Westerse Beschaving

Na de val van het Tweede Triumviraat herstelde Augustus de uiterlijke façade van de vrije Republiek met de regeringsmacht bij de Romeinse Senaat, de uitvoerende magistraten, en de wetgevende vergaderingen. In werkelijkheid behield hij echter zijn autocratische macht over de Republiek als militair dictator. Volgens de wet bezat Augustus de bevoegdheden die hem door de Senaat voor het leven waren toegekend, waaronder het opperbevel over het leger en die van tribuun en censor. Het duurde verscheidene jaren voordat Augustus het kader had ontwikkeld waarbinnen een formeel republikeinse staat onder zijn alleenheerschappij kon worden geleid.

Augustus nam tussen de jaren 30 en 2 v. Chr. een reeks wetten aan die de grondwet van de Romeinse Republiek in de grondwet van het Romeinse Rijk veranderden. In deze periode hervormde Augustus het Romeinse belastingsysteem, ontwikkelde netwerken van wegen met een officieel koerierssysteem, richtte een staand leger op, stelde de Praetoriaanse Garde in, creëerde officiële politie- en brandbestrijdingsdiensten voor Rome, en herbouwde een groot deel van de stad tijdens zijn bewind.

Eerste nederzetting

Tijdens de Eerste nederzetting wijzigde Augustus het Romeinse politieke systeem om het voor de senatoriale klassen aangenamer te maken, waarbij hij het openlijke autoritarisme van Julius Caesar en Marcus Antonius afwees. In 28 v. Chr. schafte Augustus, in een berekende zet, de noodbevoegdheden af die hij als dictator bezat en gaf alle bevoegdheden en provincies terug aan de Senaat en het Romeinse volk. De leden van de Senaat waren niet gelukkig met dit vooruitzicht en om hen te sussen stemde Augustus in met een tienjarige verlenging van de bevoegdheden over onordelijke provincies. Hierdoor behield Augustus het imperium over de provincies waar de meeste soldaten van Rome gelegerd waren. Augustus verwierp ook monarchale titels en noemde zichzelf in plaats daarvan princeps civitatis (“Eerste Burger”). Het resulterende constitutionele kader werd bekend als het Principaat, de eerste fase van het Romeinse Rijk.

In deze tijd kreeg Augustus eretekens die zijn volledige naam tot Imperator Caesar divi filius Augustus maakten. Imperator legde de nadruk op militaire macht en overwinning en benadrukte zijn rol als opperbevelhebber. Divi filius betekent ruwweg “zoon van de goddelijke”, wat zijn legitimiteit als heerser versterkte zonder hem volledig te vergoddelijken. Het gebruik van Caesar legde een verband tussen hemzelf en Julius Caesar, die nog steeds zeer populair was onder de lagere klassen. Tenslotte wekte de naam Augustus associaties op met de roemruchte en majestueuze tradities van Rome, zonder een zwaar autoritaire ondertoon te creëren.

Aan het einde van de eerste nederzetting bevond Augustus zich in een ideale politieke positie. Hoewel hij niet langer dictatoriale macht bezat, had hij een identiteit van zodanige invloed gecreëerd dat gezag vanzelf volgde.

Tweede Nederzetting

In het kielzog van Augustus’ slechte gezondheid werd in 23 v. Chr. een tweede nederzetting afgekondigd. In deze periode leek Augustus zijn grondwettelijke macht te beteugelen, maar in werkelijkheid breidde hij zijn heerschappij over het hele Rijk verder uit. Augustus zag af van zijn tienjarig consulschap, maar kreeg in ruil daarvoor de volgende concessies voor zichzelf.

• Een zetel op het platform van de consuls vooraan in de Curia
• Het recht om als eerste te spreken in een senaatsvergadering, of ius primae relationis
• Het recht om een vergadering van de senaat bijeen te roepen, wat een nuttig instrument was voor het maken van beleid
• Zorg voor de graanvoorraad van Rome, of cura annonae, wat hem verregaande bevoogdende bevoegdheden gaf over het plebs

Augustus kreeg ook de rol van tribunicia potestas, wat hem in staat stelde op te treden als de hoeder van de burgers van Rome. Deze positie bracht een aantal voordelen met zich mee, waaronder het recht om wetten voor te stellen aan de Senaat wanneer hij dat wilde, vetorecht over wetten, en de mogelijkheid om amnestie te verlenen aan elke burger die van een misdaad werd beschuldigd. Hoewel de rol van tribunicia potestas Augustus in feite wetgevende suprematie gaf, had het ook veel positieve connotaties die teruggrepen op de Republiek, waardoor Augustus’ positie minder beledigend was voor de aristocratie. Buiten Rome kreeg Augustus een maius imperium, wat grotere (proconsulaire) macht betekent. Deze positie stelde hem in staat om de bevelen van elke andere provinciale gouverneur in het Romeinse Rijk op te heffen, naast het besturen van zijn eigen provincies en legers.

Augustus en de Pax Romana

De Pax Romana (Latijn voor “Romeinse vrede”) was een lange periode van relatieve vrede en minimale militaire expansie van het Romeinse Rijk in de 1e en 2e eeuw na Christus. Omdat deze periode werd ingeluid tijdens het bewind van Augustus, wordt zij soms Pax Augusta genoemd. De periode duurde ongeveer 206 jaar (27 BCE tot 180 CE).

De Pax Romana begon nadat Augustus, toen Octavianus, Marcus Antonius ontmoette en versloeg in de Slag bij Actium in 31 BCE. Augustus stelde een junta samen van de grootste militaire magnaten en gaf zichzelf de titulaire eer. Door deze leidende magnaten in één titel te verenigen, elimineerde hij het vooruitzicht van een burgeroorlog. De Pax Romana was niet onmiddellijk, ondanks het einde van de burgeroorlog, want de gevechten gingen door in Hispania en in de Alpen. Ondanks voortdurende keizerlijke expansieoorlogen aan de grenzen van het Rijk en een burgeroorlog van een jaar over de keizerlijke opvolging, was de Romeinse wereld gedurende meer dan twee eeuwen grotendeels vrij van grootschalige conflicten. Augustus breidde het Rijk dramatisch uit, annexeerde Egypte, Dalmatië, Pannonië, Noricum en Raetië, breidde zijn bezittingen in Afrika en Germanië uit, en voltooide de verovering van Hispania. Buiten de grenzen van Rome stelde hij het Rijk veilig met een buffergebied van cliëntstaten, en sloot hij door diplomatie vrede met het lastige Parthische Rijk.

Augustus sloot driemaal de Poorten van Janus (het geheel van poorten naar de Tempel van Janus, dat gesloten was in tijden van vrede en geopend in tijden van oorlog). De eerste keer was in 29 v. Chr. en de tweede keer in 25 v. Chr. De derde sluiting is niet gedocumenteerd, maar geleerden hebben de gebeurtenis overtuigend gedateerd in 13 v. Chr. tijdens de Ara Pacis ceremonie, die werd gehouden nadat Augustus en Agrippa gezamenlijk waren teruggekeerd van het pacificeren van de provincies.

Augustus had enige moeite om vrede tot een aanvaardbare levenswijze te maken voor de Romeinen, die voorafgaand aan deze periode 200 jaar onafgebroken in oorlog waren geweest met de ene of de andere mogendheid. De Romeinen beschouwden vrede niet als een afwezigheid van oorlog, maar als de zeldzame situatie waarin alle tegenstanders verslagen waren en niet meer in staat waren weerstand te bieden. De uitdaging voor Augustus was de Romeinen ervan te overtuigen dat de welvaart die zij konden bereiken in afwezigheid van oorlog beter was voor het Rijk dan de potentiële rijkdom en eer die zij door te vechten verwierven. Augustus slaagde hierin door middel van kundige propaganda. De daaropvolgende keizers volgden zijn voorbeeld, produceerden soms overdadige ceremonies om de Poorten van Janus te sluiten, gaven munten uit met Pax op de keerzijde, en betuttelden de literatuur die de voordelen van de Pax Romana verheerlijkte.

De Ara Pacis Augustae

De Ara Pacis Augustae, of Altaar van de Augustaanse Vrede, is een van de beste voorbeelden van de artistieke propaganda van Augustus en het belangrijkste symbool van de nieuwe Pax Romana. Het werd in 13 v. Chr. in opdracht van de Senaat gemaakt ter ere van de vrede en de gulheid die Augustus na zijn terugkeer uit Spanje en Gallië had gesticht. Het thema van de vrede is vooral te zien in de oostelijke en westelijke muren van de Ara Pacis, die elk twee panelen hadden, hoewel van één paneel aan elke kant slechts kleine fragmenten over zijn. Aan de oostzijde zit een onbekende godin, waarvan geleerden denken dat het Tellus, Venus of Vrede is, in een allegorisch tafereel van voorspoed en vruchtbaarheid. Een tweeling zit op haar schoot, samen met een cornucopia van vruchten. Ze wordt omringd door personificaties van de wind en de zee, elk gezeten op een vogel of een zeemonster. Onder de vrouwen rusten een stier en een lam, beide offerdieren, en bloeiende planten vullen de lege ruimte. Het bijna onvolledige tweede oostelijke paneel lijkt een vrouwelijke krijger af te beelden, mogelijk Roma, temidden van de buit van de verovering.

Het Tellus Mater-paneel van de Ara Pacis. De oostelijke muur van de Ara Pacis, waarop de Tellus Mater is afgebeeld, omringd door symbolen van vruchtbaarheid en voorspoed.

Augustus stierf in 14 n.C. op 75-jarige leeftijd. Hij stierf wellicht aan een natuurlijke dood, hoewel onbevestigde geruchten de ronde deden dat zijn vrouw Livia hem had vergiftigd. Zijn geadopteerde zoon (tevens stiefzoon en vroegere schoonzoon), Tiberius, volgde hem op op de troon.