Antropologia kulturowa

Rola płci to zestaw norm społecznych dyktujących, jakie typy zachowań są ogólnie uważane za akceptowalne, odpowiednie lub pożądane dla osoby w oparciu o jej rzeczywistą lub postrzeganą płeć. Zazwyczaj koncentrują się one wokół przeciwstawnych koncepcji kobiecości i męskości, choć istnieją niezliczone wyjątki i różnice. Specyfika tych oczekiwań związanych z płcią może się znacznie różnić w zależności od kultury, podczas gdy inne cechy mogą być wspólne dla wielu kultur. Trwa debata na temat tego, w jakim stopniu role płciowe i ich odmiany są uwarunkowane biologicznie, a w jakim są konstruowane społecznie.

Różne grupy podejmowały wysiłki na rzecz zmiany aspektów dominujących ról płciowych, które ich zdaniem są opresyjne lub niedokładne, zwłaszcza ruch feministyczny.

Termin „rola płciowa” został po raz pierwszy użyty przez Johna Moneya w 1955 roku podczas badań nad osobami interseksualnymi w celu opisania sposobów, w jakie osoby te wyrażają swój status mężczyzny lub kobiety w sytuacji, gdy nie istnieje wyraźne przypisanie biologiczne.

Kontekst

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje role płciowe jako „społecznie skonstruowane role, zachowania, działania i atrybuty, które dane społeczeństwo uważa za odpowiednie dla mężczyzn i kobiet”. Nadal jednak trwają dyskusje na temat tego, w jakim stopniu płeć i związane z nią role są konstruowane społecznie (tzn. nie są uwarunkowane biologicznie) i w jakim stopniu „konstruowane społecznie” można uznać za synonim „arbitralny” lub „plastyczny”. Dlatego zwięzła, autorytatywna definicja ról płciowych lub samej płci jest nieuchwytna.

Niektóre systemy klasyfikacji, w przeciwieństwie do WHO, są niebinarne lub gender queer, wymieniając wiele możliwych płci, w tym płeć transpłciową i interseksualną jako odrębne kategorie. Role płciowe są uwarunkowane kulturowo i podczas gdy większość kultur rozróżnia tylko dwie (chłopiec i dziewczynka lub mężczyzna i kobieta), inne uznają ich więcej. Androgynia, na przykład, została zaproponowana jako trzecia płeć. Inne społeczeństwa twierdzą, że widzą więcej niż pięć płci, a niektóre społeczeństwa niezachodnie mają trzy płci – mężczyznę, kobietę i trzecią płeć. Niektóre jednostki (niekoniecznie wywodzące się z takiej kultury) w ogóle nie identyfikują się z płcią.

Roli płci – definiowanej jako odnosząca się w pewnym sensie do oczekiwań kulturowych zgodnie z rozumianą klasyfikacją płci – nie należy mylić z tożsamością płciową, czyli wewnętrznym poczuciem własnej płci, które może, ale nie musi być zgodne z kategoriami oferowanymi przez normy społeczne. Punkt, w którym te zinternalizowane tożsamości płciowe stają się uzewnętrznione w postaci zbioru oczekiwań, jest genezą roli płciowej.

Role płciowe są zwykle przywoływane w pejoratywnym sensie, jako instytucja ograniczająca swobodę zachowania i ekspresji lub wykorzystywana jako podstawa do dyskryminacji.

Z powodu dominującej roli płciowej polegającej na ogólnym podporządkowaniu, w wielu częściach świata kobiety nie otrzymały prawa do głosowania aż do XIX lub XX wieku, a w niektórych nawet do XXI. Kobiety na całym świecie, pod wieloma względami, nie cieszą się pełną wolnością i ochroną prawną. W przeciwieństwie do nich, ze względu na dominujące postrzeganie mężczyzn jako głównych żywicieli rodziny, rzadko korzystają one z urlopu ojcowskiego.

~