Potosí

Potosí
Vlag
Bijnaam: Empire Ville ( Villa Imperial in het spaans)
Potosí Locatie in Bolivia
Coordinaten: 19°35′S 65°45′W
Land	Bolivia
Departement	Potosí
Provincie	Tomás Frías
Gemeente	Potosí Gemeente
Gesticht	1 april, 1545
Bestuur
– Burgemeester	René Joaquino
Oppervlakte
– Totaal	45.6 km² (118.218 km²)
Elevation	13,343 ft (4,067 m)
Bevolking (2007)
– Totaal	164,481
Tijdzone	UTC-4 (UTC)
Website: www.potosi.bo

Potosí is een stad in het zuiden van Bolivia, 56 mijl (90 km) ten zuidwesten van Sucre, de nationale hoofdstad. Het is een van de hoogst gelegen steden ter wereld, op een hoogte van 4.050 meter. De stad ligt op een kaal plateau in de schaduw van de Cerro de Potosí – ook wel Cerro Rico (“rijke berg”) genoemd – een berg van zilvererts, die de stad altijd heeft gedomineerd. De top van de Cerro de Potosí ligt 4.824 meter boven de zeespiegel.

Potosí is een stad die diep de pijn van het kolonialisme weerspiegelt. Vanaf de ontdekking van het zilver in 1545 tot op de dag van vandaag is het voor de inheemse bevolking een stad van lijden geweest, terwijl het voor de Europeanen een mythisch land van rijkdommen was. Terwijl de Europese machten de rijkdommen van de berg van Potosi opeisten, stierven de inheemse arbeiders met duizenden tegelijk. Vandaag de dag is het een stad van armoede.

Ooit bekend als de “Keizerlijke Stad van Potosi,” was de barokke architectuur, waarin inheemse invloeden waren verwerkt, een van de criteria op grond waarvan de oude stad in 1987 op de Werelderfgoedlijst werd geplaatst. Een ander criterium was de ongelooflijke impact die de rijkdommen van deze bergstad boden in haar rol als een van de “onzichtbare draaipunten van de wereldhandel.”

Oorsprong van de naam

Er is geen bevredigende etymologische studie van het woord Potosí. Volgens de legende, rond 1462, vertrok Huayna Capac, de elfde vorst van Peru, “naar Ccolque Porco en Andaccaua, de plaats van zijn mijnen waaruit ontelbare arroba’s met zilver werden gehaald.” (Een arroba is een Spaanse gewichtseenheid gelijk aan ongeveer 25 pond.) “Voordat hij daar vertrok, zag hij het en terwijl hij de schoonheid en grootsheid ervan bewonderde, zei hij (tot de mensen aan zijn hof): ‘Dit moet ongetwijfeld veel zilver in zijn hart hebben’, waarop hij zijn vazallen opdroeg naar Ccolque Porco te gaan … en de mijnen te bewerken en er al het rijke metaal uit te halen. Dat deden zij, en nadat zij hun gereedschap van vuursteen en versterkt hout hadden meegebracht, beklommen zij de heuvel; en nadat zij de aderen hadden onderzocht, stonden zij op het punt die aderen te openen, toen zij een angstaanjagend donderend geluid hoorden, dat de hele heuvel deed schudden, en daarna hoorden zij een stem die zei: “Neem het zilver niet van deze heuvel, want het is voor andere meesters bestemd. Verbaasd toen zij deze redenering hoorden, gaven de Inca vazallen hun voornemen op en keerden terug naar Porco en vertelden de koning wat er was gebeurd; toen zij het voorval in hun eigen taal vertelden en bij het woord lawaai kwamen, zeiden zij ‘Potocsí’, wat betekent dat er een groot donderend lawaai was, en daaruit werd later (door verbastering van een letter) de naam potosi afgeleid.”

Thans wordt aangenomen dat de etymologie van Potosí in het Quechua ligt. Echter, in het Quechua verwijst het foneem p’otoj niet naar een donderend geluid, terwijl het dat in het Aymara wel doet. Als Potosí dus het idee van een donderend geluid omvat, zou de uitdrukking een Aymraanse wortel hebben in plaats van een Quechuaanse. De feitelijke scherpe structuur van de term is in strijd met de aard van zowel het Aymara als het Quechua.

Geschiedenis

Stad Potosí*
UNESCO Werelderfgoed Site
Type	Cultureel
Criteria	ii, iv, vi
Referentie	420
Regio**	Latijns-Amerika en het Caribisch gebied
Inscriptie geschiedenis
Inscriptie	1987 (11e zitting)
* Naam zoals opgenomen op Werelderfgoedlijst. ** Regio zoals geclassificeerd door UNESCO.

Zilver werd in 1545 in Potosí ontdekt, wat het jaar daarop aanleiding was tot de stichting van de stad. Binnen 30 jaar overschreed de bevolking de 150.000 en werd het de grootste stad in de Nieuwe Wereld. Binnen 100 jaar na de stichting naderde het de 200.000 inwoners.

In het Spaans is er nog steeds een gezegde, valer un potosí, “een potosí waard zijn” (dat wil zeggen, “een fortuin”). Voor de Europeanen was Peru (Bolivia maakte deel uit van het onderkoninkrijk Perú en stond bekend als Alto Perú voordat het onafhankelijk werd) een mythisch land van rijkdommen. Potosí verschijnt als idioom voor “buitengewone rijkdom” in Miguel de Cervantes’ beroemde roman over de ridderschap, Don Quichot (tweede deel, cap. LXXI). Volgens één theorie is het muntteken van Potosí (de over elkaar heen geplaatste letters “PTSI”) de oorsprong van het dollarteken.

Het is uit Potosí dat het grootste deel van het zilver dat via de Spaanse Main werd verscheept, afkomstig was. Volgens officiële gegevens werd van 1556 tot 1783 45.000 ton zuiver zilver gedolven in Cerro Rico. Van dit totaal ging 7.000 ton naar de Spaanse monarchie. De inheemse arbeiders, die door Francisco de Toledo, graaf van Oropesa, werden gedwongen via de traditionele Inca mita-instelling van bijgedragen arbeid, stierven bij duizenden, niet alleen door blootstelling en wrede arbeid, maar ook door kwikvergiftiging: in het patio-proces werd het zilvererts, nadat het door hydraulische machines tot poeder was vermalen, koud vermengd met kwik en door de inheemse arbeiders met hun blote voeten tot een amalgaam getrapt. Het kwik werd vervolgens door verhitting verdreven, waarbij dodelijke dampen vrijkwamen.

Om de teruglopende inheemse arbeidskrachten te compenseren, dienden de kolonisten in 1608 bij de Kroon in Madrid een verzoek in om de invoer van 1500 tot 2000 Afrikaanse slaven per jaar toe te staan. In de koloniale tijd werden naar schatting in totaal 30.000 Afrikaanse slaven naar Potosí gebracht. Afrikaanse slaven werden ook gedwongen om in het Casa de la Moneda te werken als acémilas humanas (menselijke muilezels). Omdat de ezels na een paar maanden de molens te hebben geduwd stierven, vervingen de kolonisten elke vier ezels door twintig Afrikaanse slaven. (Angola Maconde 1999)

Een tyfusepidemie in 1719 eiste het leven van zo’n 22.000 inwoners. Tegen het begin van de negentiende eeuw raakten de zilvermijnen uitgeput en slonk de bevolking tot minder dan 20.000 inwoners. De daaropvolgende opkomst van de tinmijnbouw stimuleerde de groei, hoewel de stad nooit meer haar oude glorie herkreeg. Tot op de dag van vandaag wordt er nog steeds zilver gedolven op de berg.

Door de slechte arbeidsomstandigheden, zoals het ontbreken van beschermende uitrusting tegen het voortdurend inademen van stof, hebben de mijnwerkers nog steeds een korte levensverwachting, waarbij de meesten silicose oplopen en rond hun veertigste overlijden. Naar schatting zijn in de afgelopen jaren van inheemse arbeid ruwweg acht miljoen Indianen gestorven, “opgegeten” door de Rijke Heuvel.

Tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog (1809-1825) ging Potosi vaak heen en weer tussen de controle van Royalistische en Patriottische troepen. Tijdens de bezetting heerste er anarchie en krijgszucht, en Potosi werd zo onvriendelijk dat het niet meer verdedigd kon worden. Toen het Spaanse koninklijke gezag tijdens de Napoleontische oorlogen verzwakte, groeide de stemming tegen het koloniale bewind.

Bolivia eiste in 1809 zijn onafhankelijkheid op, terwijl Spanje zijn macht in de wereld aan het verliezen was. Zestien jaar van strijd volgden. Op 6 augustus 1825 werd de republiek opgericht en genoemd naar de Venezolaanse generaal en leider van de Zuid-Amerikaanse onafhankelijkheid, Simón Bolívar. In 1829 werd Andres Santa Cruz, een van Bolivars generaals, Bolivia’s eerste president. Tijdens zijn regering beleefde Bolivia de meest glorieuze periode van haar geschiedenis met grote sociale en economische vooruitgang. Maar Santa Cruz werd in 1839 ten val gebracht, waarmee een periode begon van opeenvolgende corrupte dictaturen die Bolivia tot het einde van de 19e eeuw regeerden. Tijdens deze periode raakte Bolivia verwikkeld in verschillende slopende regionale conflicten, die resulteerden in het verlies van meer dan de helft van haar grondgebied. Tijdens de oorlog om de Stille Oceaan (1879-1983) verloor Bolivia zijn zeekust en de aangrenzende rijke nitraatvelden, samen met de haven van Antofagasta, aan Chili. Een stijging van de wereldprijs van zilver bracht het land aan het eind van de 19e eeuw weer een zekere mate van relatieve welvaart en politieke stabiliteit. In het begin van de twintigste eeuw, toen de zilvermijnen uitgeput waren, werd de verkoop van tin, grotendeels uit Potosi, de belangrijkste bron van rijkdom van het land.

Huidig Potosi

De stad die van de zestiende tot de achttiende eeuw de pracht en praal van Spanje ondersteunde terwijl haar eigen inheemse bevolking leed onder de ontberingen van de slavernij, is vandaag de dag een stad van armoede. Er zijn een paar mijnen in bedrijf, waarbij de mijnbouwmethoden in de loop der eeuwen weinig zijn veranderd.

In het historische centrum van de stad, ooit bewoond door Spaanse kolonisten, woont een kleine middenklasse. Dit gebied is omgeven door een armoedegordel waarvan de bewoners mijnwerkers zijn die in de coöperaties werken. Dit gebied wordt omringd door een nog bredere gordel van armoede, waar mensen wonen die van het platteland zijn gevlucht en naar Potosi zijn gekomen om zich als ongeschoolde arbeiders in de mijnen te verhuren.

De mijnactiviteit in Potosi nam pas af na de onafhankelijkheid van het land in 1825. Tot de overblijfselen van dit mijntijdperk behoren talrijke dammen die de ertsmolens en het Koninklijke Mijncomplex onder controle hielden. Monumenten van de eens koloniale stad, 22 parochie- of kloosterkerken, patriciërshuizen en de Koninklijke Munt zijn ook bewaard gebleven, samen met de contrasterende nederige ‘rancherias’ van de inheemse wijken.

Ooit bekend als de “Keizerlijke Stad van Potosi,” was de barokke architectuur, waarin invloeden van de inheemse bevolking waren verwerkt, een van de criteria op grond waarvan de oude stad in 1987 als Werelderfgoed werd gekwalificeerd. Een ander criterium was de ongelooflijke impact die de rijkdommen van deze bergstad boden in haar rol als een van de “onzichtbare draaipunten van de wereldhandel.”

DeUNESCO steunt restauratieprojecten voor ongeveer 2000 koloniale gebouwen en ziet toe op het behoud van de Cerro Rico, waar de mijninstallaties uit de koloniale tijd historische monumenten zijn.

• 

  De Cerro Rico vormt het decor van Potosi.

• 

  Een smalle straat in Potosi.

• 

  Munten geslagen in Potosi tussen 1760-1788.

• 

  Opening van de Iglesia San Lorenzo.

Noten

• Angola Maconde, Juan. 2000. Raíces de un pueblo: cultura afroboliviana. La Paz, Bolivia: Producciones CIMA. ISBN 9990500355 en ISBN 9789990500356
• Arzans De Orsua Y Vela, Bartolome. 1965. Historia de la Villa Imperial de Potosi: Edicion de L.Hanke y G.Mendoza. Bicentennial publicaties van Brown University. Providence, Rhode Island: Brown U.P.
• Cobb, Gwendolyn Ballantine. 1960. Potosí, a South American mining frontier. : University of California Press.
• Hanke, Lewis. 1956. De keizerlijke stad Potosí; een ongeschreven hoofdstuk in de geschiedenis van Spaans Amerika. Den Haag: Nijhoff.

Alle links opgehaald 13 juni 2019.

• Potosí Geschiedenis
• Potosí, vlucht vanaf de Cerro Rico
• Travelogue Bolivia 2003 Potosi
• The Mountain That Eats Men