Het valt te betwijfelen of de vraag of het leven al dan niet zin heeft, een gespreksonderwerp is in het jaar van de gemiddelde Amerikaan. In het mijne lijkt het een thema te zijn geweest. Enkele van de meest gedenkwaardige situaties waarin het ter sprake is gekomen, beginnen met een uitstekend boek dat ik aan het begin van het jaar heb gelezen. Het kwam ook ter sprake in lezingen met studenten en in een van mijn favoriete televisieprogramma’s. In deze forums is het thema dat het geen zin heeft.
In een deel van het boek The Subtle Art of Not Giving a F*ck, van Mark Manson, vertelt hij het verhaal van het verliezen van een studievriend en moedeloos te worden. Hij besluit in die tijd dat niets er toe doet; het leven heeft geen zin. Hij brengt maanden door met nietsdoen.
In mijn lessen daag ik studenten uit om na te denken over wat zij als doel of zin van het leven beschouwen. Vaak stel ik in deze discussies mijn existentiële overtuiging dat er geen zin inherent is aan het leven. De studenten antwoorden dat de gedachte dat er geen betekenis is deprimerend is. Hun gezichten worden een mengeling van shock, empathie voor mij, en wanhoop bij de gedachte dat een opgeleid iemand als ik gelijk zou kunnen hebben. Sommige mensen vragen zich af hoe je met zo’n filosofie verder kunt leven; dat deze filosofie zo ver gaat dat je zelfmoordneigingen krijgt.
Het thema komt ook voor in een relatief populaire show, Rick and Morty. Talloze malen in de loop van de verschillende seizoenen van de show, hebben de personages besproken dat er geen zin in het leven. Misschien wel de meest bekende zin wordt uitgesproken door Morty, in Seizoen 1 Aflevering 8: “Nobody exists on purpose. Niemand hoort ergens bij, en iedereen gaat dood. Kom TV kijken.”
Dit klinkt misschien somber, en dat is ook hoe velen het opvatten. Maar dat is niet het punt van de voorbeelden die ik tot nu toe heb gegeven. Om te beginnen wijst Dan Harmon, medebedenker van Rick and Morty, in een recent interview op het positieve van geloven dat het leven geen betekenis heeft: “De waarheid kennen, namelijk dat niets ertoe doet, kan je eigenlijk redden … Als je eenmaal door die angstaanjagende drempel heen bent van het accepteren dat, elke plaats het centrum van het universum is, elk moment het belangrijkste moment is, en alles de zin van het leven is.”
Mark Manson, nadat hij depressief was geworden over de dood van zijn vriend en had besloten dat niets ertoe deed, kwam tot het besef, “dat als er werkelijk geen reden is om iets te doen, er ook geen reden is om niets te doen; dat in het aangezicht van de onvermijdelijkheid van de dood, er geen reden is om ooit toe te geven aan iemands angst of verlegenheid of schaamte, omdat het toch allemaal maar een hoop niets is” (p. 194). Hij wijst er verder op hoe dit hem naar een beter leven heeft geleid: “Vreemd genoeg was het de dood van iemand anders die me toestemming gaf om eindelijk te leven.” (p.195).
Er hoeft geen punt te zijn in het leven. Realiseren dat er geen inherent punt is dat je moet uitzoeken kan bevrijdend zijn. Beseffen dat het leven geen inherent punt heeft, bevrijdt je om je eigen punt te creëren, je eigen betekenis. Erkennen dat je je eigen betekenis kan creëren, dat je gewoon kan genieten van je enige leven, met al zijn ups en downs, is misschien wel de meest bevrijdende ervaring van allemaal. Zoals de mede-schepper van Rick and Morty zei: “alles is de zin van het leven.”