Victoria and Albert Museum

In de loop van de 20ste eeuw hebben interculturele en historische invloeden een grote invloed uitgeoefend op het modeontwerp. De stijlen, ontwerpen en materialen van andere tijden en culturen werden toegankelijker voor ontwerpers door de verbeterde reis- en communicatiemiddelen die het mogelijk maakten continenten met gemak te doorkruisen. Door ontwikkelingen in de fotografie en druktechnieken konden zij ook ideeën opdoen uit secundaire bronnen, zoals rijk geïllustreerde boeken, tijdschriften en magazines. Vanaf de jaren 1950 hoefden Europese ontwerpers alleen maar om zich heen te kijken om een rijke verscheidenheid aan kleding uit alle hoeken van de wereld te zien.

Begin van de 20e eeuw

Van de eerste jaren van de 20e eeuw is het de kleding ontworpen door Paul Poiret en Mariano Fortuny die de rijkste bewijzen van historische en multiculturele bronnen onthullen. Paul Poiret werd sterk beïnvloed door de kunst en het design van het Midden-Oosten en India. Rond 1910 bezocht hij de V&A om Indiase tulbanden te bestuderen en slechts enkele weken later waren zijn haute couture bewerkingen in Parijs te koop. Voor zijn gekostumeerd bal van de Duizend-en-één-nacht in 1911, kleedde Poiret zijn vrouw in een bedraade tuniek over een harembroek. Dit zou de inspiratie vormen voor zijn meer ingetogen ‘Sorbet’ ensemble van 1912.

Fortuny werd geïnspireerd door een verscheidenheid aan culturen en historische perioden en combineerde vrijelijk Oost-Aziatische, Koptisch-Egyptische, Noord-Afrikaanse, Klassiek-Griekse en Renaissance bronnen. Zijn fijn geplooide, zwarte `Delphos’ jurk is afgeleid van een standbeeld van een wagenmenner dat in Delphi is gevonden. De vorm van het jasje dat erbij gedragen wordt, zou volgens Fortuny geïnspireerd zijn op de kimono. Plat uitgelegd is het jasje rechthoekig van vorm; de zijnaden stoppen kort bij de schouders om de armsgaten te vormen. Het is gemaakt van zijdefluweel, dat algemeen wordt beschouwd als de meest edele stof uit de Renaissance. Het kleine naturalistische dessin, bedrukt met metaalpigmenten, is eveneens geïnspireerd op 16e-eeuwse Italiaanse stoffen.

In het begin van de jaren twintig versierden couturehuizen avondjurken met geborduurde en kralenversieringen in Chinese stijl of zoals die in de Russische boerentraditie. In direct contrast hiermee zag de mode in de jaren 1930 een verschuiving naar een meer vrouwelijk silhouet, met voorovergebogen gesneden kleding in gladde stoffen die de natuurlijke contouren van het lichaam benadrukten.

De late jaren 1930 en de Tweede Wereldoorlog

De late jaren 1930 waren getuige van een verschuiving weg van deze lichaamsafkledende lijn ten gunste van historisch geïnspireerde korset jurken met crinolines en bustes voor avondkleding. Deze trend is te zien in Molyneux’ bleek-roze avondjurk van geribd zijde uit 1939, die een dubbel getailleerde volle rok heeft die wordt opgehouden door vier benen hoepels. Een minder extreem voorbeeld van de vogue voor de revival van het tijdperk is te zien in Elsa Schiaparelli’s zwarte, met satijn beklede rayon marocain avondpak uit 1938. (De mouwen, het strakke lijfje met ingesnoerde taille, het gebruik van marokijnstof en de hoed met struisvogelveren waren allemaal kenmerken van de mode van het einde van de 19e eeuw. De rayonvezel en de gedurfde plastic ‘Lightning’ rits van ICI waren echter vooruitstrevende en karakteristieke Schiaparelli-toetsen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was kleding onderworpen aan kwantitatieve en ontwerpbeperkingen die tot doel hadden schaarse middelen te sparen en toch een zeker stijlelement te behouden. Deze kleding, geproduceerd binnen de Utility-regeling in Groot-Brittannië en onder L85-voorschriften in Amerika, vertoont geen duidelijke historische of interculturele invloeden.

Na de Tweede Wereldoorlog

In 1947 lanceerde Christian Dior zijn New Look-collectie die, in direct contrast met de kleding uit oorlogstijd, zwelgde in de ongegeneerde luxe en de korsetachtige stijlen van het einde van de 19e eeuw. Zijn ‘Bar’-pak uit de lente van 1947 van crèmekleurige zijden tussore en fijne zwarte wollen crêpe is gemaakt voor een minuscule taille van 45,5 cm met een korset en gebruikt iets minder dan 7,5 m stof alleen al voor de rok. Hoewel een minderheid van de vrouwen het als anachronistisch beschouwde, was de New Look een doorslaand succes bij de door de oorlog vermoeide bevolking, voor wie het de stabiliteit van een vorig tijdperk opriep en de hoop op een betere toekomst belichaamde. De promotie van een overdreven vrouwelijk figuur paste in de heersende opvatting dat vrouwen de betaalde arbeid die zij in het kader van de oorlogsinspanningen hadden verricht, moesten opgeven en naar huis moesten terugkeren.

Tegen 1950 drongen revivalistische stijlen, die zo duidelijk aanwezig waren in de damesmode, ook door tot de meest exclusieve niveaus van de herenmode. Het slimme ‘Edwardian’ pak van 1951 van grijze wol met één rij knopen – bolhoed, getailleerd jasje en taps toelopende broek, gedragen met getailleerde overjas en fluwelen kraag – laat deze korte trend zien. Dit zou de bron worden voor de straatstijlen van de Teddy-jongens.

1960s to 1990s

Van 1960 tot ongeveer 1967 vierde de mode moderniteit en wetenschappelijke vooruitgang. Ondanks het gebruik van nieuwe materialen en space age-beelden is de korte-shiftvorm van de dameskleding die in deze periode overheerst, terug te voeren op de jaren twintig van de vorige eeuw. De oppervlaktepatronen van deze periode hadden ook historische bronnen: de wervelende vormen van psychedelia hadden wortels in de Art Nouveau-ontwerpen van rond de eeuwwisseling.

Tegen het einde van de jaren zestig sloeg het optimisme om in bezorgdheid toen de stijgende inflatie, werkloosheid en milieuproblemen op de voorgrond traden. Ontwerpers begonnen naar landen in de zogenaamde ‘Derde Wereld’ te kijken voor inspiratie en richtten zich nostalgisch op het verleden, met name de jaren 1930 en ’40, voor stilistische begeleiding. In de luxueuze wereld van de haute couture werd Bill Gibb beroemd om zijn met appliqué en borduurwerk versierde kleding. Een jurk met volle rok uit 1972 en bijpassende tulband weerspiegelt de hang naar kleding met een zachte etnische invloed. Het is gemaakt van patchwork katoenen stoffen ontworpen door Susan Collier en Sarah Campbell voor Liberty en heeft toegepaste leren riemen en slingers.

Na de harde beeldspraak van de late jaren 1970 punk, creëerde Vivienne Westwood haar nostalgische, neo-romantische Piratencollectie. De piraten outfit, bestaande uit tuniek top en sjerp, gilet, jasje en broek met bicorne (twee-hoekige) hoed en zware laarzen uit 1980 put uit een verscheidenheid van historische en culturele bronnen. Zo verwijzen de lange splitten in de armen van het jasje naar de 16e- en 17e-eeuwse mode voor gesneden stof.

De Japanse ontwerper Issey Miyake laat een interessante combinatie van invloeden zien in de jurk `Rhythm Pleats’ uit 1990. De fijne plooien doen denken aan Fortuny. Echter, de keuze van de stof (een hi-tech polyester en linnen mix die wordt gebakken in een oven om de plooien te zetten) betekent dat het kledingstuk hoekige, sculpturale vormen op het lichaam vormt, in plaats van er aan vast te kleven zoals de Fortuny doet. Het gebrek aan aandacht voor het onthullen van het lichaam en de eenvoud van de basisvorm – plat uitgelegd vormt de jurk een rechthoek – wijzen op Oost-Aziatische tradities.

In de jaren negentig werd het modeontwerp steeds diverser. De bruidsjurk van Christian Lacroix uit 1993 combineerde ideeën uit het zeventiende-eeuwse Spanje van Velazquez’s Las Meninas met zigeunerbronnen. Een pak van Paul Smith mengde flamboyante patchworkstoffen uit Afghanistan met kleermakerswerk uit de jaren 1950, terwijl een ensemble van Helen Storey moderne straat- en sportkledinginvloeden vertoonde vermengd met etnisch geïnspireerde geborduurde versieringen. Er werd gebruik gemaakt van moderne rekbare lycra-stoffen en leer.