Turks

Turks (Türkçe), de meest westelijke van de Turkische talen, behoort tot de Turkse tak van de Altaïsche taalfamilie. Het heeft het grootste aantal sprekers van alle Turkische talen. Er is een aanzienlijke mate van wederzijdse verstaanbaarheid tussen het Turks en andere Oghuz-talen zoals het Azerbeidzjaans, Turkmeens en Qashqai.

Status

Turks is de officiële taal van Turkije, waar het door 67 miljoen mensen als eerste en door nog eens 350.000 mensen als tweede taal wordt gesproken (Ethnologue). Samen met het Grieks is het ook de officiële taal van Cyprus. De rest van de Turkssprekenden woont in 35 verschillende landen in Europa, het Midden-Oosten, Centraal-Azië en Noord- en Zuid-Amerika (Ethnologue). De meeste van deze landen maakten deel uit van het grondgebied dat vroeger door het Ottomaanse Rijk werd bestuurd. De wereldwijde populatie van sprekers van het Turks wordt geschat op 71 miljoen mensen (Ethnologue).

Dialecten

Turks kent een aantal dialecten. Ethnologue noemt Danubisch, Dinler, Edirne, Eskisehir, Gaziantep, Karamanli, Razgrad, Rumelisch, Urfa. Het moderne Standaard-Turks is gebaseerd op de variëteit die gesproken wordt in Istanboel, de grootste stad van het land.

Structuur

Klanksysteem

Turks heeft 28 fonemen, d.w.z. klanken die een verschil maken in de woordbetekenis. Het klanksysteem van de taal wordt gekenmerkt door klinkerharmonie, een soort fonologisch proces dat dicteert welke klinkers dicht bij elkaar in een woord kunnen voorkomen. Er zijn twee soorten klinkers – voorklinkers, die vooraan in de mond voorkomen, bijvoorbeeld /i/, /e/, en achterklinkers, die achteraan in de mond voorkomen, bijvoorbeeld /a/, /u/, /o/. Inheemse Turkse woorden kunnen ofwel alle voorste ofwel alle achterste klinkers bevatten, en alle achtervoegsels moeten overeenstemmen met de klinker van de lettergreep die hen in het woord voorafgaat. Bijvoorbeeld, een klinker aan het begin van een woord veroorzaakt assimilatie van de rest van de klinkers in dat woord, bijvoorbeeld, in het Turks, ev- ‘huis + -ler ‘meervoud’ is evler ‘huizen’, çocuk- ‘kind’ + -ler ‘meervoud’ is çocuklar ‘kinderen’. In het eerste voorbeeld zijn alle klinkers in evler voorklinkers. In het tweede voorbeeld zijn alle klinkers in çocuklar achterklinkers.

Klinkers

Turks heeft acht klinker-fonemen. Er is een contrast tussen niet-afgeronde en afgeronde voor- en achterklinkers. Afgeronde klinkers worden geproduceerd met afgeronde vooruitstekende lippen.

• /y/ = tweede klinker in beeld
• /ø/ heeft geen equivalent in het Engels

Consonanten

Turks heeft 20 medeklinker-fonemen. Er zijn geen medeklinkerclusters aan het begin van woorden. Stops, fricatieven en affricaten zijn ontstemt in de laatste positie, bijv, kitabi ‘boek’ (in de accusatief naamval), maar kitap ‘boek’ (in de nominatief naamval).

• /ʃ/ = sh in winkel
• /ʒ/ = s in visie
• /c, ɟ/ hebben geen equivalenten in het Engels
• /j/ = y in yet

Stress

Stress in Turkse woorden wordt gewoonlijk op de laatste lettergreep geplaatst.

Grammatica

Zoals alle Turkische talen is ook het Turks agglutinatief, d.w.z., grammaticale relaties worden aangegeven door de toevoeging van achtervoegsels aan stammen. Er zijn geen voorvoegsels. Er is een één-op-één relatie tussen achtervoegsel en betekenis, dus achtervoegsels worden aan elkaar geregen, wat soms tot lange woorden leidt. Er zijn verschillende regels voor hun volgorde. Turks gebruikt postposities in plaats van preposities om sommige grammaticale relaties aan te geven.

Naamwoordzin

• Turkse naamwoorden zijn gemarkeerd voor aantal (enkelvoud en meervoud).
• Er is geen uitgedrukt grammaticaal geslacht: het voornaamwoord o betekent ‘hij’, ‘zij’, of ‘het’.
• Er zijn zes naamvallen: nominatief, genitief, datief, accusatief, locatief, ablatief. De naamvallen worden gemarkeerd door verbuigingsachtervoegsels en worden beheerst door werkwoorden en postposities.
• Er zijn geen lidwoorden.

Verbiedingszin

Verbiedingswoorden zijn het eens met hun onderwerp in persoon en getal. Zij hebben de volgende grammaticale categorieën:

• twee getallen: enkelvoud en meervoud;
• drie personen: 1ste, 2de, 3de;
• vijf stemmingen: indicatief, dubatief, gebiedend, voorwaardelijk, aanvoegend;
• twee stemmen: actief en passief met verschillende vormen voor passieve overgankelijke en passieve onovergankelijke werkwoorden;
• drie tijden: tegenwoordige, verleden, toekomende tijd;
• evidentialiteit die altijd vereist is en die aangeeft of er bewijs bestaat voor een bepaalde uitspraak. Het Turks onderscheidt directe informatie (direct gerapporteerd) en indirecte informatie (indirect gerapporteerd).

Woordvolgorde

De woordvolgorde inTurkse zinnen is gewoonlijk Onderwerp-Object-Verb. Andere volgordes zijn echter mogelijk, afhankelijk van discoursgerichte overwegingen zoals klemtoon.

Vocabulaire

Taal en taalhervorming zijn hete politieke hangijzers in Turkije. Er is een strijd tussen voorstanders van een inheems Turks lexicon en voorstanders van het gebruik van een moderne woordenschat met een groot aantal Westeuropese leenwoorden. In religieuze publicaties wordt nog steeds een variant van het Turks gebruikt die door het Arabisch en Perzisch is beïnvloed. De heropleving van de islam in de afgelopen jaren heeft ertoe geleid dat veel islamitische woorden deel zijn gaan uitmaken van het moderne gesproken Turks. De taal heeft ook veel geleend van het Arabisch en Perzisch, en meer recent van West-Europese talen.

Hieronder staan enkele veel voorkomende woorden en zinnen in het Turks.

Hieronder staan Turkse telwoorden 1-10.

Schrift

Turks wordt geschreven met een aangepaste versie van het Romeinse alfabet dat in 1928 werd goedgekeurd als onderdeel van Atatürks poging om Turkije te europeaniseren. Daarvoor werd het Turks geschreven met het Arabische schrift dat in de 15e eeuw werd ingevoerd. Vóór de 15e eeuw werd het Turks geschreven met het Uyghur schrift. Mustafa Kemal, die later de naam Atatürk “Vader van de Turken” kreeg, was verantwoordelijk voor een groot aantal hervormingen die hielpen Turkije te moderniseren, waaronder de vervanging van het Arabische schrift door het Romeinse, en het zuiveren van de taal van Arabische en

Perzische woorden.

Het moderne Turkse alfabet heeft 29 letters. De volgende letters werden aangepast om de Turkse klanken weer te geven: Ç, Ğ, I, İ, Ö, Ş, en Ü. Het alfabet is hieronder weergegeven.

Kijk eens naar artikel 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in het Turks.

Artikel 1
Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.

Weet U dat?

Moeilijkheidsgraad

Taalmoeilijkheidsgraad

Hoe moeilijk is het om Turks te leren?
Turks wordt beschouwd als een categorie II taal in termen van moeilijkheid voor sprekers van het Engels.