Smaad, smaad en laster: we hebben allemaal wel eens van deze juridische termen gehoord, maar wat betekenen ze eigenlijk?
In het algemeen is een lasterlijke uitspraak een onjuiste voorstelling van zaken die door onachtzaamheid of met opzet aan een derde wordt meegedeeld of gepubliceerd, en die het onderwerp van de uitspraak letsel of schade toebrengt. Laster en eerroof zijn verschillende soorten smaad. Laster is een schriftelijke lasterlijke verklaring en laster is een mondelinge lasterlijke verklaring. Lees verder voor meer informatie over de belangrijkste elementen van een vordering wegens laster. (Meer: Krijg de basis over smaadwetgeving.)
Wat is een lasterlijke verklaring?
Een verklaring is lasterlijk als deze ertoe leidt dat de eiser (het onderwerp van de verklaring, die de rechtszaak aanspant) wordt veracht, gehaat, belachelijk gemaakt, vernederd of veracht, in de gedachten van een aanzienlijk en respectabel segment van de gemeenschap.
Er zijn bepaalde soorten uitspraken die in sommige staten automatisch als lasterlijk worden beschouwd. Deze soorten uitspraken worden vaak lasterlijk “per se” genoemd Uitspraken die lasterlijk “per se” zijn, omvatten uitspraken die beweren dat de eiser:
- een ernstige, beruchte, of immorele misdaad heeft begaan
- een besmettelijke of vreselijke ziekte heeft, of
- onbekwaam is in zijn baan, vak of beroep.
Smaad is een onjuiste feitelijke bewering, geen mening
Het belangrijkste aspect van een mogelijk lasterlijke bewering is dat zij een feitelijke bewering pretendeert te zijn. Meningen zijn niet lasterlijk. Mensen hebben het volste recht hun mening te geven over andere mensen. Laten we eens kijken naar enkele voorbeelden van feiten versus meningen.
“Ik denk dat Joe een eikel is,” is een mening. Het is geen beleefde mening, maar het is toch een mening. Maar “Joe heeft $1000 gestolen van zijn werkgever” is een feit. Als die bewering niet waar is, is het lasterlijk. Dat is een valse verklaring die duidelijk schade kan berokkenen aan Joe. Hij kan erdoor ontslagen worden.
Maar hoe zit het met iets tussen deze twee soorten uitspraken in? Wat als iemand zegt: “Ik denk dat Joe 1000 dollar van zijn werkgever heeft gestolen.” Als je een feitelijke uitspraak kwalificeert met “ik denk”, verandert dat dan altijd een feitelijke uitspraak in een mening? Het korte antwoord is nee. “Ik denk dat Joe een eikel is” is een vrij vage mening. Maar “Ik denk dat Joe geld gestolen heeft van zijn werkgever” impliceert dat Joe heel goed geld gestolen kan hebben. Het feit alleen al dat je het zegt impliceert dat je denkt dat hij dat gedaan heeft en dat je wilt dat anderen weten dat hij misschien geld gestolen heeft.
Het komt erop neer – afhankelijk van tegen wie je het zegt en hoe je het zegt, impliceren dat iemand iets slechts gedaan heeft door het te formuleren als een mening kan lasterlijk zijn. Het is waarschijnlijk het beste om dit soort “grijze zone” dingen niet te zeggen als je denkt dat er de geringste kans is dat de uitspraak rond kan komen.
De uitspraak moet aan een derde partij zijn gedaan
Om een uitspraak lasterlijk te laten zijn, moet deze aan een derde partij zijn gedaan. Een persoon kan niet worden belasterd door een uitspraak die alleen tegen hem of haarzelf is gezegd of geschreven.
Private figuren vs. publieke figuren – nalatigheid vs. opzet
Het enkele feit dat iemand een lasterlijke uitspraak doet, betekent niet automatisch dat die persoon aansprakelijk is voor smaad. De persoon die de verklaring aflegt, moet op de een of andere manier ongepast hebben gehandeld. De gedragsnorm die vereist is om een persoon aansprakelijk te stellen voor laster hangt af van wie werd belasterd.
Als de persoon die werd belasterd een privépersoon was, kan in de meeste staten de persoon die de lasterlijke verklaring aflegt alleen aansprakelijk worden gesteld voor smaad als hij/zij:
- wist dat de verklaring vals en lasterlijk was, of
- handelde met roekeloze veronachtzaming van de waarheid of valsheid van de verklaring bij het doen van de verklaring, of
- handelde nalatig door niet na te gaan of de verklaring waar of vals was alvorens deze te doen.
Het handelen in roekeloze veronachtzaming van de waarheid of valsheid van een verklaring betekent dat de persoon die de verklaring aflegde ernstige twijfels had over de waarheid van de verklaring, maar hij ging door en legde de verklaring toch af.
Indien de beledigde persoon een publiek figuur was, kan de persoon die de lasterlijke verklaring aflegde alleen aansprakelijk worden gesteld voor laster indien hij/zij wist dat de verklaring vals was of indien hij/zij handelde met roekeloze veronachtzaming ten aanzien van de waarheid of valsheid van de verklaring.
U ziet dat, uiteindelijk, het verschil tussen laster van een publiek figuur versus laster van een privépersoon is dat een privépersoon die laster eist alleen hoeft te bewijzen dat de lasteraar nalatig heeft gehandeld, terwijl een publiek figuur die laster eist moet bewijzen dat de lasteraar opzettelijk of roekeloos heeft gehandeld.
Een goed voorbeeld van het verschil tussen het belasteren van een publiek figuur versus een privépersoon is het schrijven over die persoon in een blogbericht. Als je beweert dat een of andere privépersoon twintig jaar geleden is veroordeeld voor aanranding en mishandeling, zal die persoon waarschijnlijk een smaadzaak tegen je winnen. Maar als u schrijft dat uw senator twintig jaar geleden is veroordeeld voor aanranding en mishandeling, moet hij/zij, zelfs als de senator onschuldig is, bewijzen dat u opzettelijk of roekeloos hebt gelogen. Zolang u een soort verdediging heeft – bijvoorbeeld dat u die informatie op een semi-betrouwbare website heeft gezien – heeft u een redelijke kans om uzelf te verdedigen tegen een smaadclaim van een publiek figuur.
Schadevergoeding voor lasterlijke uitlatingen
Een eiser in een smaadzaak heeft recht op een schadevergoeding voor alle werkelijke verwondingen die hij/zij heeft opgelopen als gevolg van de lasterlijke uitlating. Dit omvat gederfde inkomsten en verloren verdiencapaciteit als gevolg van de bewering, evenals pijn en lijden, aantasting van reputatie en aanzien in de gemeenschap, persoonlijke vernedering, schaamte en schande. Meer informatie over schadevergoeding in gevallen van persoonlijk letsel.