Juan de Onate (ook bekend als Don Juan de Oñate y Salazar, 1550 – 1626) is een beroemde Spaanse ontdekkingsreiziger, conquistador en koloniale gouverneur die een cruciale rol speelde bij de verkenning van de Noord-Amerikaanse gebieden die vandaag deel uitmaken van het Amerikaanse Zuidwesten. Zijn bekendste wapenfeiten zijn de bezoeken aan de Grote Planeten, de vallei van de Beneden Colorado rivier, het claimen van gebieden in New Mexico en de ontmoeting met de vele plaatselijke inheemse Amerikaanse culturen (waarvan sommigen een felle strijd tegen hem en zijn strenge bewind voerden). Veel historici verwijzen naar hem als “De Laatste Conquistador”.
Het vroege leven van Juan de Onate begon in de stad Zacatecas in het huidige Mexico (toen bekend als Nieuw Spanje). Hij was de zoon van de Spaans-Baskische kolonist, zilvermijn eigenaar, en conquistador Cristóbal de Oñate, en moeder Doña Catalina Salazar y de la Cadena. Juan de Onate trouwde met Isabel de Tolosa Cortés de Moctezuma, kleindochter van de beroemdste conquistador aller tijden Hernán Cortés, die het Azteekse rijk verwoestte.
Op 48-jarige leeftijd begon Juan de Onate aan zijn carrière van verkenning en kolonisatie van onontgonnen gebieden dieper in het Noord-Amerikaanse continent. De eerste reis vanuit New Mexico begon in 1598 toen hij de Rio Grande overstak en begon met het koloniseren van land en het verspreiden van het rooms-katholicisme onder de plaatselijke inboorlingen. Hij kwam in aanraking met Pueblo-indianen, stichtte de provincie Santa Fe en vocht in de grote veldslag bij Acoma tegen de Pueblo-volkeren die hun hele wintervoorraad niet wilden afstaan aan Onate’s expeditie. In die slag doodde Onate meer dan 800 mannen, vrouwen en kinderen, en maakte de resterende 500 tot slaaf (waarvan alle mannen boven de 25 werden gestraft met amputatie van de linkervoet).
De volgende grote expeditie van Juan de Onate begon in 1601 toen hij zijn zinnen zette op de Great Plains. Met een groep van 130 ervaren soldaten, 12 priesters, en een gevolg van dienaren, begon hij zijn zoektocht naar de legendarische stad van goud. Natuurlijk vond hij die niet, maar hij ontmoette het Apache-volk, reisde naar Oklahoma, bezocht het Escanjaques-volk, beschreef de eerste ontmoeting met de hoge gras prairie van centraal Noord-Amerika, en tegen het einde van de reis ontmoette hij het Rayados-volk, waarvan opperhoofd Caratax Onate’s groep over het hem bekende land leidde. Op de thuisreis was Juan de Onate betrokken bij een grote veldslag tegen het Escanjaques-volk.
De laatste expeditie van Juan de Onate was gericht op de Colorado rivier en betrof slechts een klein deel van ongeveer 30 tot 40 mensen. Zij reisden in 4 maanden van de Rio Grande naar de Golf van Californië en slaagden erin om verslagen van het gebied en suggesties over de vestiging van een haven in de Golf van Californië mee terug te nemen.
In 1606 eindigden zijn dagen van verkenning en landverovering nadat hij gedwongen werd terug te keren naar Mexico-Stad omdat hij gehoord had over zijn extreme wreedheid tegenover zowel inboorlingen als kolonisten. Hij werd niet gevangen gezet maar reisde uiteindelijk terug naar Spanje waar hij de post van hoofd van alle mijninspecteurs kreeg op bevel van de Spaanse koning. Hij stierf in 1626, door sommigen herinnerd door zijn belangrijke exploratie-inspanningen, en door velen als een wreed man die zonder onderscheid doodde en martelde.