Kinderen, tieners en de veiligheid van psychotrope medicijnen

Medicijnen die worden voorgeschreven voor aandachtstekortstoornis/hyperactiviteitstoornis (ADHD), depressie, angststoornissen en andere stemmingsstoornissen – bekend als psychotrope medicijnen – zijn grotendeels bestudeerd bij volwassenen. Dit verontrust veel ouders wier kinderen deze medicijnen regelmatig gebruiken. Studies hebben meestal gekeken naar de effectiviteit van deze medicijnen bij tieners en kinderen. Nu biedt een recente systematische review van meerdere onderzoeken gedaan bij kinderen en adolescenten nieuwe richtlijnen over de veiligheid van veelgebruikte geneesmiddelen.

Waar keek de studie naar?

Het doel van deze studie was om een uitgebreide samenvatting te geven van het huidige bewijs over de veiligheid van vier belangrijke klassen van psychotrope geneesmiddelen die aan kinderen en adolescenten worden gegeven. Dit helpt artsen bij het nemen van beslissingen bij het voorschrijven, en helpt bij het ontwikkelen van goed onderbouwde richtlijnen. Het helpt ook bij het identificeren van gebieden die verder onderzoek nodig hebben.

Wat zijn de take-home messages voor ouders?

De onderzoekers richtten zich op bijwerkingen, zoals bijwerkingen of andere problemen, gekoppeld aan 80 geneesmiddelen in vier categorieën: antidepressiva, antipsychotica, anti-ADHD-medicatie, en stemmingsstabilisatoren. In totaal werden de gegevens van 337.686 kinderen en tieners onderzocht. De meeste deelnemers aan de studie gebruikten of anti-ADHD medicijnen of antidepressiva (ruwweg 149.000 en 121.000, respectievelijk). Kleinere aantallen namen antipsychotica of stemmingsstabilisatoren (ruwweg 67.000 en 1.600).

De studie keek naar veiligheidsprofielen en veel voorkomende bijwerkingen, die beschikbaar waren in de wetenschappelijke literatuur voor sommige, maar niet alle geneesmiddelen: 18 antidepressiva; 15 antipsychotica; zeven anti-ADHD-medicijnen; en zes stemmingsstabilisatoren. Hoewel de bijwerkingen over het algemeen bescheiden waren, vonden de onderzoekers het volgende:

• Antidepressiva. Veel voorkomende problemen waren misselijkheid, overgeven en het stoppen van een geneesmiddel vanwege bijwerkingen. Escitalopram (Lexapro) en fluoxetine (Prozac) hadden minder kans dan andere middelen om bijwerkingen te veroorzaken.
• Antipsychotica. Veel voorkomende problemen waren slaperigheid, abnormale spierbewegingen, en gewichtstoename. Lurasidone (Latuda) veroorzaakte minder vaak bijwerkingen dan andere geneesmiddelen.
• Anti-ADHD geneesmiddelen. Veel voorkomende problemen waren verlies van eetlust en slapeloosheid. Methylfenidaat (Ritalin, Concerta) veroorzaakte minder vaak bijwerkingen dan andere middelen.
• Stemmingsstabilisatoren. Veel voorkomende problemen waren slaperigheid en gewichtstoename. Lithium veroorzaakte minder vaak bijwerkingen, hoewel de langetermijneffecten, zoals mogelijke schade aan de nieren, mogelijk ondervertegenwoordigd zijn.

Wat zijn de beperkingen van deze studie?

De auteurs erkennen dat er beperkte gegevens waren over bijwerkingen van veel van deze medicijnen. Daarom is een uitgebreidere rapportage van bijwerkingen noodzakelijk in toekomstig onderzoek naar het gebruik van psychotrope medicatie bij kinderen en adolescenten. Bovendien zijn langdurige en zeldzame bijwerkingen hier waarschijnlijk ondervertegenwoordigd, vanwege de beperkte beschikbaarheid van gegevens over de langere termijn.

Wat moet ik vragen als een arts zegt dat mijn kind mogelijk een psychotroop medicijn nodig heeft?

• Waar is dit medicijn voor? Verrassend genoeg heb ik met een aantal ouders gesproken die niet zeker weten waarom hun kind met medicijnen wordt behandeld. Zorg ervoor dat u een aantal punten duidelijk voor ogen hebt: wat is de diagnose die behandeling vereist, en bij welke gedragssymptomen zou het medicijn kunnen helpen? Vraag of deze behandeling is goedgekeurd door de FDA voor deze diagnose, of dat de arts het aanbeveelt voor off-label gebruik. Als u het gesprek verwarrend vindt, aarzel dan niet om uw arts te vragen de uitleg te herhalen of af te breken. U kunt ook vragen om aanvullende bronnen, zoals educatieve hand-outs of websites met betrekking tot de aandoening van uw kind.
• Is dit de enige beschikbare medicatie optie? Zoals beschreven in dit onderzoek, heeft elk psychotroop medicijn een uniek profiel voor bijwerkingen en effectiviteit. Dit kan zelfs binnen dezelfde medicatiecategorie verschillen. Doorgaans zijn er verschillende behandelingsopties beschikbaar, als afzonderlijke medicijnen of in combinatie met andere medicijnen. Vraag naar de beweegredenen achter het kiezen van elke optie, evenals de mogelijke voordelen en risico’s.
• Wat zijn de mogelijke bijwerkingen? Het is misschien niet praktisch om elke mogelijke bijwerking van elk voorgeschreven medicijn te bespreken, omdat de lijst lang kan zijn en onnodige ongerustheid kan veroorzaken. Richt u in plaats daarvan op veel voorkomende en belangrijke mogelijke bijwerkingen, zoals de waarschuwingen in de zwarte doos van de FDA. Veel tieners vinden het moeilijk om medicijnen regelmatig in te nemen, dus vraag of er belangrijke ontwenningsverschijnselen zijn (voor het geval uw kind uiteindelijk medicijnen overslaat).
• Hoe lang moet mijn kind deze medicatie blijven gebruiken? Dit is waarschijnlijk een van de meest gestelde vragen, vooral wanneer een jongere voor de eerste keer met psychotrope medicatie begint. Niemand wil dat zijn kind voor onbepaalde tijd aan de medicatie blijft. Vraag uw arts naar de aanbevolen duur van de behandeling. Hoewel niemand van ons de toekomst kan voorspellen, is het een goed idee om voorgestelde behandelingsplannen te bespreken.
• Wat moet u nog meer begrijpen? Sommige psychotrope medicijnen vereisen specifieke controleprotocollen om de veiligheid te garanderen. Voorbeelden hiervan zijn het controleren van de bloeddruk, het bijhouden van het lichaamsgewicht en de body mass index (BMI), of bloedonderzoek op bepaalde tijdstippen. Vraag uw arts ook of u op de hoogte moet zijn van eventuele beperkingen, zoals het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen of andere medicijnen.

Medicijnen zijn één hulpmiddel in de gereedschapskist

Hoewel medicatie een van de sterkere behandelingsmiddelen is in de geestelijke gezondheidszorg, is het niet het enige. Vooral voor kinderen en tieners is het essentieel om gedrag holistisch te benaderen door rekening te houden met biologie, psychologie, en sociale en omgevingsfactoren. Vaak wordt medicatie gecombineerd met andere benaderingen, zoals individuele therapie, gezinstherapie, en multidisciplinaire, systeemgebaseerde benaderingen zoals het ontwikkelen van een IEP (individualized education program) voor school. Een uitgebreide beoordeling kan het zorgteam helpen bij het maken van passende plannen gericht op een optimaal resultaat.