Slaperigheid vs. Narcolepsie

Geschreven door: Juliann Scholl

Updated March 12, 2021

De meeste mensen hebben van tijd tot tijd last van extreme vermoeidheid of overmatige slaperigheid overdag (EDS). Als dit u vaak overkomt, kunt u zich afvragen – “Heb ik narcolepsie?”

Slaperig zijn overdag betekent misschien niet dat narcolepsie de schuldige is. Narcolepsie komt veel minder vaak voor dan EDS en veroorzaakt symptomen die verder gaan dan korte incidenten van slaap overdag.

What Does Excessive Daytime Sleepiness Look Like?

EDS treedt op wanneer het lichaam moeite heeft met het reguleren van zijn natuurlijke slaap-waak schema (1), wat resulteert in overmatige vermoeidheid (2) gedurende de dag. EDS kan ook leiden tot een oncontroleerbare drang om te slapen, gevolgd door een slaapaanval (3) die ervoor zorgt dat iemand enkele seconden of minuten in slaap valt. Deze aanvallen kunnen op elk moment plaatsvinden, waardoor ze gevaarlijk zijn als de lijder een auto bestuurt.

EDS treft tot 18% van de volwassenen (4). Sommige mensen met angst of depressie melden ook slaperigheid overdag. Frequente EDS zonder bekende oorzaak kan wijzen op een slaapstoornis.

What Does Narcolepsie Look Like?

Narcolepsie is een aandoening van het zenuwstelsel die ongeveer één op de 2.000 Amerikanen treft. Het treft vrouwen en mannen ongeveer gelijk, en de symptomen beginnen meestal tussen de 15 en 30 jaar oud.

Narcolepsie verstoort de slaap-waakfuncties van een persoon, waardoor extreme slaperigheid overdag en slaapaanvallen, die korte episodes van in slaap vallen zijn, worden veroorzaakt. De meeste mensen met narcolepsie hebben moeite om ’s nachts te slapen ondanks het feit dat ze overdag moe zijn.

Sommige mensen met narcolepsie hebben lage hoeveelheden hypocretine (5), een neurotransmitter die het lichaam helpt wakker te blijven. De oorzaken van andere gevallen van narcolepsie zijn onbekend. Factoren zoals genetica, milieu, beroerte, tumor, infecties van de bovenste luchtwegen, of auto-immuunaandoeningen kunnen een rol spelen.

Hoe kun je het verschil zien?

Mensen met narcolepsie lijden meestal aan EDS, maar personen die extreme vermoeidheid ervaren, hebben niet noodzakelijk narcolepsie. Extreme slaperigheid is het belangrijkste symptoom van narcolepsie.

Naast EDS lijden sommige mensen met narcolepsie aan cataplexie, die bij ongeveer één op de vijf patiënten voorkomt. Cataplexie is het onvermogen om de spieren onder controle te houden tijdens aanvallen die tot twee minuten kunnen duren. Tijdens een aanval van kataplexie kan het hoofd of de kaak van de persoon vallen en kunnen de knieën knikken. Dit gebeurt allemaal terwijl de persoon wakker is. Lachen, boosheid of andere intense emoties kunnen kataplexie uitlokken.

Slaapverlamming is een ander veelvoorkomend symptoom, dat ongeveer een kwart van de mensen met narcolepsie treft. Tijdens slaapverlamming probeert iemand zich te bewegen, maar dat lukt niet. Verlamming gebeurt na het in slaap vallen of bij het wakker worden en kan tot 15 minuten duren. Ook ervaart een derde van de mensen met narcolepsie hallucinaties (6), hetzij als ze wakker worden (hypnopompisch) of in slaap vallen (hypnagogisch).

Hoe wordt narcolepsie gediagnosticeerd?

Om narcolepsie te diagnosticeren, onderzoekt een arts meestal de medische en familiegeschiedenis van een patiënt, doet hij een lichamelijk onderzoek en voert hij tests uit. Voordat de diagnose wordt gesteld, kan de arts aandoeningen van het zenuwstelsel of andere slaapgerelateerde aandoeningen (7) uitsluiten, zoals het rustelozebenensyndroom, slapeloosheid of slaapapneu.

Een arts kan de patiënt aanbevelen om deel te nemen aan een slaaponderzoek waarbij de slaappatronen van de patiënt ’s nachts worden gecontroleerd, inclusief REM-slaapbewegingen. Een slaaponderzoek verzamelt ook informatie over activiteiten tijdens het wakker zijn, dutjes overdag en slaapstoornissen. De studie kan ook het verzamelen van ruggenmergvloeistof omvatten om hypocretine niveaus te meten.

Een arts kan een patiënt diagnosticeren met een van de twee typen narcolepsie. Type 1 omvat lage hypocretine niveaus, EDS, en kataplexie. Mensen met type 2 ervaren EDS zonder kataplexie en hebben gemiddelde hoeveelheden hypocretine.

Wat zijn mogelijke onderliggende oorzaken van overmatige slaperigheid?

EDS kan te wijten zijn aan narcolepsie, maar het kan ook worden veroorzaakt door andere onderliggende aandoeningen (8). Diabetes, natriumschommelingen, te veel calcium in het bloed, hypothyreoïdie, slaapapneu, chronische pijn of slapeloosheid kunnen de schuldige zijn.

Jetlag, ploegendienst en onvoldoende slaap kunnen ook EDS veroorzaken. Medicijnen zoals slaappillen, kalmeringsmiddelen, sommige pijnstillers, antihistaminica, en bepaalde psychiatrische medicijnen kunnen EDS veroorzaken. Een psychische aandoening kan ook een onderliggende factor zijn – EDS en slapeloosheid treffen ongeveer 80% van de mensen met een depressie.

Wat zijn tips voor iemand die te maken heeft met slaperigheid overdag of narcolepsie?

Mensen die worstelen met EDS of milde narcolepsie kunnen baat hebben bij het verbeteren van hun slaaphygiëne door overdag dutjes in te plannen en elke dag een consistent slaapschema aan te houden. De slaapkamer donker en koel houden, ’s avonds cafeïne en alcohol vermijden, ontspannen en sporten kan ook helpen.

Hoewel er momenteel geen remedie is voor narcolepsie, zijn er effectieve behandelingsopties. Stimulerende middelen zoals modafinil (9) kunnen slaperigheid overdag behandelen, terwijl patiënten die last hebben van kataplexie natriumoxybaat (10) kunnen nemen. Een kalmerend middel kan de slaap ’s nachts bevorderen, en een arts kan antidepressiva voorschrijven om hallucinaties, slaapverlamming en kataplexie te verminderen. Zoals met alle slaapstoornissen, moeten patiënten met narcolepsie nauw samenwerken met hun arts om de beste behandeling te vinden.

Final Thoughts

Excessieve slaperigheid is niet altijd een teken van narcolepsie. Als u het verschil tussen de twee kent, kunt u beter begrijpen hoe u met vermoeidheid overdag kunt omgaan. Hoewel er momenteel geen genezing is voor narcolepsie, kunnen medicamenteuze behandeling en gedragsveranderingen patiënten helpen hun symptomen te verminderen en een actief leven te behouden.

1. https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Fact-Sheets/Narcolepsy-Fact-Sheet. Accessed on March 10, 2021.
2. https://www.merckmanuals.com/home/brain,-spinal-cord,-and-nerve-disorders/sleep-disorders/insomnia-and-excessive-daytime-sleepiness-eds Accessed on March 10, 2021.
3. https://medlineplus.gov/ency/article/000802.htm Geraadpleegd op 10 maart 2021.
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23205286/ Geraadpleegd op 10 maart 2021.
5. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/narcolepsy Geraadpleegd op 10 maart 2021.
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21637632/ Geraadpleegd op 10 maart 2021.
7. https://www.nhlbi.nih.gov/health-topics/sleep-studies. Geraadpleegd op 10 maart 2021.
8. https://medlineplus.gov/ency/article/003208.htm Geraadpleegd op 10 maart 2021.
9. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a602016.html Geraadpleegd op 10 maart 2021.
10. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a605032.html Geraadpleegd op 10 maart 2021.