Een veiligheidstest, die op 26 april 1986 plaatsvond in de kerncentrale van Tsjernobyl, werd zo routineus geacht dat de directeur van de centrale niet eens de moeite nam om te komen opdagen. Het liep echter al snel uit de hand, toen een onverwachte stroomstoot en stoomophoping leidden tot een reeks explosies die de reactor uit elkaar bliezen.
De Tsjernobyl-ramp, die wordt beschouwd als het ergste nucleaire ongeluk uit de geschiedenis, kostte aan 31 mensen het leven, waaronder 28 arbeiders en brandweerlieden die stierven aan acute stralingsvergiftiging tijdens het opruimen. Deskundigen geloven dat de ramp ook duizenden vroegtijdige sterfgevallen door kanker heeft veroorzaakt, hoewel het exacte aantal wordt betwist. Tot op de dag van vandaag blijft het gebied rond de centrale zo besmet dat het officieel is afgesloten voor menselijke bewoning.
Hieronder volgt een gedetailleerd verslag van hoe deze catastrofale meltdown plaatsvond.
Zicht op de kerncentrale van Tsjernobyl drie dagen na de explosie. De ramp van Tsjernobyl op 26 april 1986 wordt beschouwd als het ergste kernongeluk uit de geschiedenis. 31 mensen kwamen direct om het leven, velen door stralingsvergiftiging tijdens het opruimen. Het gebied rond de centrale is nog steeds zo besmet dat het officieel is afgesloten voor menselijke bewoning.
Hone/Gamma-Rapho/Getty Images
De Olifantenvoet van de Tsjernobyl-ramp wordt getoond in de onmiddellijke nasleep van de meltdown. De Olifantenvoet, zo genoemd naar zijn uiterlijk, is een massieve massa van gesmolten kernbrandstof vermengd met veel beton, zand en kernafdichtingsmateriaal waar de brandstof doorheen was gesmolten. Hij ligt in een keldergebied onder de oorspronkelijke locatie van de kern.
Universal History Archive/UIG/Getty Images
Een technicus in een van de reactoren van de kerncentrale van Tsjernobyl test op hoge stralingsniveaus in mei 1986 na het ongeluk.
Sovfoto/UIG/Getty Images
Onder de sarcofaag, zo’n 130 voet onder de grond, in het epicentrum van de explosie, meet liquidateur Georgi Reichtmann, een Tsjernobyl-ingenieur, stralingsniveaus in 1990.
Igor Kostin/Sygma/Getty Images
Tijdens een haastige bouwperiode van 206 dagen bouwden arbeiders een sarcofaag van staal en cement om de beschadigde reactor in te kapselen. Hier staat een werknemer voor een stralingsbord bij de sarcofaag, enkele jaren na de bouw ervan. Een 35.000 ton zware New Safe Confinement werd gebouwd op sporen en vervolgens over de beschadigde reactor en bestaande sarcofaag geschoven in november 2016.
Igor Kostin/Sygma/Getty Images
De evacuatie van 47.000 inwoners van Pripyat in meer dan duizend bussen, duurde slechts een paar uur, omdat de lokale bevolking werd verteld om weinig persoonlijke bezittingen en identiteitspapieren mee te nemen, omdat men dacht dat ze enkele dagen later zouden terugkeren. De meesten zouden nooit meer naar hun huizen terugkeren.
Igor Kostin/Sygma/Getty Images
Een man scant zijn producten op radioactiviteit na het ongeluk in Tsjernobyl in mei 1986 in Straatsburg, Frankrijk.
Dominique Gutekunst/Gamma-Rapho/Getty Images
In deze luchtfoto uit 2016 staat een hamer en sikkel uit het Sovjettijdperk op de top van een verlaten flatgebouw in de spookstad Pripyat, niet ver van de kerncentrale van Tsjernobyl.
Sean Gallup/Getty Images
De stoelen van leerlingen staan op rottende vloerplanken in een auditorium van de verlaten School Nummer 3 op 30 september 2015 in Pripyat, Oekraïne. Pripyat ligt op slechts een paar kilometer van de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl en werd in de jaren zeventig gebouwd om de werknemers van de centrale en hun gezinnen te huisvesten.
Sean Gallup/Getty Images
Bumperauto’s op een kermis roesten weg in de spookstad Pripyat, die na de ramp werd geëvacueerd. Vandaag de dag is Pripyat nog steeds een spookstad: de flatgebouwen, winkels, restaurants, het ziekenhuis, de scholen, het cultureel centrum en de sportfaciliteiten liggen er vervallen bij en de straten zijn overwoekerd met bomen. De stad ligt in de binnenste verboden zone rond Tsjernobyl, waar aanhoudend hoge stralingsniveaus het gebied nog duizenden jaren onbewoonbaar maken.
Igor Kostin/Sygma/Getty Images
September 26, 1977: De kerncentrale van Tsjernobyl, ongeveer 65 mijl ten noorden van Kiev, Oekraïne (toen deel van de Sovjet-Unie), begint met de levering van stroom aan het net.
Februari 1986: Een Sovjetfunctionaris wordt geciteerd die zegt dat de kans op een kernsmelting “één op 10.000 jaar” is. Tegen die tijd staan er vier reactoren van 1.000 megawatt in Tsjernobyl, plus twee extra reactoren die in aanbouw zijn: Tsjernobyl: 7 mensen die een cruciale rol speelden in ’s werelds ergste kernramp
Een veiligheidstest zet de toon voor een meltdown
Op 25 april 1986, 1 uur ’s nachts, beginnen de Tsjernobyl-operatoren het vermogen van reactor nr. 4 te verminderen ter voorbereiding van een veiligheidstest, die ze hebben getimed om samen te vallen met een routine-onderbreking voor onderhoud. De test moet uitwijzen of, in het geval van een stroomstoring, de nog draaiende turbines van de centrale genoeg elektriciteit kunnen produceren om de koelvloeistofpompen draaiende te houden tijdens de korte periode voordat de noodgeneratoren in werking treden. Ironisch genoeg leidt deze veiligheidstest tot de vernietiging van de reactor.
25 april 1986, 14.00 uur: Het noodkoelsysteem van reactor nr. 4 is uitgeschakeld om te voorkomen dat het de test zou verstoren. Hoewel dit het ongeluk niet veroorzaakt, verergert het wel de gevolgen. Rond dezelfde tijd worden de test en de sluiting tijdelijk uitgesteld om aan de stroombehoefte van de regio tegemoet te komen.
April 25, 1986, 11:10 p.m.: Operators krijgen toestemming om door te gaan met de test en het stilleggen. Inmiddels is de minder ervaren nachtploeg aan het werk, die naar verluidt nooit goede instructies heeft gekregen over hoe de test moet worden uitgevoerd.
April 26, 1986, 12:28 a.m.: Het vermogen daalt tot ver onder het niveau waarop de reactor als stabiel wordt beschouwd. De exploitanten reageren door de meeste controlestaven te verwijderen in strijd met de veiligheidsrichtlijnen van de centrale, maar zij hebben nog steeds moeite om het vermogen op te voeren, gedeeltelijk als gevolg van xenon opbouw in de kern.
April 26, 1986, 1 a.m.: Het vermogen stabiliseert zich, zij het op een lager dan gewenst niveau, en de leiding van de centrale geeft opdracht de test door te laten gaan. Het automatische noodstopsysteem en andere veiligheidsvoorzieningen worden vervolgens uitgeschakeld.
Het controlepaneel van reactoreenheid 4 in het verboden gebied van Tsjernobyl en de kerncentrale in 2006. Reactor 4 werd op 26 april 1986 opgeblazen.
Patrick Landmann/Getty Images
Een onverwachte stroomstoot veroorzaakt een ramp
April 26, 1986, 1:23:04 a.m.: De test begint officieel en er doet zich een onverwachte stroomstoot voor.
April 26, 1986, 1:23:40 a.Een operator drukt op de noodstopknop, maar de controlestaven blokkeren als ze de kern binnengaan.
April 26, 1986, 1:23:58 a.m.: De eerste explosie, snel gevolgd door minstens één meer, blaast het 1000 ton wegende dak recht van de reactor en schiet een vuurbal hoog in de nachtelijke hemel. Een black-out verwoest de centrale terwijl de lucht zich vult met stof en grafietbrokken, en straling begint uit te spuwen. Muren en apparatuur storten in, en er ontstaan tientallen branden, waaronder één bovenop de naburige reactor. Ondanks alle bewijzen van het tegendeel blijft de nucleaire ingenieur die de leiding had over de test volhouden dat reactor nr. 4 nog intact is. Later sterft hij aan stralingsvergiftiging.
April 26, 1986, 1:28 a.m.: De eerste brandweerlieden arriveren op de plaats delict. Ze hebben geen kennis van de straling en dragen geen beschermende kleding.
April 26, 1986, 2:15 a.m.: Lokale Sovjet-functionarissen beleggen een spoedvergadering waarin ze besluiten auto’s te blokkeren bij het verlaten of binnenrijden van Pripyat, een nabijgelegen stad die werd gebouwd om de arbeiders van Tsjernobyl te huisvesten. Politieagenten die helpen bij de wegblokkade hebben ook geen kennis van de straling en dragen geen beschermende kleding.
April 26, 1986, 5 uur ’s morgens: Ambtenaren sluiten reactor nr. 3, de volgende ochtend gevolgd door reactor nrs. 1 en 2. Ze worden maanden later heropend.
April 26, 1986, 6:35 a.m.: Inmiddels zijn alle branden geblust, behalve een vuurzee in de reactorkern, die nog dagen zal branden.
April 27, 1986, 10 a.m.: Helikopters beginnen zand, klei, borium, lood en dolomiet in de brandende kern te dumpen in een poging de radioactieve uitstoot te vertragen.
LEES MEER: De Tsjernobyl doofpot: Hoe ambtenaren de evacuatie van een bestraalde stad verprutsten
De Olifantenvoet van de Tsjernobyl-ramp in de onmiddellijke nasleep van de meltdown. De Olifantenvoet is een massieve massa van gesmolten kernbrandstof vermengd met heel veel beton, zand en kernafdichtingsmateriaal waar de brandstof doorheen was gesmolten.
Universal History Archive/UIG/Getty Images
Verwijlde evacuaties beginnen
April 27, 1986: 2 p.Na de bewoners 36 uur lang niets over de ramp te hebben verteld, beginnen Sovjetambtenaren eindelijk met de evacuatie van zo’n 115.000 mensen uit Pripyat en de nabijgelegen steden en dorpen. De bewoners wordt meegedeeld dat het om een tijdelijke evacuatie gaat en dat zij alleen belangrijke documenten en bezittingen moeten meenemen, plus wat voedsel. Spoedig daarna wordt echter een verboden zone rond Tsjernobyl ingesteld die hun terugkeer verhindert.
April 28, 1986: Zweedse luchtmonitors detecteren een grote hoeveelheid straling in de atmosfeer, die wordt teruggevoerd naar de USSR. Sovjet-functionarissen geven toe dat er een ongeluk is gebeurd, maar ze verklaren ten onrechte dat de situatie onder controle is.
April 29, 1986: Spionagesatellietfoto’s geven VS-functionarissen hun eerste glimp van de verwoesting door de Tsjernobyl-ramp.
Mei 1, 1986: Sovjet officials weigeren de May Day festiviteiten in Kiev te annuleren, zelfs als de straling onverminderd blijft vrijkomen.
Mei 4, 1986: Vloeibare stikstof wordt onder de dode reactor gepompt om hem te koelen. Andere aspecten van de schoonmaakoperatie, waarbij tot 800.000 arbeiders betrokken zijn, omvatten het platwalsen van besmette dorpen, het afschieten van besmette huisdieren en vee, en het begraven van enorme hoeveelheden besmette bovengrond.
Mei 6, 1986: De radioactieve uitstoot daalt sterk, mogelijk omdat het vuur in de kern uit zichzelf is geblust. Intussen sluiten Sovjet-functionarissen eindelijk scholen in Kiev en adviseren de inwoners binnen te blijven en geen bladgroenten te eten.
Mei 8, 1986: Werklui voltooien het aftappen van ongeveer 20.000 ton radioactief water uit de kelder onder de kern.
LEES MEER: 8 dingen die u misschien niet weet over Tsjernobyl
Tijdens een haastige bouwperiode van 206 dagen bouwden arbeiders een sarcofaag van staal en cement om de beschadigde reactor in te kapselen. Hier staat een werknemer voor een stralingsbord bij de sarcofaag, enkele jaren na de bouw ervan.
Igor Kostin/Sygma/Getty Images
Sarcofaag gebouwd rond beschadigde reactor
Maandag 9, 1986: Arbeiders beginnen beton te storten onder de reactor, die later wordt ingekapseld in een enorme betonnen en metalen structuur die bekend staat als de sarcofaag.
Mei 14, 1986: Sovjetleider Michail Gorbatsjov spreekt voor het eerst in het openbaar over het incident en zegt op de staatstelevisie dat “het ergste achter de rug is.”
25-29 augustus 1986: De Internationale Organisatie voor Atoomenergie organiseert een conferentie waar wetenschappers het ongeluk niet alleen wijten aan menselijke fouten en een gebrekkige veiligheidscultuur, maar ook aan gebreken in het reactorontwerp van de Sovjet-Unie.
December 15, 2000: Eenheid 3, de laatste werkende reactor in Tsjernobyl, wordt stilgelegd. Eenheden 1 en 2 waren respectievelijk in 1996 en 1991 stilgelegd.
april 2006: Gorbatsjov schrijft dat de ramp in Tsjernobyl, “zelfs meer dan mijn lancering van perestrojka, misschien wel de echte oorzaak was van de ineenstorting van de Sovjet-Unie.”