Door Andy Coghlan
Aspartaam wordt gebruikt als zoetstof in veel dieetdrankjes
TMG/Getty
Het klinkt misschien als een gezonde overstap, maar soms komen mensen die dieetdrankjes drinken zwaarder aan en ontwikkelen ze chronische aandoeningen zoals diabetes. Dit heeft voedingsdeskundigen voor een raadsel gesteld, maar experimenten met muizen suggereren nu dat dit in sommige gevallen deels te wijten zou kunnen zijn aan de kunstmatige zoetstof aspartaam.
Kunstmatige zoetstoffen die geen calorieën bevatten, zijn synthetische alternatieven voor suiker die tot 20.000 keer zoeter kunnen smaken. Ze worden vaak gebruikt in producten zoals caloriearme of calorievrije dranken en suikervrije desserts, en worden soms aanbevolen voor mensen die diabetes type 2 hebben.
Muisproeven suggereren nu echter dat wanneer aspartaam wordt afgebroken in de darm, het processen kan verstoren die van vitaal belang zijn voor het neutraliseren van schadelijke gifstoffen van de bacteriën die daar leven. Door een cruciaal enzym te verstoren, lijken deze gifstoffen zich op te hopen, waardoor het darmslijmvlies geïrriteerd raakt en het soort laaggradige ontstekingen veroorzaakt die uiteindelijk chronische ziekten kunnen veroorzaken.
“Onze resultaten bieden een mechanisme voor waarom aspartaam niet altijd werkt om mensen dun te houden, of zelfs problemen veroorzaakt als obesitas, hartziekten, diabetes en het metabool syndroom,” zegt Richard Hodin van het Massachusetts General Hospital in Boston.
Irriterende bacteriën
Aspartaam wordt over de hele wereld gebruikt en veel reviews hebben vastgesteld dat het veilig is om te consumeren. “Tientallen jaren wetenschappelijk onderzoek, waaronder klinische proeven bij mensen, tonen aan dat caloriearme zoetstoffen, zoals die in dieetdranken, consumenten helpen hun calorie-inname te beheersen als onderdeel van een gezond dieet”, zegt Gavin Partington van de Britse frisdrankenorganisatie British Soft Drinks Association. “Deze beweringen worden gedaan door een studie uitgevoerd op muizen, en zijn in strijd met de overweldigende hoeveelheid wetenschappelijk bewijs.”
Het enzym in kwestie wordt intestinale alkalische fosfatase (IAP) genoemd. “Er is veel van in onze darmen en het lijkt ons te beschermen, waardoor we symbiotisch met bacteriën kunnen leven,” zegt Hodin.
IAP werkt door het neutraliseren van lipopolysacchariden, bacteriële toxinen die het darmslijmvlies kunnen irriteren. Maar toen het team van Hodin IAP in het laboratorium mengde met drankjes die aspartaam bevatten, werd de activiteit van het enzym afgezwakt. Dit gebeurde niet wanneer het in plaats daarvan werd gemengd met suikerhoudende dranken.
Toen het team aspartaam injecteerde in segmenten van de darm van muizen, daalde het niveau van IAP met 50 procent.
Gewichtstoename
Het team vond ook bewijs dat, wanneer aspartaam wordt geconsumeerd in combinatie met een vetrijk dieet, dit kan leiden tot een grotere gewichtstoename bij muizen. Toen de groep muizen 18 weken lang een vetrijk dieet voerde, kwamen de muizen die ook aspartaam kregen meer aan dan de muizen die dat niet kregen.
Muizen die aspartaam kregen, hadden ook een hogere bloedsuikerspiegel tussen de maaltijden door. Het onvermogen om overtollige bloedsuiker op te nemen is een vroeg teken van diabetes, en dit werd gezien bij aspartaam-gevoede muizen die ook een normaal vet dieet kregen.
Aspartaam werd ook in verband gebracht met hogere niveaus van ontsteking bij de muizen. “Het voegt een ander mechanisme toe dat suggereert dat sommige kunstmatige zoetstoffen misschien niet zo inert zijn in de menselijke gastheer als ooit werd gedacht,” zegt Eran Elinav, van het Weizmann Institute of Science in Rehovot, Israël. Zijn team heeft eerder bewijs gevonden dat sommige kunstmatige zoetstoffen het evenwicht en het functioneren van darmbacteriegemeenschappen kunnen veranderen, wat leidt tot problemen met de glucosecontrole.
“Dit onderzoek trekt de effectiviteit van zoetstoffen voor gewichtsvermindering in twijfel en voegt toe aan een groeiende hoeveelheid bewijs dat suggereert dat ze eigenlijk tot gewichtstoename zouden kunnen leiden,” zegt Katherine Jenner van de Britse actiegroep Action on Sugar.
Menselijke tests nodig
Hodin zegt dat de bevindingen van zijn team misschien alleen van toepassing zijn op aspartaam en niet op andere zoetstoffen, omdat die niet dezelfde IAP-blokkerende chemische stof produceren wanneer ze worden afgebroken.
Onderzoekers waarschuwen ook dat wat is waargenomen bij muizen misschien niet van toepassing is op mensen. “Validatie van deze verschillende mechanismen en hun mogelijke effecten op de menselijke gezondheid verdienen verdere klinische studies,” zegt Elinav.
De resultaten hinten echter ook op een mogelijke behandeling voor chronische ziekten zoals het metabool syndroom en diabetes. Hodin en zijn collega’s zeggen dat het mogelijk zou kunnen zijn om mensen extra IAP te geven, misschien als een pil of supplement. In een studie uit 2013 ontdekten ze dat het geven van IAP aan muizen de ontwikkeling van stofwisselingsziekten kon voorkomen bij muizen die een vetrijk dieet kregen, en de symptomen kon verlichten van degenen die al getroffen waren.