Toen de Schotse regering haar Witboek uitbracht waarin wordt geschetst hoe een onafhankelijk Schotland eruit zou kunnen zien, was het migratiebeleid daar een klein maar essentieel onderdeel van.
Het Witboek belooft een koerswijziging in het migratiebeleid voor een onafhankelijk Schotland. In de afgelopen jaren heeft het VK een aantal maatregelen genomen om verschillende migratiestromen te beperken, en de huidige regering streeft ernaar de netto migratie – het verschil tussen immigratie en emigratie – terug te brengen tot minder dan 100.000 per jaar. Het Witboek schetst een visie op een migratiebeleid dat geschoolde migranten aanmoedigt om naar Schotland te komen en daar te blijven, ten einde verschillende demografische en economische doelstellingen te verwezenlijken, hetgeen uitdrukkelijk in contrast staat met de huidige “Westminster-aanpak”.
Het Witboek schetst verschillende middelen om deze doelstellingen te verwezenlijken. Een onafhankelijk Schotland zou een op punten gebaseerd systeem (PBS) toepassen, waarbij aspirant-immigranten punten krijgen voor het voldoen aan een aantal voorwaarden, en een visum kunnen krijgen als zij voldoende punten hebben. Het Verenigd Koninkrijk werkt momenteel ook met een op punten gebaseerd systeem, maar het resultaat van een systeem hangt af van de manier waarop de punten worden toegekend. Een op punten gebaseerd systeem kan een “menselijk kapitaal”-benadering hebben, waarbij hooggeschoolde migratie wordt aangemoedigd door punten te geven voor gevorderde graden, taalvaardigheden, vereiste vaardigheden en dergelijke, zonder dat de hooggeschoolde migrant van tevoren een werkaanbieding hoeft te hebben. Of het kan uitsluitend werkgeversgestuurd zijn, door immigratievisa te koppelen aan werkaanbiedingen (en bepaalde niveaus van vaardigheden, kwalificaties of inkomen te vereisen). Het huidige Britse systeem heeft het onderdeel “menselijk kapitaal” van zijn PBS ingeperkt; in het Witboek wordt gesuggereerd dat een onafhankelijk Schotland deze trend in het beleid zou ombuigen.
Een specifieke stap die wordt voorgesteld is de herinvoering van het Post-Study Work Visum, dat onderdanen van niet-EU-landen in staat zou stellen om na het behalen van een universitair of postdoctoraal diploma in Schotland te blijven om daar werk te zoeken. Dit visum werd door de huidige regering van het VK geschrapt in het kader van haar streven om de totale nettomigratie te verminderen, in dit geval door het voor niet-EU-onderdanen moeilijker te maken om na een studie in het VK te blijven.
Het Witboek stelt ook voor zijn PBS te gebruiken om migratie naar meer afgelegen gebieden van Schotland aan te moedigen die behoefte kunnen hebben aan een grotere beroepsbevolking of aan bepaalde soorten vaardigheden waaraan een tekort is. Hoewel het niet helemaal duidelijk is hoe dit in Schotland zal werken, is er een precedent voor het opnemen van dergelijke stimulansen in het migratiebeleid, met name in Canada. (Zie het beleidsdocument van het Migration Observatory: “Sub-National Immigration Policy: Kan het werken in het Verenigd Koninkrijk?”)
Het aanmoedigen van migratie van hoogopgeleiden is een belangrijk doel in het migratiegedeelte van het Witboek, maar niet het enige. In het Witboek wordt ook een Schots asielagentschap voorgesteld, waarbij het onderscheid tussen asiel en immigratie wordt benadrukt en een “solide, eerlijke en sociaal verantwoorde” besluitvorming in asielzaken wordt beloofd. In het document wordt ook de kwestie van de paspoortcontroles aan de grenzen behandeld. Schotland zou ernaar streven deel te blijven uitmaken van de bestaande gemeenschappelijke reisruimte met het VK en Ierland, zodat geen paspoorten nodig zouden zijn om tussen Engeland en Schotland te reizen. Schotland zal niet proberen toe te treden tot de paspoortvrije Schengen-zone die veel EU-landen delen.
Ten slotte wordt in het Witboek de verwante kwestie van het Schotse burgerschap aan de orde gesteld. Uiteraard zou het Schotse burgerschap, in tegenstelling tot het Britse, het resultaat zijn van een stem voor onafhankelijkheid. Maar de contouren van het Schotse burgerschap, in de zin van welke rechten en verantwoordelijkheden dat met zich mee zou brengen, zijn een complexe zaak die nog moet worden uitgewerkt. In verband met migratie moet echter worden bepaald wie in aanmerking komt voor het burgerschap: wie krijgt automatisch het burgerschap, wie komt ervoor in aanmerking, en wie zou buiten de grenzen van het burgerschap vallen en zou Schotland dus als migrant of bezoeker moeten binnenkomen.
Het Witboek beweert een “inclusief model van burgerschap” te bieden, en maakt deze belofte in verschillende opzichten waar. Ten eerste zou het automatische burgerschap worden uitgebreid tot Britse burgers die “hun gewone verblijfplaats” in Schotland hebben, en tot Britse burgers die in Schotland zijn geboren, zelfs indien zij momenteel buiten Schotland wonen.
Ten tweede zouden andere groepen in aanmerking komen om het burgerschap aan te vragen, op grond van afstamming en/of verblijfplaats. Mensen met een Schotse afkomst (een ouder of grootouder die in aanmerking komt voor het Schotse burgerschap) zouden het Schotse burgerschap kunnen aanvragen. Evenzo zou iedereen die op enig moment in zijn leven ten minste tien jaar in Schotland heeft gewoond en een “aantoonbare band” met Schotland kan aantonen, het burgerschap kunnen aanvragen. De aard van deze band en de wijze waarop deze kan worden aangetoond, worden in het Witboek niet nader omschreven.
Ten slotte zouden migranten die legaal in Schotland verblijven met een “in aanmerking komend visum”, de mogelijkheid hebben om het Schotse burgerschap aan te vragen. In het Witboek wordt gesuggereerd dat er vereisten zouden zijn inzake ingezetenschap, goed karakter, en misschien verdere vereisten die in de Schotse immigratiewetgeving zouden worden ontwikkeld.
In een onafhankelijk Schotland dat volgens deze visie op burgerschap wordt bestuurd, zouden er verschillende manieren zijn om Schots te worden: door ingezetenschap, of door afstamming, of door eerder Brits staatsburgerschap, hoe dat ook verkregen is. Deze opties combineren de twee belangrijkste logica’s van het burgerschap, de logica’s van de “grond” (jus soli) en van het “bloed” (jus sanguinis). Bovendien kan ook het verblijf op Schots grondgebied, zelfs zonder in Schotland geboren te zijn of Schotse voorouders te hebben, een kwalificatie voor het burgerschap zijn. Het Witboek stelt dus een tamelijk inclusieve burgerschapsregeling voor.
Gerelateerd materiaal
- Witboek van de Schotse regering – De toekomst van Schotland: Your Guide to an Independent Scotland
- Migration Observatory policy primer – Sub-National Immigration Policy: Can it Work in the UK?
- Migratie Waarnemingspost schriftelijk bewijs – Scottish Parliament European and External Relations Committee