Amanda Sebestyen
Ten specjalny numer Discover Society – Feminizm, wtedy i teraz – został zredagowany przez Finna Mackaya i Sue Scott. Ma silny nacisk na politykę i aktywizm, jak również na feministycznych badań i stypendiów, ponieważ chcieliśmy uchwycić poczucie zmiany na wszystkich tych frontach między początku 1970 roku i 2016. Zależało nam na uznaniu wagi tej historii, a także na uczczeniu ciągłej energii feminizmu i zaangażowania współczesnych feministek. Najbardziej oczywistą różnicą między tą publikacją a publikacją feministyczną z lat 70. jest włączenie utworów mężczyzn, którzy są zaangażowani w feminizm i kwestionowanie opresji.
Ważne jest, aby docenić to, co zostało osiągnięte, ale także kontynuować podejmowanie badań i aktywizm w odniesieniu do wszystkich opresji i niedogodności, które nadal stoją przed wieloma kobietami na całym świecie. Badania z zakresu nauk społecznych, które koncentrowały się na pozycji kobiet lub które problematyzowały płeć, były bardzo rzadkie we wczesnych latach 70. Istnieje teraz bogaty szew takiej pracy w wielu dziedzinach i Discover Society jest zobowiązana do opublikowania więcej przykładów tego w przyszłości. W tym numerze specjalnym staraliśmy się zebrać artykuły na różne tematy, zarówno o znaczeniu globalnym i lokalnym i mają i czas publikacji zbiega się ściśle z Międzynarodowym Dniem Kobiet. Chciałybyśmy jednak podkreślić, że poruszane w nim kwestie są problemami kobiet każdego dnia.
***
Ruch wyzwolenia kobiet zawsze był hałaśliwy, zadziorny i pełen gwałtownej niezgody. To druga strona tego walczącego, poszukującego siebie, utopijnego charakteru, którego potrzebujemy, by wyobrazić sobie, że możemy zmienić świat.
Może być trudno zrozumieć, jak feudalna pozostawała powojenna zgoda na rolę kobiet, aż do pozornie radykalnych lat 60-tych i 70-tych. Jak zauważył JK Galbraith jeszcze w 1973 roku, kobiety stały się klasą służebną „dostępną, demokratycznie, dla prawie całej męskiej populacji”. Z pewnością tak to odczuwano.
Kobiety z innych, bardziej otwarcie patriarchalnych społeczeństw mogą dziś rozpoznać krajobraz, w którym ponad 90% populacji kobiet było lub jest zamężnych, gdzie gwałt w małżeństwie był legalny do 1991 roku – w tyle za Rosją 1922, Polską 1932, Norwegią 1971, Włochami 1976, Kanadą 1983 i Irlandią w 1990, ale tuż przed USA 1993; gdzie kobieta mogła otworzyć konto bankowe lub wziąć kredyt hipoteczny tylko wtedy, gdy był on podpisany przez męskiego poręczyciela (inne przypadki utrzymują się długo po ustawie o dyskryminacji ze względu na płeć z 1975 roku). W Anglii w 1969 roku, kiedy rozpoczął się ruch kobiet, prawie nigdy nie widziałam młodej kobiety oderwanej od boku młodego mężczyzny, życie towarzyskie poza parą było niezauważalne. Samotne kobiety w barach lub hotelach były uważane za pracujące w branży seksualnej i zazwyczaj nie miały wstępu. Wciąż żyjemy następstwami tych czasów z obecnym oburzeniem nad zmianami w emeryturach kobiet w Wielkiej Brytanii.
Teraz wygląd krajobrazu społecznego zmienił się prawie nie do poznania. Rozważmy skład międzynarodowych przywódców mężczyzn i kobiet maszerujących pod sztandarem „We are Charlie” w Paryżu, widok szokujący tylko dla małej fundamentalistycznej sekty, której magazyn ocenzurował zdjęcie. Spójrzcie na lokale gastronomiczne, w których kobiety mogą spożywać posiłki same lub ze sobą – coś, czego dosłownie nigdy nie widziałam do czasu mojej wizyty w Nowym Jorku w 1978 r.(1)
My – feministki – nie tylko odrzuciłyśmy stereotypy, ale zaczęłyśmy konfrontować się z samą płcią, pozostawiając trwałe dziedzictwo w postaci równości lesbijek i gejów, o którą wciąż walczy się na całym świecie. Jednak integralny system wyzysku nie znika tak po prostu. Dla tych z nas, „materialistycznych feministek”, które postrzegały nieodpłatną pracę jako podstawę i centrum ucisku kobiet, zawsze pojawiało się pytanie: co dzieje się z całą tą pracą? (Delphy 1970; Delphy i Leonard 1992). Czy walczyłybyśmy o równość w nierównym społeczeństwie? To ostatnie pytanie często zdawało się dzielić nasz ruch na dwie części, przy czym feministki socjalistyczne czasami zdawały się mówić: „Nie za tę cenę”. Radykalna feministyczna odpowiedź, w moim odczuciu, brzmiała: „Tak, ale tylko na drodze do czegoś większego”. Niestety, żadna z naszych map świata nie uwzględniała ogromnych zmian zachodzących wokół nas w przeciwnym kierunku.
Kwestie, które były centralnym punktem naszej walki, pozostają nierozwiązywalne, stawiając młodsze kobiety w obliczu nowych problemów: opieki nad dziećmi, przemysłu seksualnego, kultury mizoginistycznej i humoru. Strona Everyday Sexism i późniejsza książka ujawniają oburzenie i ból pracujących kobiet Trzeciej Fali, które wierzą w upodmiotowienie, ale każdego dnia doświadczają ataków molestowania seksualnego. Świeżość i naiwność ich oburzenia dała im ogromną oddolną siłę, by nagrywać i zawstydzać swoich napastników oraz sprawić, by inni mężczyźni zobowiązali się zachowywać lepiej. W tym przypominają Pierwszą Falę feminizmu sufrażystek z jej odkupieńczymi aspiracjami: Jesteśmy tu nie dlatego, że łamiemy prawo; jesteśmy tu w naszych wysiłkach, by stać się twórcami prawa”, jak mówiła Emmeline Pankhurst.
Ale w ruchu wyzwolenia kobiet Drugiej Fali prawdopodobnie postrzegałyśmy siebie jako łamaczki prawa: „Jesteśmy przeciwne małżeństwu. Za każdą ideologią widzimy hierarchię płci. W nieodpłatnej pracy domowej rozpoznajemy pomoc, która pozwala przetrwać zarówno prywatnemu, jak i państwowemu kapitalizmowi. Nie znosimy mechanizmów konkurencyjności i szantażu stosowanego w świecie przez hegemonię wydajności. Chcemy oddać naszą zdolność do pracy do dyspozycji społeczeństwa, które jest na to odporne…” (Lonzi 1970)
Na całym świecie oparłyśmy się pociąganiu do „sprawowania funkcji rządzącej” jako jedynego akceptowanego dowodu na to, że kobiety są wystarczająco dobre: „To, co rozumie się przez równość kobiety, to zazwyczaj jej prawo do udziału w sprawowaniu władzy w społeczeństwie, po uznaniu, że posiada ona takie same zdolności jak mężczyzna. Ale w tych latach prawdziwe doświadczenie kobiet przyniosło nową świadomość, uruchamiając proces globalnej dewaluacji męskiego świata. Zobaczyliśmy, że na poziomie władzy nie są potrzebne zdolności, lecz jedynie szczególnie skuteczna forma alienacji… Istnienie jako kobieta nie oznacza uczestnictwa w męskiej władzy, lecz podważa samo pojęcie władzy.” (Lonzi 1970)
Obecny nacisk na równość jako metrykę – ile kobiet przy najwyższym stole – jest szkodliwy dla nas, feministek drugiej fali, a także wprawia w zakłopotanie młode kobiety tworzące Czwartą Falę powstańczego feminizmu. Jak to często w życiu bywa, babcie i wnuczki mogą mieć ze sobą więcej wspólnego niż matki i córki. W pokoleniu, które przyszło po nas, kobiety w średnim wieku zajmowały ważne miejsce w świecie. Niektóre z nich, które kiedyś mogły nazywać się postfeministkami, teraz nazywają się feministkami. Uczestniczyły one w odchodzeniu od feudalnej, opartej na miłości, trwającej przez tysiąclecia roli kobiety jako nieodpłatnej siły roboczej, na rzecz bardziej sprawiedliwego pod względem płci, neoliberalnego świata, w którym indywidualne osiągnięcia są cenione ponad zbiorowość. Teraz te kobiety muszą stawić czoła strukturom władzy, które nie chcą ustąpić, a także podszewce niewolnictwa, handlu ludźmi i wyzyskiwanych migrantów bez praw; niektóre z nich faktycznie zapewniają pracę domową feministkom z karierami, dylemat, który Kate Clanchy (2008) bada w poetycki sposób.
W tym momencie my, weterani długiego ruchu politycznego, opartego na dzieleniu się doświadczeniami „z dołu”, możemy poczuć, że znów mamy coś do powiedzenia światu.
Istnieje powód, dla którego tak wiele feministek z brytyjskiej Drugiej Fali identyfikuje się z zagrożonym ruchem, który wybory Jeremy’ego Corbyna zapoczątkowały wewnątrz Partii Pracy. W czasach, gdy socjaldemokracja znajduje się w kryzysie, a jej podstawowe polityki w zakresie zdrowia, mieszkalnictwa, edukacji i opieki społecznej mogą być propagowane jedynie na platformach określanych jako skrajnie lewicowe, dostrzegamy lawinę nadużyć rozpętaną przeciwko każdemu, kto kwestionuje struktury przyjętej władzy. Sami dosłownie tam byliśmy. Jak to ujęła Roberta Hunter Henderson w niedawnym dokumencie przedstawiającym stanowisko w biuletynie Older Feminist:
„Został on oczywiście oczerniony i wyśmiany przez większość mediów, ale tak samo było z nami w latach 70-tych. Feminizm nie jest już tak nieakceptowalny w dzisiejszych czasach, dzięki naszej odporności i wszystkim kampaniom na rzecz równych praw w ostatnich latach. Ale równe płace nie są pocieszeniem dla dwóch kobiet tygodniowo, które są mordowane przez swoich partnerów, przemycane lub gwałcone. Nasza polityka jest antypatriarchalna i sięga głębiej niż równe prawa (choć jest to postępowe). Podnoszenie świadomości obnażyło wartości patriarchalne i musimy nadal się z nimi konfrontować. To, co osobiste, jest polityczne, a to, co społeczne, jest również polityczne. Wzrost gospodarczy, jako PKB, ma obecnie pierwszeństwo przed rzeczywistymi potrzebami obywateli, od których oczekuje się wkładu jako od „aspirujących” konsumentów. Tworzenie bogactwa przeważa nad rosnącymi nierównościami gospodarczymi. Ze swej strony uważam, że naszym pierwszym priorytetem powinien być świat: ochrona planety, bez której nie ma polityki. Jesteśmy częścią społeczności międzynarodowej, częścią historii. Nasze relacje z innymi narodami powinny być oparte na zasadach i współpracy, przy jednoczesnej świadomości skutków niesprawiedliwości z przeszłości: to my tworzymy naszą przyszłość, ale dziedziczymy przeszłość. W domu naszym priorytetem powinna być równowaga środowiska, a nie stale rosnący PKB; spójność wspólnoty w konfrontacji z elitaryzmem i manipulacją finansową; ochrona najsłabszych i najbardziej bezbronnych; zachęta i przestrzeń twórcza dla młodych zamiast długów i pozbawienia praw obywatelskich. Nadzieja nie strach, NHS nie Trident…”
My, 'babcie’ powinnyśmy stworzyć przestrzeń dla naszego wspólnego głosu. Istnieje aktywna Czwarta Fala feminizmu i rosnący ruch protestu. Wierzę, że jesteśmy częścią obu, ale mamy do wniesienia swój odrębny wkład.
Od pięciu lat sieć zwana 70s-sisters spotyka się w małych grupach w całej Wielkiej Brytanii, by badać to, czego teraz doświadczamy: starzenie się, stratę, śmierć, przyjemności, politykę. Powróciłyśmy do podnoszenia świadomości jako naszej głównej formy aktywizmu:
Zakładamy, że nasze uczucia mówią nam coś, z czego możemy się nauczyć… że nasze uczucia oznaczają coś wartego analizy… że nasze uczucia mówią coś politycznego, … Nasze uczucia doprowadzą nas do pomysłów, a następnie do działań. (Amatniek/sarachild 1973)
Jesteśmy pod wrażeniem potencji organizowania się w mediach społecznościowych wśród młodszych feministek, ale nie jesteśmy pewne, w jaki sposób dostarczają one tych samych doświadczeń solidarności. Młoda studentka LSE zapytała Christine Delphy po pokazie sfilmowanej biografii Je ne suis pas féministe, mais… 8 stycznia 2016 roku: „Jak teraz robimy solidarność, kiedy idea robienia dobrej roboty wyklucza solidarność?”. Odpowiedź Delphy’ego brzmiała: „Solidarność nigdy nie jest łatwa, ponieważ mamy kilka tożsamości; solidarność zawsze należy definiować w kontekście konkretnej walki. W samym filmie zauważyła, że najważniejsze pomysły często pojawiały się w nieformalnych rozmowach między grupą kobiet. Nasza własna sieć jest teraz gotowa, aby wystąpić publicznie, używając słów i działań, aby wywrzeć wpływ poprzez 'nowy Think-and-Do Tank’ zwany Forum Feministycznym: 'Chcemy wykorzystać nasze doświadczenie polityczne, aby uczestniczyć w polityce teraz i w przyszłości. Pracujemy razem nad wieloma kwestiami, ale każda członkini mówi za siebie.”
Różnice między nami są ważne i nie można ich wygładzić bez zniszczenia żywego twórczego głosu. Późniejsze feministki też to odkryły. Dlatego właśnie książka Finna Mackay ożywa najbardziej, gdy wkracza w spory, które dzielą dzisiejsze feministki. Inspiracją dla niej były protesty Reclaim the Night z lat 70. i zrobiła więcej, by ożywić ich ducha w XXI wieku, niż jakakolwiek inna aktywistka. Kiedy maszerujemy ulicami XXI wieku, spotykając się z wyraźnie mniej wrogim przyjęciem niż w przeszłości – i to za zgodą policji! – Wciąż jestem wzruszona, gdy widzę oryginalną listę 7 Żądań Zjednoczonego Ruchu Wyzwolenia Kobiet wydrukowaną na wszystkich nowych ulotkach. Mackay traktuje nasze pierwsze dzikie protesty (w połowie Halloween, w połowie Angry Brigade) z niemalże szacunkiem. Ale listy superlatyw nie są w stanie przekazać tego minionego podniecenia, a potrzeba uzupełnienia minionej historii feministycznej wydaje się obowiązkowa. To w drugiej części książki, kiedy McKay zajmuje się konfliktami wśród feministek, które wynikły z organizacji marszu, naprawdę nawiązuje ważne kontakty. Jej podejście do kontrowersji wokół transseksualizmu wydaje mi się wzorcowe, ma ona również wiele do powiedzenia na temat Judith Butler. W obu przypadkach McKay spogląda w głąb własnego doświadczenia, jak również na zewnątrz, w kierunku budowania ruchu mającego na celu obalenie patriarchatu – co jest istotą feminizmu.
Nie powinnam być zaskoczona, że wywołałam największy zgiełk w moim życiu, kompilując w 1978 roku kpiąco-akademicki wykres zatytułowany Tendencje w Ruchu. W bardziej grzecznej formie doczekał się on kontynuacji w książce Ann Oakley „Subject: Woman. W czerwcu zeszłego roku, na potrzeby dyskusji o Feminizmie wtedy i teraz, podjęłam próbę stworzenia nowego szkicu wykresu, aby nakreślić różne fale naszego ruchu. Oto fragment:
| 1. fala | 2. fala | 3./4. fala |
| legalne i nielegalne akcje | spontaniczne/nielegalne protesty | autoryzowane protesty |
| krytyczne wobec małżeństwa | antymałżeńskie | rozszerzające małżeństwo na wszystkich |
| parlamentarne skupienie | ekstra-działania parlamentarne | aktywizm cyfrowy |
| prawa kobiet | wyzwolenie kobiet | wzmocnienie pozycji kobiet |
| odkupienie | rewolucja | równość |
| cele: ograniczenia/podwójne standardy | role płciowe/podział pracy | samo gender |
| zmieniane: gwałt | gwałt | gwałt |
| bieżące: unequal pay | unequal pay | unequal pay |
Ostatnio przechodziłem do wyobrażenia sobie genealogii zmiany dla ruchów społecznych, która wydaje się mieć sens w kontekście i doświadczeniu naszego szczególnego przepięcia: Prorocy; Buntownicy; Teoretycy; Pionierzy; Mainstreamerzy; Profesjonaliści; Karierowicze;
Oportuniści…
Cykl nigdy nie jest oczywiście zakończony, a nowy ruch fermentuje i podnosi się. Kłócąc się zaciekle, jak zawsze.
Kathie Amatniek/Sarachild (1970) Consciousness Raising, a radical weapon in Notes from the Second Year, New York, New York Radical Feminists
Clanchy, K.(2008) What Is She Doing Here? A Refugee’s Story. London,Picador.
Delphy, C (1977) L’Ennemi Principal 1970/ The Main Enemy W.R.R.C.P., London,
Delphy, C. and Leonard, D. (1992) Familiar Exploitation: A New Analysis of Marriage in Contemporary Western Societies, Cambridge, Polity Press,
Galbraith, J.K. (1973) Economics and the Public Purpose: Boston
Hunter Henderson, R. (2015), position paper for a Feminist Forum.
Lonzi, C. (1970) Sputiamo su Hegel, Rivolta Femminile C
Mackay, F. (2015) Radical Feminism: Feminist Activism in Movement, London, Palgrave
Oakley, A. (1982) Subject: Woman, London, Fontana.
Notatki:
(1) 'Feminism USA’ interviews by Amanda Sebestyen with Linda Gordon, Betsy Warrior, Robin Morgan, Spare Rib issues 75-77, October-December 1978.
Dzięki Emily Knipe at the Office of National Statistics for data.
Amanda Sebestyen dołączyła do ruchu wyzwolenia kobiet w 1969 roku, a do pierwszej brytyjskiej radykalnej grupy feministycznej w 1972 roku. Pracowała nad magazynem Spare Rib w latach 1977-1981: The history of feminism and Spare Rib – The British Library. Jej publikacje obejmują ’68-’78-’88: From Women’s Liberation to Feminism (redaktor) Ultra Violet books 1989); The Prison Letters of Countess Markievicz (wstęp) Virago: London, 1987), No Turning Back (współredaktorka, The Women’s Press 1981) rozdziały w Sisterhood is Global (red Robin Morgan, Doubleday/Penguin 1984), Spare Rib Reader (Penguin 1982) , On the Problem of Men (red Friedman & Sarah (Women’s Press 1982), Once a Feminist (red Wandor, Virago 1990). Od 1997 roku pracuje z uchodźcami romskimi i kongijskimi. Jest członkinią założycielką The Network for Social Change i Edge Fund. Przez ostatnie pięć lat była częścią sieci sióstr z lat 70-tych, aktywistek drugiej fali wyzwolenia kobiet, opisanej w Coming back – a liberation voice | Peace News
Image credit: Jill Nicholls – IMDb
.