De leeftijd is tegenwoordig slechts een getal, zoals veel bloeiende, actieve senioren kunnen beamen. Maar bij een ernstige ziekte, zoals kanker, kan leeftijd een beperkende factor zijn. Maar met de juiste behandelingsstrategie zijn sommige volwassenen van 60 jaar en ouder veerkrachtig genoeg om het net zo goed te doen als hun jongere collega’s. Dit concept ligt ten grondslag aan een uniek programma aan de medische faculteit van de Universiteit van Chicago dat oudere patiënten met bloedkankers evalueert en hen helpt behandelingen en ondersteunende zorg te krijgen die het best op hun behoeften zijn afgestemd.
Een andere weg vinden
Charlotte Garest uit Plainfield, Illinois, was in de zeventig toen bij haar een ernstige bloedkanker, acute myeloïde leukemie (AML), werd vastgesteld. De overlevingskansen van AML zijn zeer laag voor mensen boven de 60 – slechts 10%. De ziekte is moeilijk te behandelen en hervalt vaak, vooral bij patiënten met een mutatie in het FLT-3-gen, zoals Charlotte had.
De standaardbehandeling is intensieve chemotherapie, waartegen oudere of fragiele patiënten minder goed bestand zijn. Dit laat patienten zoals Charlotte achter met weinig effectieve behandelingsopties. Historisch gezien was de behandeling voor deze patiënten gericht op het verbeteren van hun kwaliteit van leven door het beheersen van symptomen en het bieden van emotionele steun.
Maar dat is niet langer het geval omdat veiligere en effectievere AML-behandelingen worden getest in therapeutische klinische proeven. Sommige van deze nieuwe behandelingen zouden mensen in Charlotte’s situatie kunnen helpen.
Ze werd doorverwezen naar UChicago Medicine voor behandeling van haar AML. Ze had een ontmoeting met medisch oncoloog Olatoyosi Odenike, MD, directeur van het leukemieprogramma, die haar aanraadde deel te nemen aan een klinische proef en haar de details uitlegde, zodat zij en haar familie een weloverwogen beslissing konden nemen. Als een kankercentrum dat is aangewezen door het National Cancer Institute, biedt het UChicago Medicine Comprehensive Cancer Center een robuuste portefeuille van klinische proeven die patiënten toegang geven tot de nieuwste behandelingen in ontwikkeling.
“Onze benadering is om elke patiënt die door de deuren komt een nieuwe manier van doen aan te bieden,” zei Odenike. “Een klinische proef geeft hen de kans op een nieuwe aanpak die de standaard zal verbeteren.”
Charlotte schreef zich in voor de studie (een fase 1 klinische proef), en gedurende ongeveer 10 maanden nam ze venetoclax, een nieuw oraal geneesmiddel dat een eiwit genaamd BCL-2 stopt; het stoppen van BCL2 zet kankercellen aan tot sterven, en injecties met decitabine, een chemotherapie die het beenmerg helpt normale bloedcellen te produceren. De studie testte de optimale dosis venetoclax die kon worden gecombineerd met een standaarddosis decitabine.
Na een paar behandelingsrondes ging Charlottes AML in remissie en werd ze sterker en gezonder. Ze voelde zich goed genoeg om andere opties te overwegen – waaronder een stamceltransplantatie. Bij deze procedure worden stamcellen van een passende donor verzameld en getransplanteerd in een patiënt met bloedkanker om de bloedcellen van de patiënt aan te vullen, waardoor hun immuunsysteem wordt hersteld.
Hoewel deze therapeutische benadering de best mogelijke ziektebeheersing op lange termijn biedt, kan het moeilijker of gevaarlijker zijn voor oudere volwassenen vanwege een hoger risico op complicaties, zoals toxiciteit en sterfte.
Evaluatie vóór de transplantatie leidt tot betere uitkomsten na de transplantatie
Vóór de transplantatie ontmoette Charlotte een team in UChicago Medicine’s Transplant Optimization Program (TOP). Het programma is gericht op het verbeteren van het succespercentage van transplantaties bij oudere patiënten. Deze aanpak omvat het bijeenbrengen van een multidisciplinaire groep zorgverleners die uitgebreide, kankerspecifieke geriatrische beoordelingen uitvoeren om de veiligheid van transplantatie voor elke patiënt te peilen.
Het TOP-team bestaat uit hematoloog-oncologen van het stamceltransplantatieteam, geriatrische oncologie-experts, een arts voor infectieziekten, een diëtist, een maatschappelijk werker en een fysieke en/of ergotherapeut. Samen identificeert deze groep specialisten problemen die het resultaat van een stamceltransplantatie zouden kunnen belemmeren en ontwerpt een geïndividualiseerd zorgplan voor elke patiënt.
Hun beoordeling is gebaseerd op criteria die de groep heeft opgesteld om de veerkracht en functionele capaciteit van oudere patiënten te evalueren en te verbeteren om veilig een transplantatie te kunnen ondergaan. Zij gebruiken dit geriatrisch beoordelingsinstrument om de fysiologische leeftijd van een patiënt te bepalen op basis van het volgende:
- functionele status (vermogen om normale dagelijkse activiteiten uit te voeren)
- comorbiditeiten (de aanwezigheid van andere medische aandoeningen)
- cognitieve capaciteiten
- gedragsomstandigheden
- sociale en economische steun
- voedingsstatus
- polyfarmacie (gebruik van meerdere geneesmiddelen op recept)
Het team van deskundigen stelt ook manieren voor om gezondheidsproblemen aan te pakken of te voorkomen en doet patiënt-specifiekespecifieke aanbevelingen voor evaluatie en ondersteunende zorg om de resultaten na de behandeling te optimaliseren. Enkele voorbeelden zijn het monitoren van andere bestaande gezondheidsproblemen na de transplantatie, het voorschrijven van hulpmiddelen om het valrisico te minimaliseren of het houden van familiebijeenkomsten vóór de transplantatie om het sociale ondersteuningsnetwerk van een persoon uit te breiden.
Een opkomende trend en veelbelovende resultaten
De incidentie van bijna alle bloedkankers neemt toe met de leeftijd en bereikt een piek bij patiënten ouder dan 65. Opkomende gegevens ondersteunen dat geselecteerde patiënten van 70 jaar of ouder in aanmerking zouden moeten komen voor transplantatie.
Een onderzoeksteam onder leiding van oncoloog Andrew Artz, MD, destijds bij UChicago Medicine (nu bij City of Hope), analyseerde de incidentie en uitkomsten van stamceltransplantatie uitgevoerd bij patiënten van 70 jaar of ouder. Het team meldde een tweejarig overlevingspercentage na transplantatie van 40% voor patiënten van 70 en 80 jaar, wat bewijs leverde voor de veiligheid en haalbaarheid van stamceltransplantaties voor oudere volwassenen.1
Artz en collega’s van UChicago Medicine publiceerden een andere studie2 waarin hun inspanningen werden beschreven om de resultaten na stamceltransplantaties bij oudere patiënten met bloedkankers te optimaliseren. Zij toonden aan dat de voordelen van evaluatie in deze multidisciplinaire teamkliniek bestonden uit kortere opnames, minder verpleeghuisopnames en betere vroege overlevingspercentages.
“Onze studie verschoof de benadering van het uitvoeren van geriatrische beoordeling van het bepalen van ‘ja’ of ‘nee’ tegen transplantatie naar een van het creëren van wegen voor optimalisatie en, uiteindelijk, betere uitkomsten,” zei oncoloog Benjamin A. Derman, MD. “Een geriatrische beoordeling blijft een essentieel onderdeel om zowel kwetsbaarheden bloot te leggen als sterke punten van de patiënt te identificeren.”
Na een ontmoeting met Charlotte stelde het TOP-team vast dat ze het waarschijnlijk goed zou doen vanwege haar actieve levensstijl en ondersteunende vrienden en familie.
Ze onderging een stamceltransplantatie in UChicago Medicine in maart 2017 met behulp van stamcellen van haar zus. Ze herstelde twee weken in het ziekenhuis. Na een paar uitdagingen, waaronder een huiduitslag veroorzaakt door graft-versus-host-ziekte en lage bloedtellingen die meerdere bloedtransfusies vereisten, kwam Charlotte weer op krachten en kon ze terugkeren naar een levensstijl die bijna net zo actief was als voorheen. Vandaag de dag komt ze nog steeds naar UChicago Medicine voor regelmatige controles.
“Mevrouw Garest is een uitstekend voorbeeld van hoe oudere volwassenen met AML kunnen streven naar een curatieve aanpak, met een mogelijk milder behandelingsplan om de ziekte in remissie te krijgen en vervolgens over te gaan tot een transplantatie,” zei Odenike.
Zoals Charlotte het zelf formuleerde: “Ik ben ervan overtuigd dat ik de gelukkigste persoon ter wereld ben dat ik niet alleen kanker heb overleefd, maar dat ik ook goed genoeg ben om van mijn leven te genieten met mijn werkelijk fantastische familie en vrienden.”