- Introduction
- Patellofemoral Pain Syndrome
- Patellofemoral Instability: Subluxation and Dislocation
- Patellofemoral Arthritis
Wprowadzenie
Ból, obrzęk, sztywność lub uczucie zgięcia w kolanie mogą sygnalizować obecność wielu różnych schorzeń lub urazów, które mogą dotyczyć całej populacji. Jednak pacjenci, którzy doznali urazu lub pogorszyli stan stawu rzepkowo-udowego, gdzie koniec kości udowej (długiej kości uda) styka się z rzepką, lub ci, u których choroba zwyrodnieniowa dotyczy wyłącznie tej części kolana, często zgłaszają specyficzne dolegliwości, takie jak ból przy wchodzeniu po schodach, zwłaszcza przy schodzeniu, ból przy długotrwałym siedzeniu oraz ból przy przechodzeniu z pozycji siedzącej do stojącej. Mogą oni również posiadać cechy anatomiczne, które narażają ich na ryzyko wystąpienia tego schorzenia.
Szukanie szybkiej pomocy medycznej w przypadku urazów lub chorób, które wpływają na staw rzepkowo-udowy może pomóc w ocenie stopnia obecnego ryzyka i zminimalizować lub zapobiec dalszym urazom.
W zdrowym kolanie, kości tworzące staw rzepkowo-udowy poruszają się płynnie względem siebie w miarę zginania lub rozciągania stawu, przy czym rzepka przesuwa się w rowku lub troczku kości udowej (rowek ten może być również określany jako bruzda). Jeden z trzech przedziałów w kolanie, wraz z przedziałem bocznym po zewnętrznej stronie kolana i przedziałem przyśrodkowym po wewnętrznej stronie, staw rzepkowo-udowy jest podtrzymywany i stabilizowany przez złożoną sieć więzadeł, ścięgien i innych tkanek miękkich.
Rysunek 1: Schemat anatomii kolana, w tym przedziału rzepkowo-udowego, który znajduje się za rzepką.
Problemy dotyczące stawu rzepkowo-udowego najczęściej obejmują ból, niestabilność (podwichnięcia lub zwichnięcia rzepki – kiedy rzepka częściowo lub całkowicie wysuwa się z rowka w kości udowej) oraz zapalenie stawów.
Patellofemoral Pain Syndrome
Patellofemoral pain syndrome opisuje ból w stawie rzepkowo-udowym (rzepka i przednia część kości udowej), który jest spowodowany raczej nadużyciem niż urazem. Chociaż ból ten może być po raz pierwszy widoczny podczas uprawiania sportu, np. biegania, jest on również widoczny podczas wykonywania codziennych czynności. Pacjenci często odczuwają go podczas wchodzenia – a zwłaszcza schodzenia – po schodach, po długim siedzeniu, przy przechodzeniu z pozycji siedzącej do stojącej, a także podczas kucania, klękania i przeskakiwania. Również noszenie butów na wysokim obcasie może zaostrzyć objawy. Ból jest zazwyczaj mniej wyraźny podczas chodzenia po równym podłożu.
Inne nazwy zespołu bólowego rzepki obejmują chondromalację rzepki (odniesienie do zwyrodnienia chrząstki w rzepce) oraz kolano biegacza lub kolano kinestetyka.
„Pacjenci z tym zespołem mają nierównomierny rozkład stresu lub obciążenia pod rzepką, który powoduje ból”, wyjaśnia dr Shubin Stein. Czasami jest to spowodowane nieprawidłowym pochyleniem rzepki, co można zaobserwować na zdjęciu rentgenowskim, ale może to być również widoczne przy prawidłowych zdjęciach rentgenowskich, wtórnie do osłabienia dużych grup mięśniowych nogi. „To tak jakby staw był jak huśtawka, na której po jednej stronie znajduje się zbyt wiele dzieci. Ten dodatkowy nacisk na tę stronę huśtawki jest podobny do tego, jakiemu poddawany jest jeden obszar kolana za każdym razem, gdy zginamy i prostujemy staw.”
Ponieważ ból rzepki hamuje mięsień czworogłowy (główny mięsień z przodu uda) przed wykonywaniem swojej „pracy” polegającej na rozładowywaniu naprężeń na rzepce, gdy tylko ból się pojawi, często postępuje.
Zespół bólowy rzepki – jak również inne problemy z nią związane – są znacznie częściej spotykane u kobiet niż u mężczyzn. Kobiety z natury stoją i kucają w pozycji bardziej koślawej lub koślawej, która to postawa automatycznie ciągnie rzepkę w kierunku zewnętrznej strony nogi i naraża kolano na nierównomierne rozłożenie naprężeń.
Nadmiernie napięte mięśnie i tkanki miękkie, które wspierają kolano, w tym mięśnie podudzia i pasmo biodrowo-piszczelowe (IT) (tkanka łączna, która biegnie w dół po zewnętrznej stronie uda do rzepki) również mogą prowadzić do tego schorzenia. I odwrotnie, kobiety z hipermobilnymi, luźnymi tkankami miękkimi mogą również rozwinąć ten zespół z powodu osłabienia i braku możliwości zrównoważenia lub odciążenia rzepki przez mięśnie podtrzymujące, co pozwala na jej boczne odciągnięcie od trochlea.
Chirurdzy ortopedyczni i specjaliści medycyny sportowej oceniają ból rzepki za pomocą dokładnego badania fizykalnego, które obejmuje ocenę wszelkich zaburzeń równowagi, które mogą być obecne od stóp do bioder. Poza koślawą rzepką, ból może być nasilony przez inne czynniki, które dodatkowo obciążają kość, w tym płaskostopie, nieprawidłową rotację bioder, napięcie pasma biodrowego i zginaczy biodra. MRI i zdjęcia rentgenowskie są często wykonywane w celu oceny kości, ustawienia i powierzchni chrząstki rzepki i trochlea.
Leczenie
Większość osób z zespołem bólu rzepki może być leczona nieoperacyjnie, według Dr. Sabriny Strickland, zastępcy ortopedy prowadzącego w HSS. Pierwszym celem leczenia jest „wyciszenie kolana” za pomocą leków przeciwzapalnych, stosowania lodu i względnego odpoczynku. Pacjenci muszą również zmienić wszelkie czynności, które zaostrzają dolegliwości, unikając uprawiania sportów uderzeniowych, treningów o wysokiej intensywności, przysiadów i wypady oraz ograniczając do minimum wchodzenie po schodach, przynajmniej tymczasowo. W przypadkach, w których rolę odgrywa problem anatomiczny, taki jak płaskostopie, mogą zostać przepisane wkładki ortopedyczne. U pacjentów, którzy biegają, jeśli nieprawidłowości w lądowaniu – takie jak pronacja lub supinacja – przyczyniają się do bólu, konieczne może być zastosowanie innego obuwia. W niektórych przypadkach pomocny może być zastrzyk kortyzonu w celu zmniejszenia stanu zapalnego w kolanie, tak aby pacjent mógł tolerować program rozciągania i wzmacniania.
Rozpoczyna się reżim fizykoterapii w celu rozluźnienia napiętych tkanek, jeśli są obecne, oraz w celu poprawy wytrzymałości strukturalnej całej nogi i biodra. W niektórych przypadkach, gdy fizykoterapia nie przynosi oczekiwanej poprawy, wykonywane są dalsze badania obrazowe, takie jak MRI ze specjalistycznymi sekwencjami w celu wykrycia wczesnych zmian w chrząstce. Niekiedy w HSS przeprowadzana jest analiza biegowa, która może ujawnić nieprawidłowości w chodzie, wymagające interwencji.
Niektórzy pacjenci szukający opieki w HSS z powodu zespołu bólowego rzepki, robią to z powodu utrzymującego się bólu po przejściu operacji zwanej uwolnieniem bocznym. „Jest to dość prosta procedura, w której chirurg używa małej kamery i instrumentów do uwolnienia retinaculum, tkanki, która działa jak otoczka wokół kolana i biegnie wzdłuż zewnętrznej strony stawu,” mówi dr Shubin Stein. Utrzymujący się ból wskazuje na to, że nie zajęto się innymi czynnikami przyczyniającymi się do powstania zespołu.
„Uwolnienie boczne może być pomocne w połączeniu z większymi zabiegami chirurgicznymi, takimi jak osteotomia guzowatości piszczeli lub rekonstrukcja więzadła rzepkowo-udowego przyśrodkowego (MPLF), jako część ogólnego wyrównania tkanek miękkich,” mówi dr Shubin Stein, „ale jako samodzielna procedura jest odpowiednia tylko dla bardzo małej podgrupy pacjentów.” Należą do nich osoby, które mają przechyloną rzepkę i nienaruszoną chrząstkę, i które nie zareagowały na rozległą terapię fizyczną. Jest to przeważająca mniejszość pacjentów z tym zespołem, ponad 95% z nich nie wymaga operacji.
Podwichnięcie i zwichnięcie rzepki (Kneecap Instability)
Pacjenci, którzy mają problem z podwichnięciem w stawie rzepkowo-udowym – rzepka nie pozostaje w rowku na kości udowej – są podatni na szereg schorzeń. Należą do nich podwichnięcia, w których rzepka częściowo, ale nie całkowicie wysuwa się z troczka, jak również zwichnięcia, urazowe uszkodzenie tkanek miękkich, w którym rzepka całkowicie „przeskakuje” tor ruchu, a następnie siłą wraca na swoje miejsce. Ponieważ kość zawsze przemieszcza się na zewnątrz, więzadło wewnątrz – więzadło rzepkowo-udowe przyśrodkowe (MPFL) rozrywa się lub rozciąga.
Ludzie, którzy doświadczają pierwszego zwichnięcia rzepki, często robią to podczas uprawiania sportu, powodując nagłe zgięcie kolana i upadek. „Ponieważ uszkodzenie ACL często przebiega w ten sam sposób i jest znacznie częstsze niż zwichnięcie rzepki, ważne jest, aby wykluczyć uszkodzenie ACL. W rzadkich przypadkach pacjent zgłasza się z uszkodzeniem ACL i okazuje się, że doszło również do zwichnięcia rzepki” – mówi dr Shubin Stein.
Fizyczne objawy zwichnięcia obejmują znaczny obrzęk kolana oraz „znak strachu”, czyli niespokojną reakcję na przekładanie rzepki na zewnątrz przez ortopedę i próbę naśladowania zwichnięcia. Rezonans magnetyczny po zwichnięciu rzepki uwidacznia uszkodzenia więzadeł, siniaki na kości wewnątrz rzepki oraz na zewnętrznej stronie kości udowej, które powstają podczas „ponownego” przemieszczenia rzepki na swoje miejsce. Rezonans magnetyczny jest również pomocny w ocenie kolana pod kątem uszkodzeń chrząstki, które są bardzo częste po zwichnięciach.
Faktory ryzyka zwichnięcia
Do osób narażonych na ryzyko podwichnięcia i zwichnięcia należą zarówno młode kobiety, które mają luźne stawy, jak i sportowcy, którzy mogą doświadczyć bardziej urazowego zwichnięcia podczas uprawiania sportu. (Podwichnięcia i zwichnięcia zdarzają się również u mężczyzn i chłopców, ale znacznie rzadziej). Osoby z tych grup mają wspólne cechy anatomiczne, które są obecnie powszechnie uznawane za czynniki ryzyka. Należą do nich;
- płytki (lub nawet jego brak) rowek na troczku lub kości udowej
- nieprawidłowe ułożenie ścięgna rzepki na piszczeli (goleni)
- kolana koślawe
- kolana wysoko osadzone
W przypadku płytkiego rowka (śladu), rzepka nie jest tak dobrze kontrolowana jak w przypadku głębokiego rowka, który jest obecny w normalnym stawie rzepkowo-udowym. W związku z tym, mniejsza energia jest wymagana do wypchnięcia rzepki z jej toru ruchu.
Pacjenci z nieprawidłowym ustawieniem, wynikającym z postawy kolanowej, poddawani są działaniu większej niż normalnie siły na rzepkę, co powoduje wyciągnięcie kości na zewnątrz, poza rowek trochlearny i w kierunku zewnętrznej strony kolana. W prawidłowym kolanie, ścięgno łączące rzepkę z piszczelą utrzymuje siłę, która jest zgodna z rzepką (śledzenie w osi rowka trochlearnego). Ortopedzi posługują się wskaźnikiem TT-TG (tibial tuberosity trochlear groove), aby zmierzyć stopień obecnego nieprawidłowego ustawienia i określić zalecenia dotyczące leczenia.
Osoby z rzepką alta, czyli rzepką położoną wyżej na kości udowej niż normalnie, są również narażone na zwiększone ryzyko zwichnięcia, ponieważ rzepka musi przebyć większą odległość podczas zginania kolana, zanim w pełni znajdzie się w rowku lub ścieżce kości udowej. W tym okresie staw jest szczególnie podatny na niestabilność.
„Chociaż zwichnięcie jest bardzo bolesne” – zauważa dr Strickland – „po wyciszeniu się kolana i powrocie do stanu wyjściowego, pomiędzy epizodami niestabilności może występować niewielki lub żaden ból. Ból i niestabilność nie zawsze idą ze sobą w parze.” Może to być problematyczne, ponieważ pacjenci, którzy nie odczuwają bólu, mogą opóźniać poszukiwanie leczenia pomimo nawracających epizodów niestabilności, podczas gdy uszkodzenie chrząstki postępuje z każdym zwichnięciem lub podwichnięciem.
Leczenie
„Standardem postępowania w przypadku pierwszych zwichnięć jest leczenie nieoperacyjne, w którym pozwalamy rozerwanym więzadłom leczyć się samodzielnie” – mówi dr Shubin Stein. Jednakże, MRI jest ważne, aby ocenić stopień uszkodzenia, które wystąpiło nawet po jednym zwichnięciu. Operacja jest konieczna w przypadku, gdy doszło do przemieszczenia fragmentu kości lub chrząstki, co skutkuje powstaniem luźnej bryły – ponieważ nieleczone uszkodzenia mogą powodować blokowanie, wyboczenie lub dodatkowy ból kolana. Tego typu uraz może być również określany mianem złamania kostnoochrzęstnego. U tych pacjentów przeprowadza się zabieg operacyjny mający na celu zarówno usunięcie luźnego ciała lub jego naprawę, jak i jednoczesną stabilizację rzepki.
U pacjentów, którzy nie wymagają zabiegu operacyjnego, kolano jest zazwyczaj unieruchamiane w szynie lub ortezie na kilka dni lub tygodni, aby umożliwić uspokojenie się kolana oraz ustąpienie obrzęku i bólu. Jeżeli występuje znaczny obrzęk, ortopeda może również podczas pierwszej wizyty w gabinecie odprowadzić płyn z kolana w celu zmniejszenia dyskomfortu. Fizykoterapia jest podstawowym sposobem leczenia po pierwszym zwichnięciu i rozpoczyna się ją w ciągu pierwszych 1-2 tygodni po zwichnięciu, w celu osiągnięcia normalnego zakresu ruchu i siły. Fizykoterapia po zwichnięciu trwa zazwyczaj 2-3 miesiące, a powrót do poziomu gry sprzed urazu może zająć niektórym sportowcom nawet 4-5 miesięcy.
Po zwichnięciu rzepki lub rzepki u pacjenta istnieje zwiększone ryzyko, że sytuacja ta powtórzy się ponownie, niezależnie od tego, czy jest to podwichnięcie, czy pełne zwichnięcie. Chociaż uszkodzone więzadła „wypełniają się” i goją podczas rekonwalescencji, struktury te są zazwyczaj rozciągnięte w wyniku urazu i są mniej zdolne do kontrolowania rzepki – co dodatkowo przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia kolejnego epizodu niestabilności.
Statystyki wykazują, że ryzyko wystąpienia kolejnego zwichnięcia lub podwichnięcia po pierwszym zwichnięciu wynosi gdzieś pomiędzy 20-40%; a po drugim zwichnięciu ryzyko nawrotu wzrasta do ponad 50%. Młodsi pacjenci (poniżej 25 roku życia) znajdują się w grupie jeszcze większego ryzyka, zwłaszcza ci, u których płytki wzrostowe (miejsce na końcach kości, gdzie wytwarzana jest nowa tkanka i trwa wzrost kości aż do osiągnięcia dojrzałości szkieletowej) są nadal otwarte, a odsetek ponownych zwichnięć sięga 70%.
Operacja stabilizacji rzepki jest zalecana u osób, które doświadczyły więcej niż jednego zwichnięcia. „Chcemy nie tylko ustabilizować kolano, aby pacjent mógł wrócić do uprawiania sportu lub codziennych zajęć, ale co ważniejsze, chcemy chronić chrząstkę pod rzepką, aby zapobiec rozwojowi zapalenia stawów u tych na ogół młodych pacjentów” – mówi dr Strickland. Uszkodzenie chrząstki może wystąpić w każdym przypadku niestabilności, a statystyki pokazują, że pewne uszkodzenia są widoczne w badaniu MRI w ponad 70% przypadków.
Zależnie od czynników ryzyka niestabilności, chirurg ortopeda może wykonać zabieg na tkankach miękkich lub kości. Zabiegi na tkankach miękkich obejmują albo naprawę – lub częściej rekonstrukcję – rozerwanego więzadła rzepkowo-udowego przyśrodkowego (MPFL).
Naprawa więzadła może być możliwa, jeśli pacjent szybko poszukuje leczenia i nie doświadczył wcześniejszych zwichnięć. Jednak w większości przypadków chirurg ortopeda pobiera tkankę z innego miejsca (zwykle ścięgno mięśnia udowego) albo od dawcy, albo z własnego ciała pacjenta i konstruuje nowe więzadło.
Procedury kostne lub operacja wyrównania są zalecane, gdy u pacjenta występują anomalie anatomiczne, w których ścięgno rzepki przyczepia się do kości piszczelowej w taki sposób, że występuje silne ciągnięcie rzepki na boki lub w kierunku poprzecznym. Aby skorygować to ustawienie, chirurg ortopeda przesuwa niewielki fragment kości w miejscu przyczepu ścięgna i przenosi go w takie miejsce na piszczeli, które eliminuje boczne naprężenia i pozwala ścięgu skutecznie prowadzić rzepkę w rowku. Operacja ta nazywana jest osteotomią lub przeniesieniem guzowatości kości piszczelowej.
Osteotomia pomaga również zrekompensować ryzyko związane z wysoką rzepką (patella alta). Poprzez zmianę położenia ścięgna na bardziej optymalne, chirurg może „obniżyć” rzepkę do odpowiedniego poziomu, przybliżając ją w ten sposób do górnej bruzdy trochlearnej, zmniejszając odległość, jaką musi pokonać, aby wejść do bruzdy. Minimalizuje to ryzyko podwichnięcia lub zwichnięcia rzepki na wczesnych etapach zgięcia.
Ten rodzaj operacji daje dobre wyniki, ale nie jest procedurą, która może być wykonywana u młodych ludzi z otwartymi płytkami wzrostu. W przypadku tych pacjentów chirurg może zdecydować się na usztywnienie pacjenta do czasu zamknięcia się płytek wzrostowych lub jeśli uważa, że pacjent jest w grupie znacznego ryzyka powtarzających się zwichnięć, może zdecydować się na wykonanie operacji na tkankach miękkich w celu zmniejszenia ryzyka, a następnie poczekać do zamknięcia się płytek wzrostowych, aby wykonać transfer bulwy piszczelowej (operacja kostna). U niektórych pacjentów, zarówno zabieg na tkankach miękkich jak i kostnych może być odpowiedni. Obie operacje dają bardzo wiarygodne wyniki w stabilizacji kolana z 85-90% wskaźnikiem powodzenia, zauważa dr Shubin Stein.
Pacjenci z niestabilnością rzepki spowodowaną nieprawidłowym ustawieniem zazwyczaj mają problemy w obu kolanach, niezależnie od tego, czy doszło u nich do zwichnięcia obu stawów, czy też nie. Jeśli pacjent doświadczył zwichnięcia w obu kolanach, ortopeda zajmie się najpierw kolanem, które jest bardziej dotknięte, a następnie ustabilizuje drugie kolano w późniejszym czasie, aby zapobiec uszkodzeniu chrząstki.
Odzyskiwanie sprawności po operacji stabilizacji kolana trwa od 6 do 9 miesięcy i obejmuje zarówno intensywną fizykoterapię, jak i modyfikację aktywności.
U pacjentów, u których doszło do uszkodzenia lub utraty części chrząstki stawowej w wyniku jednego lub więcej zdarzeń związanych z niestabilnością, ortopeda może zalecić wykonanie zabiegu mającego na celu naprawę lub regenerację uszkodzonej chrząstki wyściełającej staw. „Chociaż żadna metoda nie działa idealnie, pacjenci z ubytkami chrząstki stawowej powstałymi w wyniku niestabilności mają większe szanse na odniesienie korzyści z obecnie stosowanych technik naprawy chrząstki niż pacjenci z uogólnioną chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego” – zauważa dr Shubin Stein.
„W przypadku zdarzeń urazowych, takich jak zwichnięcie, jeżeli dochodzi do uszkodzenia chrząstki, oznacza to zazwyczaj, że oderwał się pojedynczy fragment lub kawałek chrząstki, a reszta pozostała nieskazitelna. Wypełnienie tego ubytku chrząstką pochodzącą z innej części kolana pacjenta lub z tkanki dawcy może stanowić skuteczną metodę leczenia.”
Względnie przewidywalne dobre wyniki zabiegów stabilizacji kolana są tylko jednym z powodów, dla których chirurdzy ortopedzi podkreślają znaczenie stabilizacji kolana przed wystąpieniem lub postępem uszkodzenia chrząstki. Jednakże, badania nad regeneracją chrząstki są nadal aktywne i przynoszą obiecujące wyniki.
Zwyrodnienie stawu rzepkowo-udowego
Podobnie jak zespół bólowy rzepki, zapalenie stawu rzepkowo-udowego charakteryzuje się bólem i sztywnością, a często także obrzękiem przedniej części kolana, który zazwyczaj nasila się podczas chodzenia po pochyłym terenie, wchodzenia i schodzenia po schodach, kucania lub wstawania z pozycji siedzącej.
Patellofemoral arthritis jest diagnozowane, gdy występuje znaczna utrata chrząstki z powierzchni stawowej rzepki i trochlea (rowek). Diagnoza jest ograniczona do zapalenia stawów występującego wyłącznie w tym przedziale stawu kolanowego; jeśli choroba dotyczy przedziału przyśrodkowego i bocznego, prawdopodobną diagnozą jest uogólniona choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego. (Podobnie jak w przypadku innych schorzeń stawu rzepkowo-udowego, choroba ta częściej występuje u kobiet.
Osoby, u których rozwija się choroba zwyrodnieniowa stawu rzepkowo-udowego, otrzymują zazwyczaj jedną z trzech diagnoz:
- post-instability arthritis, wynik uszkodzenia chrząstki, które występuje przy wielokrotnych zwichnięciach lub podwichnięciach w stawie
- pourazowe zapalenie stawów, uszkodzenie chrząstki, które wynika z upadku lub innego urazu kolana, które następnie postępuje z czasem do zapalenia stawów, lub
- przeciążeniowa choroba zwyrodnieniowa stawów, stan, który przypomina chorobę zwyrodnieniową stawów w każdym innym stawie, tj.e., stopniowo postępujące ścieńczenie chrząstki stawowej związane z „normalnym zużyciem”, które w tym przypadku ogranicza się do przedziału rzepkowo-udowego kolana lub rozpoczyna się w tym przedziale.
Leczenie
Leczenie zapalenia stawu rzepkowo-udowego zawsze rozpoczyna się od środków nieoperacyjnych. Obejmują one dostosowanie aktywności, takie jak unikanie chodzenia po schodach, ograniczanie przysiadów i wypady oraz zmniejszanie wpływu sportów; fizykoterapię w celu rozciągnięcia i wzmocnienia otaczających mięśni; oraz stosowanie leków, takich jak acetaminofen lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w celu złagodzenia bólu.
Dla pacjentów z łagodnym do umiarkowanego zapaleniem stawów, którzy doświadczają ostrego zaostrzenia stanu z obrzękiem, skuteczne mogą być zastrzyki steroidowe, które zmniejszają stan zapalny. Dobre wyniki obserwuje się również w przypadku stosowania wiskosuplementacji, w której do stawu wstrzykuje się substancję naśladującą naturalnie występujący płyn maziowy, co pomaga w jego nawilżeniu i minimalizuje tarcie. U pacjentów cierpiących na nadwagę, zmniejszenie masy ciała może przyczynić się do zmniejszenia obciążenia wywieranego na kolano. Osoby cierpiące na zapalenie stawu rzepkowo-udowego, które nie reagują na leczenie niechirurgiczne, mogą być kandydatami do przeprowadzenia zabiegu częściowej wymiany stawu kolanowego, zwanego również wymianą stawu rzepkowo-udowego lub jednoprzedziałową wymianą stawu kolanowego. Procedura ta pozwala chirurgowi ortopedzie na wymianę jedynie uszkodzonego obszaru kolana, czyli stawu rzepkowo-udowego, pozostawiając nienaruszone zdrowe przedziały przyśrodkowy i boczny. (W przypadku pacjentów z chorobą zwyrodnieniową w tych częściach kolana możliwe jest również przeprowadzenie operacji jednoprzedziałowych w celu leczenia choroby zwyrodnieniowej w każdym z tych przedziałów.)
Podczas tej procedury chirurg ortopeda usuwa uszkodzoną chrząstkę oraz niewielką ilość kości z powierzchni stawowej rzepki i zastępuje ją zacementowanym plastikowym guzikiem o dużej gęstości lub implantem rzepki. Uszkodzona chrząstka i niewielka ilość kości są również usuwane z powierzchni stawowej rowka ślimakowego, który jest zastępowany bardzo cienkim, metalowym laminatem, który jest cementowany na miejscu. „Celem jest wyeliminowanie tarcia i przywrócenie płynnego ruchu ślizgowego w stawie” – wyjaśnia dr Shubin Stein.
Chirurdzy ortopedzi osiągają obecnie doskonałe wyniki leczenia z zastosowaniem endoprotezoplastyki stawu rzepkowo-udowego, zauważa dr Shubin Stein, wyniki porównywalne z wynikami uzyskiwanymi przy całkowitej endoprotezoplastyce stawu kolanowego.
W uzupełnieniu do częściowej wymiany stawu kolanowego, pacjenci z zapaleniem stawu rzepkowo-udowego spowodowanym nieprawidłowym ustawieniem mogą również wymagać zabiegów na tkankach miękkich i/lub osteotomii lub operacji przeniesienia bulw kości piszczelowej (opisanych w części dotyczącej niestabilności rzepki) w celu ponownego ustawienia kolana. Zmniejsza to prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych zwichnięć. Pacjenci, u których konieczne jest wykonanie więcej niż jednej procedury, mogą być poddawani zabiegom w etapach lub podczas jednej operacji.
„Określenie, czy zapalenie stawu jest wynikiem problemu z ustawieniem, czy też jest to początek trwającego procesu, który ostatecznie wpłynie na całe kolano jest niezwykle istotne” – zauważa dr Strickland. Pacjenci, u których najlepiej sprawdza się zabieg wymiany stawu rzepkowo-udowego to osoby, u których nie należy spodziewać się postępu choroby zwyrodnieniowej: pacjenci z niestabilnym zapaleniem stawu oraz pacjenci z pourazowym zapaleniem stawu.”
Wielu pacjentów, których przyjmuje dr Strickland, to pacjenci bez historii niestabilności lub urazów. Występuje u nich izolowane zapalenie stawu rzepkowo-udowego, które prawdopodobnie jest pierwszą lub wczesną prezentacją choroby zwyrodnieniowej, która w pewnym momencie może się rozwinąć i objąć resztę kolana. Są to zazwyczaj kobiety w wieku 50 lub 60 lat, które odczuwają ból i sztywność podczas wykonywania określonych czynności oraz przechodzenia z pozycji siedzącej do stojącej. Kolano nie jest bolesne przy wykonywaniu wszystkich czynności, a pacjentki są w stanie chodzić po równych powierzchniach bez uczucia dyskomfortu. W momencie postawienia diagnozy objawy ograniczają się do przedziału rzepkowo-udowego, jednak na zdjęciach pozostałej części kolana mogą być widoczne pewne zmiany zwyrodnieniowe.
„Kiedy omawiam z tymi pacjentami opcje operacyjne, informuję ich, że chociaż proteza rzepki pozwoli na złagodzenie objawów, nie możemy z całkowitą pewnością stwierdzić, czy w ostateczności nie będą oni wymagali całkowitej wymiany stawu kolanowego. Jednakże, istnieje wiele zalet częściowej wymiany stawu kolanowego, w tym znacznie szybszy powrót do zdrowia oraz poczucie, że kolano jest nadal „normalne””,” zauważa dr Strickland.
Dla wielu z tych pacjentów obietnica zmniejszenia dolegliwości bólowych oraz poprawy funkcji przez wiele lat jest do przyjęcia. W przypadku konieczności przeprowadzenia całkowitej wymiany stawu kolanowego, częściowa wymiana stawu kolanowego nie wpłynie negatywnie na wyniki tego kolejnego zabiegu.
Szukanie leczenia schorzeń rzepki
Dzięki szerokiej gamie skutecznych procedur nieoperacyjnych i chirurgicznych, osoby cierpiące na schorzenia rzepki mają obecnie większe szanse na powrót do bezbolesnego funkcjonowania niż kiedykolwiek wcześniej. Jednakże, ponieważ ból i niestabilność rzepki mogą łatwo przejść w zapalenie stawu rzepkowo-udowego, jeśli nie są leczone, osobom z tymi objawami zaleca się wczesną ocenę.
„Aby zapewnić dobry wynik leczenia, szukaj ortopedy, który specjalizuje się w zaburzeniach rzepki”, radzi dr Shubin Stein. „Znalezienie chirurga ortopedy wyszkolonego w medycynie sportowej jest dobrym miejscem do rozpoczęcia.”
Jeśli chciałbyś uzyskać więcej informacji na temat leczenia zaburzeń rzepkowo-udowych w HSS, odwiedź Physician Referral Service lub zadzwoń pod numer 1.877.606.1555.
Summary by Nancy Novick
Updated: 10/26/2016
Autorzy
Associate Attending Orthopedic Surgeon, Hospital for Special Surgery
Associate Professor of Orthopedic Surgery, Weill Cornell Medical College
Associate Attending Orthopedic Surgeon, Hospital for Special Surgery
Associate Professor of Orthopaedic Surgery, Weill Cornell Medical College
Related Patient Articles
.