John Burger – gepubliceerd op 09/29/20
Verhalen uit de middeleeuwen vonden spirituele betekenis in verbanden tussen de val van de mens en het instrument van de verlossing.
Misschien staan niet veel mensen er vandaag de dag bij stil, maar op verschillende momenten in de geschiedenis van het christendom hebben mensen getracht te verklaren waar het kruis van Christus vandaan kwam. Sommige van de legenden die zijn ontstaan zijn fantasierijk, en dragen vaak een spirituele betekenis met zich mee die verband houdt met de heilsgeschiedenis.
In 1910 verzamelde James Charles Wall, een Britse ecclesioloog, een aantal van deze legenden in zijn boek Relics Of The Passion.
“Toen de wereld het nieuws vernam dat het Heilig Kruis was ontdekt, en iedereen naar details vroeg, volgens de werking van ieder individueel verstand, rezen onder andere deze vragen,” schreef hij. “Van welk hout was het gemaakt? Waar is het gegroeid? Op welke plaats ontsproot die plant…?”
Een van de meest intrigerende legenden legt een direct verband tussen de zondeval van de mens en de Passie, waarmee Christus betaalde voor de zonde van Adam. Seth, een van de zonen van Adam en Eva, zocht verlichting voor Adam toen hij ziek was. Hij vroeg niet om een paar druppels olie van de Boom des Levens, maar kreeg in plaats daarvan een tak van die boom. Na Adam’s dood plantte Seth de tak boven zijn graf, en de boom groeide. Uit die boom werd eeuwen later het verticale deel van het kruis gehouwen.
“De dwarsbalk was gemaakt van cipres, het stuk om de voeten op te laten rusten was van palm, en de inscriptie werd geschreven op een stuk olijf,” vertelt Wall.
Een andere vorm van dezelfde legende verklaart echter dat de H. Aartsengel Michaël, die Seth de olie van de boom weigerde, hem drie zaden van de Boom der Kennis gaf (die waarvan Adam en Eva ongeoorloofd aten) om onder de tong van Adam te leggen wanneer hij begraven werd. De hemelse boodschapper beloofde dat uit die zaden een boom zou groeien die vrucht zou dragen waardoor Adam gered zou worden en weer zou leven.
“Uit de drie zaden ontsprong een drie-eenheid van bomen van drie afzonderlijke houtsoorten, ceder, cipres en den, hoewel verenigd in één stam,” schrijft Wall. “Uit deze boom sneed Mozes zijn staf. David verplantte hem aan de rand van een poel bij Jeruzalem, en onder zijn takken componeerde hij zijn psalmen.”
Solomon liet hem omhakken om er een zuil in zijn tempel van te maken, maar omdat hij te kort was, werd hij afgekeurd en over een beek gegoten om als brug te dienen. Toen de koningin van Scheba bij Salomo op bezoek was, weigerde zij over die boom te lopen en verklaarde dat deze op een dag de vernietiging van de Hebreeërs zou veroorzaken. De koning beval haar te verwijderen en te begraven. Dit geschiedde bij de poel van Bethesda, waarbij de deugden van het hout onmiddellijk aan het water werden doorgegeven. Na de veroordeling van Christus vond men het drijvend op het oppervlak van de poel en de Joden namen het voor de hoofdbalk van het kruis.
Er bestaat al lang een traditie dat het kruis was samengesteld uit een aantal verschillende houtsoorten – gewoonlijk drie, ter ere van de Drie-eenheid, maar soms meer. “Een oude legende vertelt dat het kruis gemaakt was van ‘Palm der Overwinning’, ‘Ceder der Onvergankelijkheid’ en ‘Olijf voor Koninklijke en Priesterlijke Eenheiliging’. En in een Latijns vers wordt ons verteld:
De voet van het kruis is van Ceder, De Palm houdt de handen terug, De hoge Cipres houdt het lichaam vast, De Olijf in vreugde is gegraveerd.
De vraag waar het hout van het kruis vandaan kwam, heeft ook aanleiding gegeven tot tradities die leidden tot de bouw van kerkelijke bouwwerken om de vermeende plek of plekken te herdenken. “Ten westen van Jeruzalem staat een mooie kerk waar de boom van het kruis groeide”, zei Sir John Mandeville rond 1360.
Henry Maundrell (1665-1701) zegt in zijn beschrijving van een Grieks klooster dat hij bezocht op ongeveer een half uur afstand van Jeruzalem: “Dat wat het meest verdient om in het klooster te worden opgemerkt, is de reden van zijn naam en stichting. Het is omdat daar de aarde is die de wortel heeft gevoed, die de boom heeft gedragen, die het hout heeft voortgebracht, die het kruis heeft gemaakt. Onder het hoofdaltaar ziet u een gat in de grond waar de stronk van de boom stond.”
Wall identificeert dit als het Grieks-orthodoxe klooster van het Heilige Kruis, een mijl of twee ten westen van Jeruzalem. Het werd gesticht niet lang na de ontdekking van het kruis door St. Helena.