Cardiac asthma kan worden gedefinieerd als het klinisch syndroom geïnduceerd door acute passieve congestie en oedeem van de longen. Het treedt op wanneer de linkerzijde van het hart lijdt onder een plotselinge wanverhouding tussen werkbelasting en werkcapaciteit. Het kan dus het gevolg zijn (1) door aandoeningen die een snelle verzwakking van het myocard veroorzaken, terwijl de belasting constant is (bijvoorbeeld myocardinfarct); (2) door aandoeningen die de weerstand of drukbelasting plotseling verhogen (zoals paroxysmale hypertensie ten gevolge van een bijnier-medullaire tumor); (3) door aandoeningen die de instroom of veneuze belasting aanzienlijk verhogen zonder het myocard te verzwakken (zoals zware inspanning bij een persoon met mitralisstenose); of (4) door een combinatie van deze factoren. De meest voorkomende oorzaak is een verhoogde veneuze terugstroom bij een liggend persoon met een overbelasting van de linker ventrikel ten gevolge van hypertensie. Van de talrijke aandoeningen die een verhoogde veneuze terugstroom kunnen veroorzaken, is nachtelijke reabsorptie van extracellulair vocht uit afhankelijke delen waarschijnlijk de meest voorkomende. De therapeutische implicaties zijn duidelijk.
Cardiale astma moet worden onderscheiden van de verschillende primaire ziekten van de longen die paroxysmen van piepen of hijgen veroorzaken. Het onderscheid is gewoonlijk gemakkelijk te maken door eenvoudige klinische metingen; in twijfelgevallen kunnen metingen van de circulatietijd van doorslaggevende waarde zijn.
De behandeling van hartastma omvat hoofdzakelijk drie therapeutische principes: (1) controle van de uitlokkende factoren (en in het bijzonder behandeling van latent oedeem en controle van nachtelijke hoest); (2) maatregelen gericht op het verminderen van de instroombelasting (zithouding, morfine, venesectie, tourniquets aan extremiteiten, positieve druk ademhaling); (3) pogingen om de hoeveelheid restbloed in de linker hartkamer te verminderen (snelle digitalisering, gebruik van zuurstof, en aminofylline).
Een ernstige aanval van hartastma gepaard gaande met zich snel ontwikkelend longoedeem vormt een van de meest voorkomende en ernstigste van alle medische noodgevallen. Er zijn weinig aandoeningen in het brede domein van de interne geneeskunde waarbij een snelle en energieke therapie, gebaseerd op een goed begrip van het mechanisme van de aandoening, zo’n onmiddellijk en verheugend voordeel kan opleveren.