Henryk IV Francuski

Henryk IV

Preceded by

Henryk III

Succeeded by

Luis XIII

Preceded przez

Jeanne III

Sukcesor

Luis II

Dane osobowe

Urodzony

13 grudnia 1553
Pau, Królestwo Nawarry (Dolna Nawarra)

Zmarł

14 maja 1610 (w wieku 56 lat)
Paryż, Francja

Małżonek(i)

Małgorzata Francuska
Marie de’ Medici

Religia

Rzymskokatolicyzm,
poprzednio hugenotów

Henryk IV (13 grudnia 1553 – 14 maja 1610), Henri-Quatre (wymowa francuska: ) był królem Nawarry (jako Henryk III) w latach 1572 – 1610 i królem Francji w latach 1589 – 1610. Był pierwszym francuskim monarchą z rodu Burbonów.

Chrzczony jako katolik, ale wychowany w wierze protestanckiej przez swoją matkę Jeanne d’Albret, królową Nawarry, odziedziczył tron Nawarry w 1572 r. po śmierci matki. Jako hugenot, Henryk brał udział we francuskich wojnach religijnych, ledwo uniknął zamachu w czasie masakry w dzień św. Bartłomieja, a później poprowadził siły protestanckie przeciwko armii królewskiej.

Jako francuski „książę krwi” z powodu pochodzenia od króla Ludwika IX, wstąpił na tron Francji po śmierci swojego bezdzietnego kuzyna Henryka III w 1589 roku. Przyjmując tron, uznał za roztropne wyrzec się swojej kalwińskiej wiary. Mimo to po jego koronacji rozpoczęła się czteroletnia wojna z Ligą Katolicką, mająca na celu potwierdzenie jego prawowitości. Jako pragmatyczny polityk (w ówczesnym języku – politique), wykazywał się niezwykłą jak na owe czasy tolerancją religijną. W szczególności ogłosił edykt z Nantes w 1598 r., który gwarantował protestantom swobody religijne, tym samym skutecznie kończąc wojny religijne. Został zamordowany przez François Ravaillaca, fanatycznego katolika, a jego następcą został syn Ludwik XIII.

Uważany za uzurpatora przez katolików i zdrajcę przez protestantów, Henryk był z trudem akceptowany przez ludność i uniknął co najmniej 12 prób zamachu. Podczas swego panowania był niepopularnym królem, ale pośmiertnie jego popularność znacznie wzrosła. Dobry król Henryk” (le bon roi Henri) został zapamiętany dzięki swojej uprzejmości i wielkiej trosce o dobro poddanych. Sławiono go w popularnej pieśni Vive le roi Henri i w Henriade Voltaire’a.

Wczesne życie

Dzieciństwo i dorastanie

Henri de Bourbon urodził się w Pau, stolicy francuskiej prowincji Béarn. Jego rodzicami byli królowa Joanna III (Jeanne d’Albret) i król Antoine z Nawarry. Choć ochrzczony jako rzymski katolik, Henryk został wychowany jako protestant przez matkę, która ogłosiła kalwinizm religią Nawarry. Jako nastolatek przyłączył się do sił hugenotów w czasie francuskich wojen religijnych. 9 czerwca 1572 roku, po śmierci Jeanne, zostaje królem Nawarry, Henrykiem III.

Pierwsze małżeństwo i masakra w dzień świętego Bartłomieja

Przed śmiercią Jeanne zaaranżowano ślub Henryka z Małgorzatą de Valois, córką Henryka II i Katarzyny de’ Medici. Ślub odbył się w Paryżu 18 sierpnia 1572 r. na parvisie katedry Notre Dame. 24 sierpnia rozpoczęła się w Paryżu masakra w dzień św. Bartłomieja. Zginęło kilka tysięcy protestantów, którzy przybyli do Paryża na ślub Henryka, a w następnych dniach kolejne tysiące w całym kraju. Henryk ledwo uniknął śmierci dzięki pomocy żony i obietnicy przejścia na katolicyzm. Zmuszono go do zamieszkania na dworze francuskim, ale na początku 1576 r. uciekł. 5 lutego tegoż roku formalnie wyrzekł się katolicyzmu w Tours i przyłączył się do sił protestanckich w konflikcie zbrojnym.

Wojny religijne

Henryk z Nawarry został pretendentem do tronu francuskiego w 1584 r. po śmierci Franciszka, księcia Anjou, brata i spadkobiercy katolickiego Henryka III, który w 1574 r. zastąpił Karola IX. Ponieważ Henryk z Nawarry był kolejnym starszym potomkiem agnatycznym króla Ludwika IX, król Henryk III nie miał innego wyboru, jak tylko uznać go za prawowitego następcę. Prawo salickie zabraniało dziedziczenia siostrom króla i wszystkim innym, którzy mogliby rościć sobie prawo do dziedziczenia poprzez linię żeńską. Ponieważ Henryk z Nawarry był hugenotą, kwestia ta nie została uznana za rozstrzygniętą w wielu częściach kraju i Francja pogrążyła się w fazie wojen religijnych, znanej jako Wojna Trzech Henryków. Henryk III i Henryk z Nawarry byli dwoma z tych Henryków. Trzecim był Henryk I, książę de Guise, który dążył do całkowitego stłumienia hugenotów i miał duże poparcie wśród katolickich lojalistów. Polityczne spory między stronnictwami zapoczątkowały serię kampanii i kontr-kampanii, które zakończyły się bitwą pod Coutras. W grudniu 1588 r. Henryk III kazał zamordować Henryka I de Guise, a także jego brata, Ludwika kardynała de Guise. To zwiększyło napięcie jeszcze bardziej i Henryk III został zamordowany wkrótce potem przez fanatycznego mnicha.

Po śmierci Henryka III w dniu 2 sierpnia 1589 roku, Henryk z Nawarry nominalnie został królem Francji. Liga Katolicka, wzmocniona wsparciem z zewnątrz, zwłaszcza z Hiszpanii, była jednak wystarczająco silna, by zmusić go do wycofania się na południe. Musiał zdobyć swoje królestwo poprzez podbój militarny, wspomagany pieniędzmi i wojskiem wysłanym przez Elżbietę I z Anglii. Katolicki wuj Henryka, Karol, kardynał de Bourbon, został ogłoszony królem przez Ligę, ale kardynał był więźniem Henryka. Henryk odniósł zwycięstwo w bitwie pod Arques i bitwie pod Ivry, ale nie udało mu się zdobyć Paryża po oblężeniu Paryża w 1590 r.

Gdy kardynał de Bourbon zmarł w 1590 r., Liga nie mogła zgodzić się na nowego kandydata. Podczas gdy niektórzy popierali różnych kandydatów Guise, najsilniejszą kandydatką była prawdopodobnie infantka Izabela Klara Eugenia z Hiszpanii, córka Filipa II z Hiszpanii, której matka Elżbieta była najstarszą córką Henryka II z Francji. Wyeksponowanie jej kandydatury zaszkodziło Lidze, która stała się podejrzana jako agentka obcych Hiszpanów. Mimo to Henryk nie był w stanie przejąć kontroli nad Paryżem.

„Paryż jest dobrze wart mszy”

W dniu 25 lipca 1593 r, za namową wielkiej miłości swojego życia, Gabrieli d’Estrées, Henryk na stałe wyrzekł się protestantyzmu, czym zaskarbił sobie niechęć hugenotów i swojej dawnej sojuszniczki królowej angielskiej Elżbiety I. Podobno oświadczył, że Paris vaut bien une messe („Paryż jest wart mszy”), choć nie ma pewności, czy to powiedział, czy też stwierdzenie to zostało mu przypisane przez współczesnych. Przyjęcie rzymskiego katolicyzmu zapewniło mu wierność zdecydowanej większości poddanych, a 27 lutego 1594 r. w katedrze w Chartres został koronowany na króla Francji. W 1598 r. wydał jednak edykt z Nantes, który przyznawał hugenotom ograniczoną tolerancję.

Style królewskie
Króla Henryka IV
Par la grâce de Dieu, Roi de France et de Navarre

Styl referencyjny

Jego Najświętszej Chrześcijańskiej Mości

Styl mówiony

Twojej Most Christian Majesty

Alternatywny styl

Sire

Drugie małżeństwo

Pierwsze małżeństwo Henryka nie było szczęśliwe, i para pozostała bezdzietna. Henryk i Małgorzata rozstali się jeszcze przed objęciem tronu przez Henryka w sierpniu 1589 r., a Małgorzata przez wiele lat mieszkała w zamku d’Usson w Owernii. Po tym jak Henryk został królem Francji, niezwykle ważne było, aby zapewnił dziedzica korony, aby uniknąć problemu spornej sukcesji. Henryk skłaniał się ku pomysłowi uzyskania unieważnienia małżeństwa z Małgorzatą i wzięcia za żonę Gabrielle d’Estrées, która urodziła mu już przecież troje dzieci. Radni Henryka stanowczo sprzeciwiali się temu pomysłowi, ale sprawę rozwiązała niespodziewanie nagła śmierć Gabrieli we wczesnych godzinach rannych 10 kwietnia 1599 r., po tym jak urodziła przedwcześnie i martwo urodzonego syna. Jego małżeństwo z Małgorzatą zostało unieważnione w 1599 roku, a on sam poślubił Marię de’ Medici w 1600 roku.

Z okazji królewskiego wjazdu Marii do papieskiego Awinionu 19 listopada 1600 roku, jezuiccy uczeni nadali Henrykowi tytuł Hercule Gaulois („galijski Herkules”), uzasadniając to ekstrawaganckie pochlebstwo genealogią, która wywodziła pochodzenie rodu Nawarry od bratanka syna Herkulesa, Hispalusa.

Osiągnięcia jego panowania

Podczas swojego panowania Henryk IV pracował poprzez swoją wierną prawą rękę, ministra Maximilien de Béthune, księcia Sully, do uregulowania finansów państwa, promowania rolnictwa, osuszania bagien, podejmowania robót publicznych i zachęcania do edukacji, jak w przypadku utworzenia Collège Royal Henri-le-Grand w La Flèche (dziś Prytanée Militaire de la Flèche). On i Sully chronili lasy przed dalszą dewastacją, zbudowali nowy system autostrad obsadzonych drzewami, nowe mosty i kanały. Kazał zbudować 1200-metrowy kanał w parku przy zamku Fontainebleau (który można dziś łowić) i nakazał zasadzić sosny, wiązy i drzewa owocowe.

Król przywrócił Paryżowi status wielkiego miasta, z Pont Neuf, który stoi do dziś, zbudowanym nad Sekwaną, aby połączyć prawy i lewy brzeg miasta. Henryk IV kazał również zbudować Place Royale (od 1800 roku znany jako Place des Vosges) i dodał Grande Galerie do Luwru. Ten ogromny budynek o długości ponad 400 metrów i szerokości 35 metrów został zbudowany wzdłuż brzegu Sekwany i w tamtych czasach był najdłuższym tego typu obiektem na świecie. Król Henryk IV, promotor sztuki wśród wszystkich klas społecznych, zaprosił setki artystów i rzemieślników do zamieszkania i pracy na niższych piętrach budynku. Tradycja ta trwała przez kolejne dwieście lat, dopóki cesarz Napoleon I nie zakazał jej. Sztuka i architektura jego panowania stały się od tego czasu znane jako „styl Henryka IV”.

Wizja króla Henryka wykraczała poza Francję, a on sam sfinansował kilka wypraw Pierre’a Dugua, Sieur de Monts i Samuela de Champlaina do Ameryki Północnej, w wyniku których Francja zgłosiła roszczenia do Kanady.

Stosunki międzynarodowe pod rządami Henryka IV

Panowanie Henryka IV było świadkiem kontynuacji rywalizacji między Francją, Habsburgami z Hiszpanii i Świętym Cesarstwem Rzymskim o panowanie nad Europą Zachodnią. Konflikt ten został rozwiązany dopiero po zakończeniu wojny trzydziestoletniej.

Hiszpania i Włochy

Podczas walki Henryka o koronę Hiszpania była głównym zwolennikiem Ligi Katolickiej i próbowała udaremnić działania Henryka. Pod wodzą Aleksandra Farnese, księcia Parmy, armia z hiszpańskich Niderlandów interweniowała w 1590 r. przeciwko Henrykowi i udaremniła jego oblężenie Paryża. Inna hiszpańska armia pomogła szlachcie sprzeciwiającej się Henrykowi wygrać bitwę pod Craon przeciwko jego wojskom w 1592 r.

Po koronacji Henryka wojna toczyła się nadal jako oficjalny konflikt między Francją a Hiszpanią, który został zakończony pokojem w Vervins w 1598 r.

To pozwoliło Henrykowi zwrócić uwagę na Sabaudię, z którą również walczył. Ich konflikty zostały rozstrzygnięte w traktacie lyońskim z 1601 r., który nakazywał wymianę terytorialną między Francją a księstwem Sabaudii.

Niemcy

W 1609 r. interwencja Henryka pomogła rozstrzygnąć wojnę o sukcesję w Jülich na drodze dyplomatycznej.

Powszechnie uważano, że w 1610 r. Henryk przygotowywał się do wojny przeciwko Świętemu Cesarstwu Rzymskiemu. Przygotowaniom tym położyło jednak kres jego zabójstwo, a następnie zbliżenie z Hiszpanią pod regencją Marii de’ Medici.

Imperium Osmańskie

Jeszcze przed wstąpieniem Henryka na tron francuski, francuscy hugenoci byli w kontakcie z aragońskimi Moriscos w planach przeciwko rządowi Habsburgów w Hiszpanii w latach siedemdziesiątych XV wieku. Około 1575 r. powstały plany połączonego ataku aragońskich Moriscos i hugenotów z Béarn pod wodzą Henryka przeciwko hiszpańskiej Aragonii, w porozumieniu z królem Algieru i Imperium Osmańskim, ale projekty te upadły po przybyciu Jana Austriackiego do Aragonii i rozbrojeniu Moriscos. W 1576 r. planowano wysłanie trójczłonowej floty z Konstantynopola, która miała wylądować między Murcją a Walencją, podczas gdy francuscy hugenoci mieli zaatakować od północy, a Moryskowie zakończyć swoje powstanie, ale flota osmańska nie dotarła na miejsce. Po koronacji Henryk kontynuował politykę sojuszu francusko-osmańskiego i w 1601 r. otrzymał ambasadę od sułtana Mehmeda III. W 1604 roku, „traktat pokojowy i kapitulacji” został podpisany między Henrykiem IV i osmańskiego sułtana Ahmet I. Przyznał wiele korzyści dla Francji w Imperium Osmańskim.

W 1606-7, Henryk IV wysłał Arnoult de Lisle jako ambasador do Maroka w celu uzyskania przestrzegania dawnych traktatów przyjaźni. Ambasada została wysłana do Tunezji w 1608 roku pod przewodnictwem François Savary de Brèves.

Azja Dalekowschodnia

Za panowania Henryka IV powstawały różne przedsiębiorstwa mające na celu rozwój handlu z dalekimi krainami. W grudniu 1600 r., poprzez stowarzyszenie Saint-Malo, Laval i Vitré, powstała spółka, której celem był handel z Moluccami i Japonią. Dwa statki, Croissant i Corbin, zostały wysłane wokół Przylądka Dobrej Nadziei w maju 1601 roku. Jeden z nich został rozbity na Malediwach, co doprowadziło do przygody François Pyrard de Laval, któremu udało się powrócić do Francji w 1611 roku. Drugi statek, na pokładzie którego znajdował się François Martin de Vitré, dotarł na Cejlon i handlował z Aceh na Sumatrze, ale w drodze powrotnej został schwytany przez Holendrów na przylądku Finisterre. François Martin de Vitré był pierwszym Francuzem, który napisał relację z podróży na Daleki Wschód w 1604 roku, na prośbę Henryka IV, i od tego czasu liczne relacje na temat Azji zostaną opublikowane.

Od 1604 do 1609 roku, po powrocie François Martin de Vitré, Henryk rozwinął silny entuzjazm dla podróży do Azji i próbował założyć francuską Kompanię Wschodnioindyjską na wzór Anglii i Holandii. 1 czerwca 1604 r. wydał kupcom z Dieppe list patentowy na utworzenie Kompanii Dieppe, dając im wyłączne prawo do handlu azjatyckiego na 15 lat. Do 1616 r. nie wysłano jednak żadnych statków. W 1609 r. inny poszukiwacz przygód, Pierre-Olivier Malherbe, powrócił z podróży dookoła świata i poinformował Henryka o swoich przygodach. Odwiedził Chiny, a w Indiach miał spotkanie z Akbarem.

Postać

Henryk IV okazał się człowiekiem wizji i odwagi. Zamiast prowadzić kosztowne wojny w celu zlikwidowania opozycyjnych szlachciców, Henryk po prostu ich spłacał. Jako król przyjął politykę i podjął się realizacji projektów mających na celu poprawę życia wszystkich poddanych, co uczyniło go jednym z najpopularniejszych władców w historii kraju.

Mówi się, że Henryk jest twórcą często powtarzanego zwrotu „kurczak w każdym garnku”. Kontekst, w którym podobno to powiedział jest następujący:

„

Si Dieu me prête vie, je ferai qu’il n’y aura point de laboureur en mon royaume qui n’ait les moyens d’avoir le dimanche une poule dans son pot! (Jeśli Bóg mnie zachowa, upewnię się, że żadnemu chłopu w moim królestwie nie zabraknie środków, by w niedzielę mieć kurczaka w garnku!)

„

Ta wypowiedź uosabia pokój i względny dobrobyt, jaki Henryk przyniósł Francji po dekadach wojny religijnej i pokazuje, jak dobrze rozumiał trudną sytuację francuskiego robotnika i chłopa. Ta prawdziwa troska o warunki życia „nędzarzy” – którzy w ostatecznym rozrachunku stanowili ekonomiczną podstawę, na której opierała się władza króla i wielkich szlachciców – nie miała chyba odpowiednika wśród królów Francji. To również uczyniło Henryka niezwykle popularnym wśród ludności.

Bezwzględny sposób bycia Henryka, jego odwaga fizyczna i sukcesy militarne również dramatycznie kontrastowały z chorowitym, zniewieściałym rozmarzeniem ostatnich królów Walezjuszy, o czym świadczy jego dosadne stwierdzenie, że rządził z „bronią w ręku i tyłkiem w siodle” (on a le bras armé et le cul sur la selle). Był także wielkim filantropem, ojcem wielu dzieci z wieloma kochankami.

Przezwiska

Henry nosił przydomek Henryk Wielki (Henri le Grand), a we Francji nazywany jest także le bon roi Henri („dobry król Henryk”) lub le vert galant („Zielony galant”, ze względu na swoje liczne kochanki). W języku angielskim najczęściej określa się go jako Henryka z Nawarry.

Zabójstwo

Mimo, że był człowiekiem życzliwym, współczującym i obdarzonym dobrym humorem, i był bardzo kochany przez swój lud, Henryk był obiektem zamachów na jego życie dokonanych przez Pierre’a Barrière’a w sierpniu 1593r. i Jean Châtel w grudniu 1594.

Król Henryk IV został zamordowany w Paryżu 14 maja 1610 r. podczas trzeciego zamachu na jego życie przez katolickiego fanatyka, François Ravaillac, który zasztyletował króla na śmierć na Rue de la Ferronnerie. Powóz Henryka IV został zatrzymany przez korki związane z ceremonią koronacji królowej, co zostało przedstawione na rycinie Gaspara Bouttatsa. Herkules de Rohan, duc de Montbazon, był z nim, gdy zginął; Montbazon został ranny, ale przeżył. Henryk został pochowany w bazylice Saint Denis.

Wdowa po nim, Maria de’ Medici, służyła jako regentka dla ich dziewięcioletniego syna, Ludwika XIII, do 1617 roku.

Dziedzictwo

Panowanie Henryka IV miało trwały wpływ na naród francuski przez następne pokolenia. W 1614 r., zaledwie cztery lata po jego śmierci, na Pont Neuf zbudowano pomnik ku jego czci. Chociaż posąg ten – jak i posągi wszystkich innych królów francuskich – został zburzony podczas rewolucji francuskiej, był pierwszym, który został odbudowany w 1818 roku i stoi do dziś na Pont Neuf. Kult wokół osobowości Henryka IV pojawił się podczas Restauracji Burbonów. Przywróceni Burbonowie chcieli umniejszyć znaczenie kontrowersyjnych rządów Ludwika XV i Ludwika XVI, podkreślając w zamian rządy dobrotliwego Henryka IV. Piosenka „Vive Henri IV” („Niech żyje Henryk IV”) była popularna podczas Restauracji. Ponadto, gdy księżniczka Karolina z Neapolu i Sycylii (jego potomkini) urodziła męskiego następcę tronu Francji siedem miesięcy po zabójstwie jej męża Karola Ferdynanda, księcia de Berry, przez republikańskiego fanatyka, chłopcu nadano imię Henryk w nawiązaniu do jego przodka Henryka IV. Chłopiec został też ochrzczony w tradycyjny dla Béarn/Navarre sposób – łyżką wina z Jurançon i czosnkiem, naśladując sposób, w jaki Henryk IV został ochrzczony w Pau. Zwyczaj ten został porzucony przez późniejszych królów burbońskich.

Popularność Henryka IV trwała nadal, gdy w 1661 r. w Amsterdamie ukazało się pierwsze wydanie jego biografii, Histoire du Roy Henry le Grand. Napisał ją Hardouin de Péréfixe de Beaumont, kolejno biskup Rhodez i arcybiskup Paryża, głównie dla pocieszenia Ludwika XIV, wnuka Henryka IV. Tłumaczenia na język angielski dokonał James Dauncey dla innego wnuka, króla Anglii Karola II. Angielska edycja została wyprowadzona z tego, który został opublikowany w Londynie dwa lata później w 1663.

Henry służył jako luźnej inspiracji Ferdinand, król Nawarry w William Shakespeare’s Love’s Labour’s Lost.

Brakująca głowa

Głowa z jego zabalsamowanego ciała została utracona po tym, jak rewolucjoniści splądrowali bazylikę St Denis i zbezcześcili jego grób w 1793 roku. Zabalsamowana głowa, uważana za głowę Henryka IV, była przekazywana między prywatnymi kolekcjonerami, aż francuski dziennikarz Stephane Gabet podążył za wskazówkami, aby wyśledzić głowę na strychu emerytowanego poborcy podatkowego, Jacques’a Bellangera, w styczniu 2010 roku. Według Gabeta, pewna para kupiła głowę na aukcji w Paryżu na początku 1900 roku, a Bellanger odkupił ją od siostry w 1955 roku. W 2010 roku multidyscyplinarny zespół pod kierownictwem Philippe’a Charlier, medyka sądowego ze Szpitala Uniwersyteckiego Raymond Poincaré w Garches, potwierdził, że jest to zaginiona głowa Henryka IV, wykorzystując kombinację technik antropologicznych, paleopatologicznych, radiologicznych i kryminalistycznych. Głowa miała jasnobrązowy kolor i była dobrze zachowana. Zmiana tuż nad nozdrzem, otwór w prawym płatku ucha wskazujący na długotrwałe używanie kolczyka oraz zagojona rana na twarzy, którą Henryk IV mógł otrzymać w wyniku poprzedniego zamachu dokonanego przez Jeana Châtela w 1594 roku, były jednymi z czynników identyfikacyjnych. Datowanie radiowęglowe dało datę pomiędzy 1450 a 1650 rokiem, co pasuje do roku śmierci Henryka IV, 1610. Zespół nie był w stanie odzyskać nieskażonych sekwencji mitochondrialnego DNA z głowy, więc nie było możliwe porównanie z innymi szczątkami króla i jego krewnych z linii żeńskiej. Bellanger podarował głowę króla Ludwikowi Alfonsowi, księciu Anjou, najstarszemu potomkowi króla. Anjou zdecydowało się na ponowne pochowanie głowy w bazylice katedralnej Saint Denis po narodowej mszy i pogrzebie w 2011 roku. Kolejne dowody potwierdzające tożsamość głowy Henryka IV pojawiły się w 2012 roku, kiedy DNA z próbek tkanek zostało dopasowane do DNA króla Ludwika XVI. Po ścięciu Ludwika XVI jego krew została nasączona chusteczką i przechowywana w tykwie ozdobionej dla uczczenia rewolucji francuskiej. Analizy DNA chromosomów Y, które również potwierdziły prawdziwość legendy o krwi Ludwika XVI w tykwie, wykazały, że mężczyźni byli spokrewnieni – ojcowsko. Współczynnik prawdopodobieństwa przynależności obu próbek do mężczyzn rozdzielonych siedmioma pokoleniami (w przeciwieństwie do mężczyzn niespokrewnionych) został oszacowany na „246,3”. Carles Lalueza-Fox, badacz paleogenomiki, próbuje wykorzystać próbkę Ludwika XVI do rekonstrukcji jego całego genomu. Jednak nowe analizy genetyczne przeprowadzone przez dr Larmuseau Maarten i prof. Jean-Jacques Cassiman w 2013 r. najwyraźniej obalają twierdzenia, że głowa należała do Henryka IV.

Genealogia

Przodkowie

Pochodzenie patrylinearne

Małżeństwa i legalne dzieci

W dniu 18 sierpnia 1572 roku Henryk poślubił swoją drugą kuzynkę Małgorzatę Walezjusz; ich bezdzietne małżeństwo zostało unieważnione w 1599 roku. Jego kolejne małżeństwo z Marią de’ Medici 17 grudnia 1600 r. przyniosło sześcioro dzieci:

Nazwisko	Urodzenie	Śmierć	Notatki
Luis XIII, Król Francji	27 września 1601	14 maja 1643	Ożenił się z Anną Austriaczką w 1615
Elżbieta, królowa Hiszpanii	22 listopada 1602	6 października 1644	Ożenił się z Filipem IV, króla Hiszpanii, w 1615
Krystyna Maria, księżna Sabaudii	12 lutego 1606	27 grudnia 1663	Mężatka Wiktora Amadeusza I, księcia Sabaudii, w 1619
Nicolas Henri, książę Orleanu	16 kwietnia 1607	17 listopada 1611
Gaston, Książę Orleanu	25 kwietnia 1608	2 lutego 1660	Ożenił się (1) z Marią de Bourbon, księżną Montpensier, w 1626 Ożenił się (2) z Małgorzatą Lotaryńską w 1632
Henrietta Maria, królowa Anglii, królowa Szkotów, i królową Irlandii	25 listopada 1609	10 września 1669	Poślubiła Karola I, króla Anglii, króla Szkotów i króla Irlandii, w 1625

Armorial

Broń Henryka IV zmieniała się przez całe jego życie, gdy przechodził on drogę od syna pomniejszego szlachcica francusko-nawarskiego do dziedzica Francji i króla: