Sonnet

Definitie van Sonnet

Een sonnet is een poëtische vorm van veertien regels. Het ontstond in Italië in de dertiende eeuw, en hoewel het over het algemeen enkele van de oorspronkelijke regels heeft behouden, zoals het aantal regels en het hebben van een specifiek rijmschema en meter, zijn de conventies van sonnetten door de eeuwen heen tot op zekere hoogte veranderd. Er zijn twee hoofdtakken van de sonnetvorm – het Italiaanse of Petrarcaans sonnet en het Engelse of Shakespeareans sonnet. We zullen hieronder dieper ingaan op de verschillen tussen deze soorten sonnetten.

Het woord sonnet komt van het Italiaanse woord sonneto, dat “een klein gedicht” betekent.”

Typen sonnet

Hoewel de definitie van sonnet stelt dat het gedicht uit veertien regels moet bestaan, zijn er een paar variaties op deze vorm. Alle sonnetten, of ze nu Italiaans of Engels zijn, zijn over het algemeen geschreven in iambische pentameter.

Italiaans of Petrarcaans sonnet

Het Italiaanse sonnet, dat het eerst ontstond, is de combinatie van een octaaf (acht regels verdeeld in twee kwatrijnen) en een sestet (zes regels verdeeld in twee tercetten). Het octaaf stelt een probleem of vraag, en het sestet stelt meestal de oplossing voor, of leidt naar een conclusie. De negende regel van dit sonnet, d.w.z. de eerste regel van het sestet, markeert een wending in de stemming of in het standpunt of er al dan niet een bevredigende conclusie is. Deze wending wordt de volta genoemd.

Italiaanse sonnetten staan bekend als Petrarcaans omdat de Italiaanse schrijver Petrarca een van de belangrijkste voorstanders van de vorm was. Het rijmschema dat hij gebruikte was over het algemeen ABBA ABBA voor het octaaf en CDC CDC of CDE CDE voor de sestet. Er zijn een paar andere geaccepteerde rijmschema’s voor de sestetten in Italiaanse sonnetten, zoals CDD CDE of CDC DCD.

Engels, Elizabethaans, of Shakespeareans sonnet

Het Engelse sonnet wordt soms ook Elizabethaans genoemd omdat het in de Engelse taal populair werd tijdens het bewind van koningin Elizabeth I, d.w.z. in het midden tot het einde van de 15e eeuw. William Shakespeare was niet de eerste die sonnetten in het Engels schreef, maar hij werd misschien wel de beroemdste sonnettist, en daarom wordt de Engelse vorm ook wel eens Shakespeareaans genoemd.

Het belangrijkste verschil tussen Italiaanse en Engelse sonnetten is het rijmschema, dat in Shakespeareaanse sonnetten ABAB CDCD EFEF GG is. Er is ook een verschil in de indeling van de strofen-Engelse sonnetten bestaan uit drie kwatrijnen en een couplet. Hoewel de volta soms voorkomt in het derde kwatrijn, dat wil zeggen de negende regel en dus op dezelfde plaats als in Italiaanse sonnetten, bewaarde Shakespeare zijn verandering van toon en afsluiting meestal juist voor het couplet.

Spenserisch Sonnet

De Engelse dichter Edmund Spenser, die leefde en schreef tijdens het Elizabethaanse tijdperk, gebruikte een iets ander rijmschema in zijn sonnetten: ABAB BCBC CDCD EE. Dit zorgt voor een strakker verband tussen de verschillende strofen.

Modern Sonnet

De hedendaagse dichters zijn de sonnetvorm blijven uitbreiden en hebben ervoor gekozen om in trochees, tetrameter, in blanco vers te schrijven, en met verschillende rijmschema’s, zoals AABB CCDD EEFF GG.

Gemeenschappelijke voorbeelden van sonnetten

Aangezien de term sonnet uitsluitend tot de poëzie behoort, zijn er geen voorbeelden van sonnetten in alledaagse taal, reclame, toespraken, enz. Nochtans, vele beroemde lijnen zijn in spraak of cultureel begrip afkomstig van sonnetten, zoals de volgende:

• “De dood zij niet trots.” -John Donne
• “Zal ik u vergelijken met een zomerdag?” -William Shakespeare
• “Ik draag uw hart met mij(ik draag het in / mijn hart)” -e.e. cummings

Belang van het sonnet in de literatuur

Het sonnet is een van de meest herkenbare en gangbare vormen die in de poëzie gebruikt worden. Hoewel het enige beperkingen heeft op het gebied van rijm en meter, is het een relatief open vorm die een groot scala aan uitdrukkingsmogelijkheden in sonnetten toestaat. De Italiaanse dichter Giacomo da Lentini creëerde de vorm in de dertiende eeuw, en hij blijft tot op de dag van vandaag populair bij veel hedendaagse dichters. Enkele van de grootste dichters ter wereld hebben veel tijd besteed aan het schrijven van sonnetten, zoals Dante Aligheri, John Milton, William Wordsworth, Edna St. Vincent Millay, Robert Frost, e.e. cummings, en Federico García Lorca. William Shakespeare schreef veel sonnetten, en gebruikte de vorm zelfs in veel van zijn toneelstukken, zoals de beroemde proloog van Romeo en Julia, hieronder te zien in Voorbeeld #2.

Voorbeelden van het sonnet in de literatuur

Voorbeeld #1: Petrarcaans Sonnet

Als ik overweeg hoe mijn licht is besteed,
de helft van mijn dagen in deze duistere wereld en wijde omgeving,
en dat ene talent dat de dood te verbergen is,
nutteloos bij mij is gebleven, hoewel mijn ziel meer gebogen is,
om daarmee mijn Maker te dienen, en mijn ware rekening te presenteren,
opdat Hij mij niet berispt,
“eist God dag-arbeid, licht ontzegd?”
Vraag ik liefdevol. Maar Geduld, om dat gemompel te voorkomen, antwoordt spoedig: “God heeft noch ’s mensen werk, noch Zijn eigen gaven nodig. Die het best Zijn milde juk dragen, die dienen Hem het best. Zijn staat
is koninklijk: duizenden op zijn bevel snel
en doorkruisen land en oceaan zonder rust;
zij dienen ook die alleen maar staan en wachten.”

(“When I Consider How My Light is Spent” door John Milton, jaren 1600)

Dit voorbeeld van een Petrarcaans sonnet is in het Engels geschreven door de beroemde dichter John Milton. Hij gebruikt de conventies die door de eerste Italiaanse sonneteers werden vastgesteld met een rijmschema van ABBA ABBA CDE CDE. Er is ook een merkbare wending in de richting van een conclusie in de negende regel van “That murmur, soon replies, ‘God doth not need / Either man’s work of His own gifts.”

Voorbeeld #2: Shakespearean Sonnet

Twee huishoudens, beide gelijk in waardigheid,
In het schone Verona, waar we ons tafereel neerzetten,
Van oude wrok breek tot nieuwe muiterij,
Waar burgerlijk bloed burgerhanden onrein maakt.
Van de fatale lendenen van deze twee vijanden2488> neemt een paar geliefden met sterallures het leven;
Wiens ongelukkige piteuze ommekeer242488>met hun dood de strijd van hun ouders begraaft.
De angstige passage van hun met de dood bezaaide liefde,
en het voortduren van de woede van hun ouders,
die, behalve het einde van hun kinderen, niets kon wegnemen,
is nu het twee uur durende verkeer van ons toneel;
dat, als u met geduldige oren toekijkt,
wat hier zal ontbreken, ons zwoegen zal trachten te herstellen.

(Romeo en Julia door William Shakespeare, 1594)
Dit is een beroemd voorbeeld van een sonnet waarmee William Shakespeare’s tragedie Romeo en Julia opent. We zien alle tekenen van Shakespeare’s sonnetstijl, zoals jambische pentameter, een rijmschema van ABAB CDCD EFEF GG, en een slotconclusie waarin het publiek wordt gevraagd goed op te letten in het laatste couplet.

Voorbeeld #3: Spenseriaans Sonnet

Ooit schreef ik haar naam op het strand,
Maar de golven kwamen en spoelden hem weg:
Toen schreef ik hem opnieuw met een tweede hand,
Maar het getij kwam, en maakte mijn pijnen tot zijn prooi.
Vergeefs man, zei zij, die tevergeefs beweert,
een sterfelijk ding zo te vereeuwigen,
want ikzelf zal aan dit verval gelijk zijn,
en eek mijn naam evenzo worden uitgewist.
Niet zo, (quod I) laat onedele dingen bedenken,
om in stof te sterven, maar gij zult door roem leven,
mijn vers, uw deugden zeldzaam zullen vereeuwigen,
En in de hemelen uw glorierijke naam schrijven.
Waar als de dood de hele wereld zal onderwerpen,
Onze liefde zal leven, en het latere leven vernieuwen.

(“Amoretti #75” door Edmund Spenser, 1594)
Dit is een van de voorbeelden van een sonnet van Edmund Spenser waarin hij zijn favoriete rijmschema van ABAB BCBC CDCD EE gebruikt. Het lijkt op dat van Shakespeare door de verdeling van het gedicht in drie kwatrijnen en een laatste couplet, geschreven in iambische pentameter, met een wending naar de oplossing in het laatste couplet.

Voorbeeld #4: Modern Sonnet

Een voet naar beneden, dan hop! Het is heet.
Goede dingen voor degenen die hebben.
Een volgende sprong, nu naar links.
Iedereen voor zich.
In de lucht, nu beide voeten naar beneden.
Sinds you black, don’t stick around.
Het eten is op, de huur is te betalen,
Vloek en huil en spring dan twee.
Alle mensen zonder werk,
Drie keer vasthouden, dan draaien en rukken.
Als je de lijn passeert, tellen ze je uit.
Daar gaat het om bij het springen.
Met beide benen op de grond, is het spel uit.
Ze denken dat ik verloren heb. I think I won.

(“Harlem Hopscotch” door Maya Angelou, 1971)
Dit is een interessant voorbeeld van een sonnet dat Maya Angelou op een moderne manier heeft veranderd. Het kan een sonnet genoemd worden omdat het drie kwatrijnen en een laatste couplet bevat die allemaal samengehouden worden door een strikt rijmschema en een gelijkmatige maatsoort. Angelou heeft echter een enigszins ongebruikelijk rijmschema voor een sonnet gekozen, namelijk AABB CCDD EEFF GG. Ze heeft dit gedicht ook niet in de gebruikelijke iambische pentameter geschreven, maar in trochaïsche tetrameter, d.w.z. een regel van zeven of acht lettergrepen met een wisselende klemtoon die op de eerste lettergreep begint. Het is echter nog steeds herkenbaar als een sonnet, en laat zien hoe moderne schrijvers hebben gespeeld met conventies zoals het hen betaamt.

Test je kennis van het Sonnet

1. Welke van de volgende uitspraken is de beste sonnetdefinitie?
A. Een veertienregelig gedicht zonder rijmschema of meter.
B. Een veertienregelig gedicht dat over het algemeen ofwel de Italiaanse ofwel de Engelse conventies van strikte meter en rijmschema volgt.
C. Een veertienregelig gedicht met rijmschema ABAB CDCD EFEF GG.

2. Beschouw de volgende beschrijving van een sonnet:

14 regels, iambische pentameter, rijmschema van ABAB BCBC CDCD EE

Welk type sonnet is dit?
A. Spenseriaans
B. Petrarcaans
C. Modern

3. Welke van de volgende beweringen is waar?
A. De volta in Italiaanse sonnetten komt meestal voor in de laatste regel.
B. De volta in Engelse sonnetten komt meestal voor in het tweede kwatrijn.
C. De volta in Shakespeareaanse sonnetten komt meestal voor in het laatste couplet.