Wat is tuberculose? Is het dodelijk?
Tuberculose is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een organisme dat kenmerken van zowel schimmel als bacterie gemeen heeft, Mycobacterium tuberculosis of Koch’s bacil genaamd. Het is een micro-organisme dat gemakkelijk van de ene persoon op de andere wordt overgedragen door hoesten, slijmen en zelfs spreken, omdat bij deze processen kleine microcapsules, Pflüggedruppeltjes genaamd, worden gevormd, waarin de besmettelijke agent zich verspreidt.
Hoewel de meest voorkomende en historisch relevante vorm de longaandoening is, kan tuberculose ook andere organen en systemen aantasten, en zich in zeldzamere gevallen over het hele lichaam verspreiden.
Wie kan erdoor worden getroffen?
Contact met het micro-organisme Mycobacterium tuberculosis komt zeer frequent voor in de eerste levensjaren, en meestal betekent dit contact geen ziekte, omdat ons immuunsysteem deze verwekker onmiddellijk onder controle houdt, die echter in het organisme blijft, als een mogelijke kiem die in de toekomst zal groeien als onze immuunafweer wordt verlaagd. Dit komt voor bij slechts 10% van de mensen die aan deze bacil worden blootgesteld.
Zijn er risicofactoren voor tuberculose en hoe wordt het overgedragen?
Zoals hierboven uitgelegd, vormen alle factoren die van invloed zijn op een afname van de immuniteit risicofactoren voor tuberculose. In het bijzonder kunnen we het volgende noemen:
- HIV-infectie: op dit moment is de ontwikkeling van HIV-geassocieerde immunodeficiëntie (AIDS) de belangrijkste risicofactor voor tuberculose.
- Immunosuppressieve behandelingen: geneesmiddelen gebruikt bij pathologieën zoals bloedkanker (leukemie, lymfomen, enz.), immunologische ziekten (corticoïden) of reumatologische ziekten, creëren de basissituatie voor de “nesten” van het Mycobacterium micro-organisme om uit te komen en de eerste pulmonale verspreiding en, daarmee, de tuberculoseziekte te produceren.
- Leeftijd: ouder worden brengt vaak problemen met zich mee, zoals een verminderde werking van onze immuniteit, zodat oudere leeftijd als een risicofactor kan worden beschouwd. Aan de andere kant van het leeftijdsspectrum lopen kinderen ook een hoger risico.
- Alcoholisme, ondervoeding of drugsverslaving: patiënten met deze aandoeningen lopen een grotere kans de ziekte te ontwikkelen.
- Drukke omstandigheden, armoede en ondervoeding: deze betekenen dat risicopersonen meer blootgesteld kunnen worden en een verminderde immuunfunctie kunnen hebben, met een verhoogd risico als gevolg. Dit is nog steeds een veel voorkomende situatie in vluchtelingenkampen of door oorlog verscheurde gebieden.
Wat zijn de symptomen?
De meest voorkomende vorm van tuberculose is longtuberculose, hoewel bot-, genito-urinaire of meningeale tuberculose ook kan voorkomen. Er is ook een verspreide vorm door het hele lichaam.
Hier zullen we ons richten op de symptomen van longtuberculose, die zich in fasen ontwikkelt:
- 1.
- 2. Reactivatie of post-primaire tuberculose: kan zich abrupter manifesteren.
In beide gevallen zijn de meest voorkomende symptomen van pulmonale tuberculose:
- Stijging van de lichaamstemperatuur.
- Productieve hoest die langer dan 3 weken aanhoudt.
- Geleidelijk gewichtsverlies: kan onafhankelijk zijn of samengaan met gebrek aan eetlust.
- Toenemende vermoeidheid.
De laatste drie verschijnselen kunnen in hevigheid toenemen en leiden tot een cachectisch beeld (extreme ondervoeding, vermoeidheid, zwakte…) als de ziekte niet op de juiste wijze wordt ontdekt en behandeld.
Het kan zich ook uiten:
- Hoge koorts.
- Pijn op de borst: veroorzaakt door betrokkenheid van het borstvlies (komt vaker voor bij jonge mensen).
- Uitdrijving van bloed met slijmoplossend vermogen: dit wordt hemoptoë genoemd, vandaar het synoniem of de uitdrukking thesis, historisch gebruikt om tuberculose aan te duiden.
- Het kan soms vrijwel onopgemerkt blijven, met een piek in de koorts of lage koorts ’s nachts, of een gevoel van rillingen en vermoeidheid. Tuberculose is daarom een diagnose om te overwegen in gevallen van onverklaarde koorts of koorts van onbekende oorsprong.
Hoe wordt tuberculose gediagnosticeerd?
De diagnose van longtuberculose is gebaseerd op het aantonen van de aanwezigheid van Mycobacterium of bacillen van Koch in sputum, het secreet dat na het slikken door de mond wordt opgehoest, en er wordt ook een röntgenfoto van de borstkas gemaakt.
Er is ook een aparte huidtest, Mantoux genaamd, die probeert vast te stellen of de patiënt in contact is geweest met Mycobacterium tuberculosis. Het wordt ook PPD genoemd omdat het wordt uitgevoerd op de huid van de persoon door inoculatie van een inactief deel van het organisme. Als de patiënt in contact is geweest en zijn immuniteit niet heeft verloren, zal de huid een significante reactie vertonen in de vorm van een rode kring die moet worden gemeten. Als de grootte van de roodheid groter is dan 5 mm, wordt de test als positief beschouwd en is de persoon niet alleen in contact gekomen met de infectiekiem, maar is deze ook nog aanwezig in de longen.
Hoe wordt het behandeld, en zijn er eventuele vervolgverschijnselen van tuberculose?
Zowel mensen met risicofactoren die een positieve Mantoux-test hebben, als mensen die minder dan 2 jaar geleden voor het eerst in contact zijn geweest met Mycobacterium tuberculosis, moeten worden behandeld om de infectiekiem uit hun longen te “roeien”, om het toekomstige risico te vermijden dat deze opnieuw de kop opsteekt en de ziekte ontwikkelt.
Bij de behandeling ter voorkoming van tuberculose wordt gewoonlijk een enkel geneesmiddel gebruikt, terwijl voor de behandeling tegen tuberculose een combinatie van ten minste drie geneesmiddelen nodig is. In beide gevallen gaat het om langdurige therapieën (meer dan 6 maanden) die, gezien de “ongrijpbaarheid” van Mycobacterium, rigoureus en met maximale therapietrouw moeten worden uitgevoerd. In die zin, en net als bij antibiotica, draagt het niet naar behoren naleven van de behandeling of het voortijdig staken van de medicatie bij tot het ontstaan van resistentie.