Jerycho

Jerycho, arabskie Arīḥā, miasto położone na Zachodnim Brzegu Jordanu. Jerycho jest jedną z najwcześniejszych ciągłych osad na świecie, pochodzącą prawdopodobnie z około 9000 r. p.n.e. Wykopaliska archeologiczne wykazały długą historię Jerycha. Teren miasta ma ogromne znaczenie archeologiczne; dostarcza dowodów na pierwszy rozwój stałego osadnictwa, a tym samym na pierwsze kroki w kierunku cywilizacji.

Znaleziono ślady wizyt mezolitycznych myśliwych, datowane na około 9000 lat p.n.e., oraz długi okres osadnictwa ich potomków. Do około 8000 pne mieszkańcy wzrosła do zorganizowanej społeczności zdolnej do budowy masywnego kamiennego muru wokół osady, wzmocnione w jednym punkcie co najmniej przez masywną kamienną wieżę. Rozmiar tej osady uzasadnia użycie terminu miasto i sugeruje populację około 2 000-3 000 osób. Tak więc, to 1.000 lat widział ruch z polowania sposób życia do pełnego rozliczenia. Rozwój rolnictwa może być z tego wywnioskowany, a ziarna uprawianych rodzajów pszenicy i jęczmienia zostały znalezione. Jerycho jest więc jednym z miejsc dostarczających dowodów na istnienie bardzo wczesnego rolnictwa. Jest bardzo prawdopodobne, że aby zapewnić wystarczającą ilość ziemi pod uprawę, wynaleziono irygację. Ta pierwsza kultura neolityczna Palestyny była rozwojem czysto autochtonicznym.

Osoby te zostały zastąpione około 7000 r. p.n.e. przez drugą grupę, przynoszącą kulturę, która nadal była neolityczna i nadal nie wytwarzała ceramiki, choć nie była autochtoniczna. Ta okupacja wskazuje prawdopodobnie na przybycie przybyszów z jednego z innych ośrodków, być może z północnej Syrii, w której rozwinął się neolityczny sposób życia oparty na rolnictwie. Ten drugi etap neolityczny zakończył się około 6000 lat p.n.e.

Przez następne 1000 lat niewiele jest dowodów na okupację Jerycha. Dopiero około 5000 lat p.n.e. Jerycho wykazało wpływy rozwoju, który miał miejsce na północy, gdzie pojawiała się coraz większa liczba wiosek, wciąż neolitycznych, ale naznaczonych użyciem ceramiki. Pierwsi użytkownicy ceramiki z Jerycha byli jednak prymitywni w porównaniu ze swoimi poprzednikami na tym terenie, żyjąc w prostych chatach zagłębionych w ziemi. Prawdopodobnie byli to głównie pasterze. Przez następne 2,000 lat okupacja była nieliczna i prawdopodobnie przerywana.

Pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. w Jerychu, podobnie jak w pozostałej części Palestyny, ponownie pojawiła się kultura miejska. Jerycho stało się ponownie miastem murowanym, którego mury były wielokrotnie przebudowywane.

Około 2300 roku p.n.e. nastąpiła ponowna przerwa w życiu miejskim. Koczowniczymi przybyszami, składającymi się z wielu różnych grup, byli prawdopodobnie Amoryci. Ich następcami, około 1900 r. p.n.e., byli Kananejczycy, dzielący kulturę występującą na całej długości wybrzeża Morza Śródziemnego. Kananejczycy ponownie wprowadzili życie miejskie, a wykopaliska dostarczyły dowodów zarówno na istnienie ich domów, jak i mebli domowych, które znajdowano w ich grobowcach jako wyposażenie zmarłych w życiu pozagrobowym. Odkrycia te wskazały na charakter kultury, którą Izraelici zastali, gdy przeniknęli do Kanaanu i którą w dużej mierze przyjęli.

Jerycho jest znane w historii biblijnej jako pierwsze miasto zaatakowane przez Izraelitów pod wodzą Jozuego po przekroczeniu przez nich Jordanu (Joz 6). Po zniszczeniu przez Izraelitów było, według relacji biblijnej, opuszczone aż do czasu, gdy w IX w. p.n.e. osiedlił się w nim Hiel z Betel (1 Krl 16,34). Jerycho jest jeszcze kilkakrotnie wspominane w Biblii. Herod Wielki założył w Jerychu zimową rezydencję i tam zmarł w 4 r. p.n.e. Wykopaliska prowadzone w latach 1950-51 ujawniły coś z Herodowego Jerycha: wspaniała fasada wzdłuż Wadi Al-Qilṭ jest prawdopodobnie częścią pałacu Heroda, a jej styl ilustruje przywiązanie Heroda do Rzymu. Ślady innych wspaniałych budowli widoczne są w tym rejonie, który stał się centrum rzymskiego i nowotestamentowego Jerycha, około 1 mili (1,6 km) na południe od starotestamentowego miasta. Jerycho okresu krzyżowców znajdowało się w jeszcze trzecim miejscu, milę na wschód od miejsca starotestamentowego, i to właśnie tam rozwinęło się później nowoczesne miasto.

Starotestamentowe Jerycho zostało zidentyfikowane w kopcu znanym jako Tall Al-Sulṭān (u źródła obfitego źródła ʿAyn Al-Sulṭān), który wznosi się 70 stóp (21 metrów) ponad otaczającą go równinę. Kilka dużych ekspedycji archeologicznych prowadziło prace w tym miejscu, zwłaszcza w latach 1952-58 pod kierownictwem Kathleen M. Kenyon, dyrektorki British School of Archaeology w Jerozolimie; jednym z głównych celów było ustalenie daty zniszczenia miasta przez Izraelitów – kwestia istotna dla chronologii wejścia Izraelitów do Kanaanu. Większość miasta z tego okresu, w tym cały obwód murów miejskich, została usunięta przez erozję; zachowało się wystarczająco dużo, aby pokazać jedynie, że istniało miasto z tego okresu. To może być zniszczone w drugiej połowie 14 wieku pne, ale dowody są zbyt skąpe, aby być precyzyjne. Strona została następnie opuszczona aż do epoki żelaza. Niewiele śladów zostało znalezionych z 9-wiecznej okupacji przypisywanej Hielowi, ale była tam spora osada w 7. wieku p.n.e., kończąca się być może w czasie drugiego wygnania babilońskiego w 586 r. p.n.e.. Miejsce to zostało wtedy ostatecznie opuszczone, a późniejsze Jerycho wyrosło gdzie indziej.

Szczególnie ważną pozostałością po rządach Umajjadów są pozostałości Khirbat al-Mafjar, niezwykłego kompleksu budynków z VIII wieku, położonego w Wadi Al-Nuwayʿima, około 3 mil (5 km) na północ od Jerycha. Kompleks, który pierwotnie zawierał pałac, meczet i łaźnia, został uszkodzony przez trzęsienie ziemi wkrótce po rozpoczęciu i nigdy nie został ukończony. Wśród najlepiej zachowanych jego pozostałości są wspaniałe mozaikowe panele i chodniki, z których kompleks jest znany. Chociaż tożsamość jego patrona została zakwestionowana, został powiązany zarówno z Hishām ibn ʿAbd al-Malik (panował 724-743) i jego bratanek, kontrowersyjny kalif al-Walīd ibn Yazīd (panował 743-744).

Mała wioska w czasach osmańskich, Jerycho stało się zimowym kurortem po ustanowieniu brytyjskiego mandatu nad Palestyną na początku lat dwudziestych XX wieku. Miasto uległo znacznej rozbudowie, jednak po włączeniu do Jordanii w 1949 roku. Powstanie w okolicy dwóch ogromnych obozów dla uchodźców palestyńskich po utworzeniu państwa Izrael w 1948 roku spowodowało dużą aktywność miasta, które zostało w dużej mierze odbudowane; obszar oazy został powiększony dzięki irygacji. Izraelska okupacja miasta po wojnie sześciodniowej w czerwcu 1967 r. doprowadziła jednak do rozproszenia znacznej części ludności uchodźczej (zob. wojny arabsko-izraelskie). Jerycho było jednym z pierwszych miast i miasteczek ewakuowanych przez siły izraelskie i przekazanych pod administrację rodzącej się Autonomii Palestyńskiej w następstwie porozumień z Oslo z 1993 r. (zob. rozwiązanie dwupaństwowe). Pop. (2017) 20,907.