In deze column, Sex in Our Strange World, verkent sekshistorica Dr. Kate Lister van de Leeds Trinity University, de manieren waarop mensen van over de hele wereld liefde, seks en het huwelijk benaderen.
PERIODEN. Zo, ik heb het gezegd. Als u dit nog leest, uitstekend. Ik ben blij dat je aan boord bent. Maar waarom zou iemand stoppen met het lezen van een artikel over menstruatie, hoor ik je roepen? Omdat Tante Flo nog steeds een cultureel taboe is over de hele wereld. Begrijp me niet verkeerd, de geneeskunde heeft een lange weg afgelegd sinds Plinius de Oudere in de 1e eeuw na Christus verkondigde dat menstruatiebloed ‘nieuwe wijn zuur maakt’, honden gek maakt en gewassen doet verdorren.
Maar je hoeft maar te kijken naar het eufemistisch getitelde gangpad met ‘producten voor vrouwelijke hygiëne’ in de hedendaagse supermarkten om te weten dat we weliswaar verder zijn gekomen, maar dat we ons nog steeds niet helemaal op ons gemak voelen met het onderwerp. En als het op menstruatietaboes aankomt, is een verlegen bordje boven het jampottenrek in Tesco wel het minste.
“Elke maand verzuimen miljoenen schoolmeisjes vanwege hun menstruatie, en Groot-Brittannië is nauwelijks beter.”
In 1974 publiceerde de American Anthropological Association haar onderzoek naar de menstruatietaboes van vierenveertig samenlevingen over de hele wereld. Zij ontdekten dat de meest voorkomende overtuigingen, in afnemende volgorde, de volgende waren;
- Het geloof dat menstruatiebloed walgelijk, verontreinigend of zelfs gevaarlijk is.
- Dat vrouwen geen seks mogen hebben als de versierders binnen zijn.
- Dat menstruerende vrouwen geen ‘mannendingen’ mogen aanraken – zoals wapens, gereedschap, of zelfs persoonlijke voorwerpen.
- Dat menstruerende vrouwen niet voor mannen mogen koken.
- Dat menstruerende vrouwen moeten worden opgesloten in ‘menstruatiehutten’.
Gelukkig is de praktijk van het in quarantaine plaatsen van menstruerende vrouwen sinds de jaren ’70 aanzienlijk afgenomen, maar niet overal. In 2005 stelde de Nepalese regering de hindoetraditie van chhaupadi strafbaar, waarbij menstruerende vrouwen uit hun ouderlijk huis worden verbannen en gedwongen worden om voor de duur van hun menstruatie in menstruatiehutten te slapen – chhaupadi betekent ‘onaanraakbaar wezen’.
Helaas heeft de uitspraak van 2005 geen einde gemaakt aan de praktijk en na de dood van verschillende vrouwen die doodvroren of stierven aan rookinhalatie terwijl ze probeerden zich warm te houden in de hut, heeft de Nepalese regering de praktijk van chhaupadi strafbaar gesteld met drie maanden gevangenisstraf of een boete van 3.000 roepies.
De afkeer van de menstruatie mag dan een wijdverbreid cultureel verschijnsel zijn, het is niet universeel. Misschien wel de meest pro-periodieke mensen op de planeet zijn de Bauls van Bengalen, die echte bloedhonden zijn.
De Bauls zijn een onorthodoxe religieuze sekte, die putten uit elementen van het hindoeïsme, de islam, het boeddhisme, en Tantra, en zijn te vinden in heel Bengaals India en Bangladesh. Ze zijn een rondtrekkende muzikale gemeenschap en leven van het geld dat ze verdienen met hun optredens – ze bezitten vaak niet veel meer dan hun religieuze gewaden en muziekinstrumenten.
“De eerste menstruatie van een meisje wordt gevierd door haar menstruatiebloed te mengen met koemelk, kamfer, kokosmelk en palmsuiker. Het wordt dan door haar familie en vrienden opgedronken.”
Maar een Baul zijn is veel meer dan een goed deuntje kunnen zingen, het is ook het vereren van lichaamsvloeistoffen – waarvan menstruatiebloed de krachtigste is. De Bauls verwijzen naar de ‘vier manen’ van menstruatiebloed, zaad, uitwerpselen, en urine. Zij geloven dat vrouwen al deze stoffen bevatten, terwijl mannen geen menstruatiebloed hebben – zij beschouwen sperma als zaad, maar geloven dat vrouwen ook zaad bevatten in hun vaginale afscheidingen en menstruatiebloed.
Dientengevolge zien de Bauls mannen als spiritueel incompleet in vergelijking met vrouwen die hun vier manen allemaal op orde hebben. Om dit tekort te herstellen, geloven de Bauls dat menstruatiebloed moet worden ingenomen, verwisseld, en opnieuw geabsorbeerd om lichaam en ziel aan te vullen.
Verre van uit hun dak te gaan bij de loutere vermelding van ‘de tijd van de maand’, zien de Bauls dit als een diep spirituele tijd, en het komt met enkele dienende suggesties. De eerste menstruatie van een meisje is een reden voor een gemeenschapsfeest en een doek die wordt gebruikt om het menstruatiebloed op te vangen, wordt geweekt in een mengsel van koemelk, kamfer, kokosmelk en palmsuiker, dat vervolgens door haar familie en vrienden wordt opgedronken.
Tara, een Baul-vrouw die in 2002 werd geïnterviewd door Dr. Kristin Hanssen, herinnerde zich het effect dat het drinken van haar menstruatiebloed had op degenen die aan de ceremonie deelnamen: Het geheugen en de concentratie werden verbeterd, hun huid kreeg een schitterende gloed, hun stemmen werden melodieuzer en hun hele wezen werd doordrongen van geluk, sereniteit en liefde’.
Misschien heb je geen zin om een tampon als theezakje te gebruiken, in dat geval zul je blij zijn te weten dat er andere manieren zijn om je vier manen rond te strooien om een vergelijkbaar effect te bereiken. De Bauls geloven dat menstruatiebloed ook kan worden opgenomen via de ‘ondermond’ van een man, of penis – dus menstruatieseks, met de vrouw bovenop, staat zeer hoog op het menu.
“Vrouwen worden aangemoedigd om tot een orgasme te komen, en van cruciaal belang is dat de man niet ejaculeert”
Maar, dit is geen ‘Netflix en chill’ met een douche onmiddellijk na afloop situatie. Dit is een sterk geritualiseerde seksuele ontmoeting, of yugala-s ā dhan ā, waarbij de man-vrouwidentiteit ( svabh ā b) wordt overstegen door middel van seks en gemeenschap van essentiële vloeistoffen.
Cruciaal is dat de man niet mag ejaculeren, anders put hij zijn toch al slinkende reserves aan ‘zaad’ uit. Voor de Bauls is ejaculatie het spirituele equivalent van je rekening-courant opmaken. Ejaculatie wordt zorgvuldig gecontroleerd door damer kdj, of ‘actie van de adem’, waarvan men gelooft dat het op en neer langs de ruggengraat gaat.
Vrouwen worden aangemoedigd om tot een orgasme te komen omdat dit haar partner nieuwe energie zal geven, die zich zou moeten concentreren op het aanbidden van de yoni (vulva) van zijn partner – om nog maar te zwijgen van de concentratie op het absorberen van al die heerlijke bloederige energie via zijn genitaliën, en alle andere plekken die een spatje krijgen.
De Bauls zijn uniek in hun viering van menstruatie en menstruatiebloed. Geen enkele andere groep mensen benadert de menstruatie met zoveel enthousiasme, of zelfs met zoveel bestek, als de Bauls. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de rest van de wereld menstruatiebloed inneemt als opkikkertje, kunnen wij veel leren van de houding van de Bauls ten opzichte van seks en menstruatie. Het meest voorkomende taboe op menstruatie is dat het op de een of andere manier vies of onrein is. Deze houding heeft een directe invloed op het gevoel van eigenwaarde van vrouwen en de schaamte rond de menstruatie heeft verstrekkende gevolgen.
Uit onderzoek is gebleken dat met name vrouwen in sloppenwijken, vluchtelingenkampen en plattelandsgemeenschappen moeite hebben om toegang te krijgen tot elementair menstruatiemateriaal en zich diep schamen als ze daarom vragen.
Elke maand verzuimen miljoenen schoolmeisjes hun school vanwege hun menstruatie. 95% van de schoolmeisjes in Malawi kan zich geen maandverband of tampons veroorloven en gebruikt in plaats daarvan vodden en touw om het bloed op te vangen. Omdat dit vaak uit hun ondergoed valt, bleef meer dan de helft van deze schoolmeisjes thuis tijdens hun menstruatie.
“De Bauls geloven dat menstruatiebloed ook via de penis van een man kan worden opgenomen.”
Groot-Brittannië is nauwelijks beter. In Groot-Brittannië worden tampons geclassificeerd als een ‘luxe’, niet-essentieel product, en worden ze daarom nog steeds belast. Ongelooflijk genoeg vielen ze tot voor kort in dezelfde luxecategorie als champagne. (Een gemakkelijke situatie om te handhaven, misschien, als je een politieke grootheid bent die nooit in zijn leven een tampon nodig zal hebben).
Uit onderzoek van Plan International UK in 2017 bleek dat een op de tien Britse 14-21-jarigen moeite heeft gehad om zich maandverbandproducten te veroorloven, met als gevolg dat duizenden meisjes elke maand school missen. Periode-armoede is ook niet alleen een probleem voor de schoolgaande meisjes – de gemiddelde jaarlijkse kosten van een menstruatie in het VK worden geschat op £ 128.
Hoewel de benadering van menstruatie door de Bauls voor velen ongemakkelijk is, is het toch veel vooruitstrevender, om niet te zeggen gezonder, om de karmozijnrode vloed te zien als een reden om te vieren in plaats van te schamen? We denken graag dat we rationeel en wetenschappelijk zijn over menstruatie, maar we worden nog steeds gegijzeld door krachtige taboes die ons vertellen dat een menstruatie smerig is.
De trieste waarheid is dat de meeste mensen die dit lezen sterker zullen hebben gereageerd op het vooruitzicht menstruatiebloed te moeten drinken dan op het bericht dat vrouwen in Nepal doodvriezen in menstruatiehutten. En dat is echt een schandelijke gang van zaken. Dr. Kate Lister is een sekshistoricus, auteur en docent aan de Leeds Trinity University. Ze heeft ook de blog Whores of Yore. Blijf op de hoogte van haar op Twitter.