Een koekoekswesp is een van die opmerkelijke dieren die maar een paar seconden tevoorschijn komen en waarvan je je afvraagt wat je net hebt gezien. Snel bewegend en niet groter dan een magere huisvlieg, vallen deze wespen niettemin op: Zij gloeien een buitensporig iriserend blauw-groen, alsof zij van binnenuit worden verlicht.
Koekoekswespen verpakken heel wat drama in hun kleine lichamen. Hun kleur is een deel van het mysterie. Deze wespen zijn parasieten, en net als hun naamgenoot koekoeksvogels, leggen ze hun eieren in de nesten van andere soorten (wespen of bijen in dit geval). Aangezien de koekoekwespen afhankelijk zijn van bedrog en camouflage om hun gastheren voor de gek te houden, zou je verwachten dat ze grauw zijn. Wetenschappers zijn er nog niet achter of de felle kleuren een functie hebben, en pas in 2009 werd bekend dat de kleur eigenlijk wordt geproduceerd door licht dat wordt gebroken door open ruimten tussen zes lagen cuticula in de exoskeletten van de wespen.
Koekoekoeksbloemwespen houden van warme mediterrane klimaten, en Californië is een centrum van koekoeksbloemwespen biodiversiteit in Noord-Amerika. Ze zijn het meest actief in droge, open gebieden tussen mei en augustus, waarbij de volwassenen foerageren op bloemennectar terwijl ze meerdere malen per dag favoriete routes volgen op zoek naar solitaire wespen en bijen om te parasiteren.
Wil je nog meer verhalen over de natuur in de Bay Area? Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Elke van de 166 soorten koekoekswespen in Californië richt zich op een specifieke gastheer of een specifieke neststructuur. Veel soorten mikken op de nesten van modderkruiperwespen. Eén zo’n soort, Chrysis angolensis, reisde aanvankelijk van Afrika naar de Nieuwe Wereld door modderwespen te parasiteren die nestelden op de houten balken van zeilschepen. Gelukkig voor de koekoekswespen was het uitkomen van hun larven goed getimed met de langzame voortgang van de zeilschepen, en deze insecten zijn nu ingeburgerd rond de Bay Area en havensteden in het noordoosten van de Verenigde Staten.
Koekoekswespen onttrekken zich misschien aan hun ouderlijke verantwoordelijkheden, maar het is niet bepaald een gemakkelijk bestaan. Koekoekswespen die parasiteren op bijen en wespen die op de grond nestelen, moeten op een of andere manier hun eitjes in een ondergronds hol laten glippen zonder ontdekt te worden. Ze vinden eerst bijen en wespen die bezig zijn holen te graven en verlamde prooien naar hun nesten te slepen als voedsel voor hun eigen jongen. Vrouwelijke koekoekswespen verbergen zich dan in de buurt om het hol in de gaten te houden en proberen ofwel mee te liften op de verlamde prooi terwijl die het hol in wordt gesleept, ofwel te wachten tot de gastheer wegvliegt en dan naar binnen te glippen.
Ondanks hun voorzichtigheid worden koekoekswespen vaak op heterdaad betrapt wanneer ze binnendringen, maar hun merkwaardig gepitchte exoskelet beschermt hen tegen de steken en beten van hun gastheren. De onderkant van het midden van de koekoekswesp is gewelfd, zodat de wesp haar poten kan intrekken en zich kan opkrullen tot een strakke bal (zoals een zeug of gordeldier) om haar lichaam te beschermen. Gastbijen of -wespen hebben dan geen andere keuze dan de opgekropte koekoekswesp in hun kaken te grijpen en mee te nemen naar buiten het hol om haar te verjagen. De ongedeerde koekoekswesp draait zich gewoon om en probeert weer in het hol te komen.
Als de vrouwelijke koekoekswesp er eenmaal in slaagt haar eitjes in een hol achter te laten, hebben de larven twee overlevingsstrategieën. Sommige larven eten meteen zowel de larven als het voedsel van de gastheer op; andere wachten tot de gastheerlarve zijn voedselvoorraad opeet en volgroeid is, en eten dan de gastheerlarve op. De eerste optie vereist dat de koekoekswesp verschillende soorten voedsel eet voordat hij zich kan verpoppen, terwijl de tweede strategie de gastheerlarve al het werk laat doen, waarbij voedselvoorraden worden omgezet in één sappige maaltijd.
Recente studies suggereren dat terwijl deze briljant gekleurde wespen gemakkelijk worden gezien en herkend buiten het hol, ze “onzichtbaar” zijn in de duisternis van het hol omdat ze zichzelf camoufleren door de geur van hun gastheren na te bootsen.
Dus wat is het nut van al die kleur? Misschien heeft het helemaal geen functie. De wetenschappers die over de bron van de kleur rapporteerden, speculeren dat de afstand tussen de exoskeletlagen de wesp lijkt te beschermen tegen beten en steken of dient als een thermische buffer tegen de hitte van de grond. En de resulterende kleur kan slechts een toevallige tip zijn dat een klein beetje insectenintrige ons voorbij zoemt op het pad.