Soms produceren de bijnieren te veel of te weinig van hun hormonen. Wanneer dit gebeurt, staat dit bekend als een bijnieraandoening.
De volgende paragrafen bespreken de meest voorkomende bijnieraandoeningen.
Bijnierinsufficiëntie en ziekte van Addison
Wanneer de bijnieren niet genoeg cortisol maken, staat dit bekend als bijnierinsufficiëntie. Er zijn drie vormen van bijnierinsufficiëntie:
- Primaire bijnierinsufficiëntie, of de ziekte van Addison. Deze aandoening ontstaat wanneer de bijnier zelf niet goed functioneert en niet voldoende cortisol kan maken.
- Secundaire bijnierinsufficiëntie. Dit treedt op wanneer de hypofyse niet genoeg van een hormoon genaamd adrenocorticotropine (ACTH) maakt. Zonder ACTH krijgen de bijnieren geen signaal om cortisol aan te maken.
- Tertiaire bijnierinsufficiëntie. Dit treedt op wanneer de hersenen niet genoeg corticotropine-afgiftehormoon (CRH) kunnen produceren. Zonder CRH kan de hypofyse geen ACTH maken. Dit betekent dat de bijnieren niet genoeg cortisol kunnen maken.
Er zijn veel mogelijke oorzaken van bijnierinsufficiëntie, waaronder:
- autoimmuunziekte, die de meest voorkomende oorzaak van de ziekte van Addison is, volgens het National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases
- geboren worden met beschadigde bijnieren
- tumoren op de bijnieren of die communiceren met de bijnieren
- infecties, zoals tuberculose
- het langdurig innemen van corticosteroïden en er dan plotseling mee stoppen
- het hebben van een aandoening die het immuunsysteem verzwakt, zoals HIV of AIDS
- kanker in de bijnieren
- traumatisch hersenletsel
Mensen met de ziekte van Addison hebben vaak naast een tekort aan cortisol ook een tekort aan aldosteron.
De symptomen van bijnierinsufficiëntie kunnen moeilijk te herkennen zijn. Ze kunnen langzaam opkomen, zodat een persoon kan denken dat iets anders de oorzaak is.
De meest voorkomende tekenen en symptomen zijn:
- zich altijd moe of zwak voelen
- onverklaarbaar gewichtsverlies
- verlies van eetlust
- misselijkheid of braken
- diarree
- duizeligheid of flauwvallen bij het opstaan
- lage bloeddruk
- lage bloedglucose
- onregelmatige of afwezige menstruaties voor de menopauze
- honger naar zout of zout voedsel
- gewrichtspijn
- verdonkering van de huid, vooral op littekens, lippen, huidplooien en gewrichten
- depressie
Adrenale insufficiëntie vereist behandeling. Zonder voldoende cortisol kan iemand een bijniercrisis doormaken. Tekenen en symptomen van een bijniercrisis zijn onder meer:
- ernstig braken en diarree
- flauwvallen
- lage bloeddruk
- een scherpe pijn in de buik, onderrug of benen
Als een persoon tekenen van een bijniercrisis vertoont, moet hij onmiddellijk medische hulp zoeken. Zonder behandeling kan een bijniercrisis fataal zijn.
Bijniertumoren
Bijnierkanker is zeldzaam en treft elk jaar slechts 200 mensen in de Verenigde Staten, volgens de American Cancer Society (ACS). Goedaardige, of niet-kankerachtige, tumoren komen veel vaker voor.
Er zijn verschillende soorten bijniertumoren, waaronder:
- Adenomen. De meeste tumoren die de bijnierschors aantasten zijn adenomen. Dit zijn goedaardige tumoren van de bijnierschors. Het kan echter nodig zijn dat een arts ze verwijdert als ze de bijnierfunctie verstoren of een bepaalde grootte bereiken.
- Adrenocorticaal carcinoom. Hoewel zeldzaam, kan deze kanker de cortex aantasten, het buitenste deel van de bijnier.
- Neuroblastoom. Deze kanker komt voor op de kinderleeftijd en kan beginnen in de medulla, het binnenste deel van de bijnier.
- Feochromocytoom. Dit is een neuro-endocriene tumor die de medulla aantast. Het resulteert in hoge niveaus van adrenaline.
De ACS zeggen dat de meeste tumoren in de bijnieren daar niet beginnen. In plaats daarvan ontstaan ze vaak doordat andere vormen van kanker, zoals borstkanker of longkanker, uitzaaien naar de bijnieren.
Enige tekenen en symptomen van bijnierkanker zijn onder meer:
- onverklaarbare gewichtstoename of -afname
- hoge bloeddruk
- hoge bloedsuiker of diabetes
- laag kaliumgehalte in het bloed
- angst, nervositeit, of paniekaanvallen
- hartkloppingen
- overmatig zweten
- hoofdpijn
- buikpijn
- zwakte
- ongewone haargroei
- een toename van acne
- veranderingen aan geslachtsdelen of geslachtsdrift
Syndroom van Cushing
Mensen met het syndroom van Cushing hebben bijnieren die te veel cortisol produceren. De meest voorkomende oorzaak hiervan is het langdurig en in hoge doses gebruiken van medicijnen die glucocorticoïden worden genoemd.
Glucocorticoïden helpen bij de behandeling van veel aandoeningen, waaronder astma, reumatoïde artritis, en lupus. Ze werken als cortisol in het lichaam.
Zekere tumoren kunnen ook het syndroom van Cushing veroorzaken. Deze omvatten:
- Hypofyse adenomen. Dit zijn goedaardige gezwellen op de hypofyse. Ze kunnen ervoor zorgen dat de hypofyse te veel ACTH produceert, wat resulteert in te veel cortisol.
- Ectopische ACTH-producerende tumoren. Deze produceren te veel ACTH, maar bevinden zich niet op de hypofyse. In plaats daarvan kunnen ze zich bevinden op de longen, de alvleesklier, de schildklier of op andere plaatsen.
- Adenomen of andere bijniertumoren.
Enige tekenen en symptomen van het syndroom van Cushing zijn:
- vetophoping rond de basis van de nek
- een vette bult tussen de schouders
- een rond gezicht
- onverklaarbare gewichtstoename
- dunne armen en benen
- huid die gemakkelijk blauwe plekken geeft
- brede, paarse striemen op de buik, heupen en borsten
- overbeharing op het gezicht, hals, borst, buik, en dijen (bij vrouwen)
- onregelmatige of afwezige menstruatie (bij vrouwen)
- lage vruchtbaarheid, laag libido of erectiestoornissen (bij mannen)
- obesitas en trage groei (bij kinderen)
Congenitale bijnierhyperplasie
Een persoon erft congenitale bijnierhyperplasie (CAH) als gevolg van een genetische variatie. Dit betekent dat ze het bij de geboorte al hebben. De symptomen zijn echter niet altijd meteen duidelijk.
Als iemand CAH heeft, heeft hij niet genoeg enzymen om het hormoon cortisol aan te maken. Als gevolg daarvan kunnen ze heel weinig of helemaal geen cortisol hebben. Veel mensen met CAH hebben ook lage niveaus van aldosteron.
Er zijn twee typen CAH:
Klassieke CAH
Klassieke CAH is het ernstigere type. Artsen stellen de diagnose vaak bij de geboorte of tijdens de kindertijd. Een kind met klassieke CAH kan vergrote genitaliën hebben. Ze kunnen ook andere symptomen hebben, zoals overgeven of gewichtsverlies.
Als de zuigeling geen behandeling krijgt, kan klassieke CAH leiden tot shock, coma of de dood.
Nonklassieke CAH
Nonklassieke CAH is een milde aandoening die niet levensbedreigend is. Meestal zijn de symptomen niet duidelijk totdat de zuigeling de kindertijd of volwassenheid bereikt.
Sommige latere verschijnselen kunnen zijn:
- snelle groei tijdens de kinderjaren
- beginnende acne, schaamhaar of okselhaar
- onvruchtbaarheid
- gezichtshaar, acne, of een diepe stem (bij vrouwen)