Rdzennie amerykańskie opowieści o stworzeniu
Te dwie rdzennie amerykańskie opowieści o stworzeniu znajdują się wśród tysięcy relacji o początkach świata. Salini i Czirokezi, pochodzący odpowiednio z dzisiejszej Kalifornii i południowego wschodu USA, wykazują wspólną dla rdzennych Amerykanów tendencję do lokowania duchowej mocy w świecie przyrody. Zarówno dla rdzennych Amerykanów jak i Europejczyków, zderzenie dwóch kontynentów podważyło stare idee i stworzyło nowe.
Hinduska opowieść o stworzeniu
Kiedy świat został ukończony, nie było jeszcze ludzi, ale Łysy Orzeł był szefem zwierząt. Zobaczył, że świat jest niekompletny i postanowił stworzyć kilka ludzkich istot. Wziął więc trochę gliny, uformował postać człowieka i położył go na ziemi. Na początku był bardzo mały, ale szybko urósł, aż osiągnął normalny rozmiar. Ale nie miał jeszcze życia, wciąż był uśpiony. Wtedy Łysy Orzeł stanął i podziwiał swoje dzieło. „To niemożliwe”, powiedział, „że powinien zostać sam; musi mieć partnera”. Wyciągnął więc pióro i położył je obok śpiącego człowieka. Potem zostawił ich i odszedł na niewielką odległość, bo wiedział, że z tego pióra tworzy się kobieta. Ale mężczyzna jeszcze spał i nie wiedział, co się dzieje. Kiedy Łysy Orzeł uznał, że kobieta jest już na ukończeniu, wrócił, obudził mężczyznę trzepocząc nad nim skrzydłami i odleciał.
Mężczyzna otworzył oczy i wpatrywał się w kobietę. „Co to ma znaczyć?” zapytał. „Myślałem, że jestem sam!” Wtedy wrócił Łysy Orzeł i powiedział z uśmiechem: „Widzę, że masz partnerkę! Czy miałeś z nią stosunek?”. „Nie” – odpowiedział mężczyzna, gdyż on i kobieta nic o sobie nie wiedzieli. Wtedy Łysy Orzeł zawołał Kojota, który akurat przechodził obok, i powiedział do niego: „Widzisz tę kobietę? Spróbuj jej pierwszy!”. Kojot był całkiem chętny i posłuszny, ale zaraz potem położył się i umarł. Łysy Orzeł odszedł i zostawił Kojota martwego, ale wkrótce wrócił i ożywił go. „Jak to działa?” – powiedział Łysy Orzeł. „Całkiem dobrze, ale prawie zabiło człowieka!” odpowiedział Kojot. „Spróbujesz jeszcze raz?” – powiedział Łysy Orzeł. Kojot zgodził się, spróbował ponownie i tym razem przeżył. Wtedy Łysy Orzeł zwrócił się do człowieka i powiedział: „Ona jest teraz w porządku; ty i ona macie żyć razem.”
John Alden Mason, The Ethnology of the Salinan Indians (Berkeley: 1912), 191-192.
Dostępne przez Internet Archive
Historia stworzenia Czirokezów
Ziemia jest wielką wyspą unoszącą się w morzu wody i zawieszoną w każdym z czterech kardynalnych punktów przez sznur zwisający w dół ze sklepienia niebieskiego, które jest z litej skały. Kiedy świat się zestarzeje i zużyje, ludzie umrą, a sznury pękną i pozwolą ziemi zatonąć w oceanie, i wszystko znów będzie wodą. Indianie boją się tego.
Gdy wszystko było wodą, zwierzęta były powyżej w Gälûñ’lätï, poza łukiem; ale to było bardzo zatłoczone, a oni chcieli więcej miejsca. Zastanawiały się, co jest pod wodą, i w końcu Dâyuni’sï, „Wnuk Bobra”, mały żuk wodny, zaproponował, że pójdzie i zobaczy, czy może się dowiedzieć. Rzucał się we wszystkich kierunkach po powierzchni wody, ale nie mógł znaleźć żadnego pewnego miejsca do odpoczynku. Wtedy zanurkował na dno i wynurzył się z miękkim błotem, które zaczęło rosnąć i rozprzestrzeniać się na wszystkie strony, aż stało się wyspą, którą nazywamy ziemią. Została ona potem przymocowana do nieba czterema sznurami, ale nikt nie pamięta, kto to zrobił.
Na początku ziemia była płaska, bardzo miękka i mokra. Zwierzęta były niespokojne, aby dostać się na dół, i wysłał różne ptaki, aby zobaczyć, czy to było jeszcze suche, ale nie znaleźli miejsca do wysiadania i wrócił ponownie do Gälûñ’lätï. W końcu wydawało się, że nadszedł czas, więc wysłali myszołowa i powiedzieli mu, żeby poszedł i przygotował się dla nich. Był to Wielki Myszołów, ojciec wszystkich myszołowów, jakie teraz widzimy. Latał nad całą ziemią, nisko przy ziemi, a ona była jeszcze miękka. Kiedy dotarł do kraju Czirokezów, był bardzo zmęczony, więc jego skrzydła zaczęły trzepotać i uderzać o ziemię, a tam, gdzie uderzały o ziemię, była dolina, a tam, gdzie zawracały, była góra. Kiedy zwierzęta powyżej zobaczyły to, bały się, że cały świat będzie górami, więc wezwały go z powrotem, ale kraj Cherokee pozostaje pełen gór do dziś.
Kiedy ziemia była sucha, a zwierzęta zeszły, było jeszcze ciemno, więc dostały słońce i ustawiły je w torze, aby przejść codziennie przez wyspę ze wschodu na zachód, tylko nad głową. W ten sposób było zbyt gorąco, a Tsiska’gïlï’, Czerwony Raki, miał skorupę spaloną na czerwono, tak że jego mięso było zepsute, a Czirokezi go nie jedzą. The czarownik stawiać the słońce inny ręka-breadth wyższy w the powietrze, ale ono być wciąż zbyt gorący. Podnieść ono inny czas, i inny, until ono być siedem handbreadths wysoki i właśnie pod the niebo łuk. Wtedy było już dobrze i tak pozostało. To dlatego zaklinacze nazywają najwyższe miejsce Gûlkwâ’gine Di’gälûñ’lätiyûñ’, „siódmą wysokością”, ponieważ znajduje się ono siedem stóp nad ziemią. Każdego dnia słońce przechodzi pod tym łukiem, i wraca w nocy górną stroną do miejsca startu.
Jest inny świat pod tym, i jest jak nasz we wszystkim – zwierzęta, rośliny i ludzie – z wyjątkiem tego, że pory roku są różne. Strumienie, które spływają z gór, są szlakami, którymi docieramy do tego świata podziemnego, a źródła u ich głów są drzwiami, przez które do niego wchodzimy, ale żeby to zrobić, trzeba pościć, iść do wody i mieć jednego z podziemnych ludzi za przewodnika. Wiemy, że pory roku w podziemnym świecie różnią się od naszych, ponieważ woda w źródłach jest zawsze cieplejsza w zimie i chłodniejsza w lecie niż zewnętrzne powietrze.
Gdy zwierzęta i rośliny zostały po raz pierwszy stworzone – nie wiemy przez kogo – powiedziano im, aby czuwały i nie zasypiały przez siedem nocy, tak jak młodzi mężczyźni teraz poszczą i nie śpią, gdy modlą się do swoich lekarstw. Próbowali to zrobić i prawie wszyscy czuwali przez pierwszą noc, ale następnej nocy kilku zasnęło, a trzeciej nocy inni zasnęli, a potem jeszcze inni, aż siódmej nocy ze wszystkich zwierząt tylko sowa, pantera i jeszcze jedno lub dwa inne były nadal przebudzone. Im to dana była moc widzenia i poruszania się w ciemności, a także zdobywania ptaków i zwierząt, które muszą spać w nocy. Z drzew tylko cedr, sosna, świerk, ostrokrzew i wawrzyn były przebudzone do końca, i im dano, aby były zawsze zielone i aby były najwspanialsze na lekarstwa, ale do innych powiedziano: „Ponieważ nie wytrwaliście do końca, będziecie tracić włosy każdej zimy.”
Mężczyźni przyszli po zwierzętach i roślinach. Na początku byli tylko brat i siostra, aż uderzył ją rybą i kazał jej się rozmnażać, i tak się stało. W ciągu siedmiu dni urodziło się jej dziecko, a potem co siedem dni kolejne, i rozmnażali się bardzo szybko, aż pojawiło się niebezpieczeństwo, że świat nie będzie mógł ich utrzymać. Wtedy postanowiono, że kobieta powinna mieć tylko jedno dziecko w roku, i tak jest od tamtej pory.