Routinetests tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap worden bij alle vrouwen bepaalde routinetests uitgevoerd. Aan de hand van deze onderzoeken kan uw arts eventuele problemen met uw gezondheid en die van uw baby opsporen. Afhankelijk van uw medische voorgeschiedenis, uw familiaire of etnische achtergrond of eerdere testresultaten, kunt u ook andere onderzoeken ondergaan. In deze folder leest u meer over

• tests die bij alle zwangere vrouwen worden gedaan
• waarom en wanneer deze tests worden gedaan
• andere tests die nodig kunnen zijn

Sommige tests worden bij alle zwangere vrouwen gedaan om problemen op te sporen die een risico kunnen vormen voor de moeder of de baby. Andere tests worden uitgevoerd op basis van risicofactoren, familie of etnische achtergrond, of andere testresultaten.

Een aantal laboratoriumtests wordt aan alle vrouwen in het begin van de prenatale zorg voorgesteld. Sommige van deze tests worden uitgevoerd op monsters van uw bloed en urine en cellen van uw baarmoederhals en vagina. U wordt ook getest op infecties zoals seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s). De resultaten van deze tests worden gebruikt om te controleren op mogelijke problemen voor u en uw baby. Als ze worden gevonden, kunnen veel problemen tijdens de zwangerschap worden behandeld.

Sommige onderzoeken worden gedaan om te zien of u of uw baby risico lopen op bepaalde problemen. Dit worden screeningstests genoemd. Ze kunnen worden aangeboden op basis van uw leeftijd, voorgeschiedenis of etnische achtergrond.

Andere onderzoeken worden gedaan om problemen op te sporen die tijdens uw zwangerschap kunnen optreden. Dit zijn de zogenaamde diagnostische tests. Ze kunnen worden aangeboden op basis van uw medische voorgeschiedenis, uw familiale achtergrond, uw etnische groep of de resultaten van andere onderzoeken. Sommige onderzoeken zullen meer dan eens worden gedaan. Als u zich zorgen maakt over een bepaald onderzoek, praat dan met uw arts. Geen enkele test is perfect. Er kan een probleem zijn, zelfs als een testresultaat dat niet laat zien. Het kan ook zijn dat er geen probleem is, ook al blijkt uit de uitslag dat er wel een probleem is (de uitslag kan niet goed zijn). Uw baby kan ook een probleem hebben waarvoor de tests niet bedoeld waren.

Bloedonderzoeken

Alle bloedonderzoeken hoeven niet bij hetzelfde bezoek aan de arts te worden gedaan. Sommige onderzoeken kunnen in het begin van de zwangerschap worden uitgevoerd, andere later in de zwangerschap. Bloedonderzoek wordt gedaan om een aantal zaken te controleren:

• Bloedgroep en antistoffenonderzoek. Uw bloedgroep kan A, B, AB of O zijn. Het kan Rhesus positief of Rhesus negatief zijn. Als uw bloed het Rh-antigeen mist, is het Rh-negatief. Als het antigeen wel aanwezig is, is het Rhesus positief. Er kunnen problemen ontstaan als het bloed van de baby het Rhesus antigeen heeft en dat van de moeder niet. Het lichaam van de moeder kan antilichamen maken die het bloed van de baby aantasten, waardoor de baby bloedarmoede kan krijgen. Deze aandoening vereist speciale zorg tijdens de zwangerschap. Indien nodig kunnen medicijnen worden toegediend om te voorkomen dat het lichaam van de moeder antistoffen aanmaakt. Een ander bloedonderzoek, antilichaamonderzoek genoemd, kan aantonen of een Rhesus-negatieve vrouw antilichamen heeft tegen Rhesus-positief bloed. Als dat het geval is, kunnen voor de geboorte speciale tests en procedures worden uitgevoerd. De baby kan ook na de geboorte een behandeling nodig hebben.
• Hematocriet en hemoglobine. De niveaus van deze twee stoffen worden gemeten om te controleren op bloedarmoede. Als er lage waarden worden gevonden, kunt u ijzersupplementen krijgen om ze te verhogen.
• Rubella. Uw bloed wordt gecontroleerd op tekenen van een vroegere besmetting met rodehond. Als u deze infectie eerder heeft gehad, is het onwaarschijnlijk dat u deze opnieuw krijgt. Als u deze infectie niet heeft gehad, moet u tijdens uw zwangerschap iedereen vermijden die deze ziekte heeft. Er bestaat een vaccin tegen rodehond, maar het is beter dit niet te krijgen tijdens de zwangerschap. Als uit het bloedonderzoek blijkt dat u niet immuun bent, moet u zich laten vaccineren nadat de baby is geboren.
• Hepatitis B-virus. Dit virus infecteert de lever. Als u het heeft, kunt u het aan uw baby doorgeven. Na de geboorte van de baby kunnen u en uw baby een geneesmiddel krijgen om het virus te helpen behandelen als uit de test blijkt dat u besmet bent. Alle baby’s krijgen na de geboorte een vaccin tegen het virus.
• Syfilis. Deze SOA kan grote gezondheidsproblemen veroorzaken voor u en uw baby. Als u het heeft en niet wordt behandeld, kunt u het aan uw baby doorgeven. Syfilis kan tijdens de zwangerschap worden behandeld.
• Humaan immunodeficiëntievirus (HIV). HIV is een virus dat bepaalde cellen van het immuunsysteem van het lichaam aantast en het verworven immunodeficiëntiesyndroom (AIDS) veroorzaakt. Als u HIV heeft, bestaat de kans dat u het virus aan uw baby doorgeeft. Tijdens uw zwangerschap kunt u medicijnen krijgen die dit risico sterk kunnen verminderen.
• Glucose. Het suikergehalte in uw bloed wordt gemeten om op suikerziekte te testen. Voor deze test drinkt u een speciaal suikermengsel. Een uur later wordt een bloedmonster uit uw arm genomen en naar een laboratorium gestuurd. Deze test wordt meestal later in de zwangerschap gedaan. Als u risicofactoren voor diabetes hebt, wordt de test eerder gedaan. In de meeste gevallen kunnen dieet en lichaamsbeweging helpen de diabetes onder controle te houden. Ook kan medicatie nodig zijn.
• Cystic Fibrosis-dragerschapstests (zie het kader “Dragerschapstests”).

Urineonderzoek

DragerschapstestsSommige aangeboren afwijkingen zijn erfelijk. Net zoals een baby bepaalde eigenschappen, zoals de kleur van de ogen, van de ouders meekrijgt, kunnen bepaalde ziekten of aandoeningen aan de baby worden doorgegeven. Deze erfelijke ziekten worden genetische aandoeningen genoemd. Ze kunnen via genen van ouder op kind worden doorgegeven.

Een drager is een persoon die geen tekenen van een bepaalde aandoening vertoont, maar het gen wel aan zijn of haar kinderen kan doorgeven. Dragerschapstesten kunnen worden gedaan om te controleren op vele genetische aandoeningen, waaronder taaislijmziekte, sikkelcelziekte en andere bloedstoornissen, de ziekte van Tay-Sachs, en de ziekte van Canavan.

Het is aan u om te beslissen of u zich wilt laten testen. Cystic fibrosis screening is beschikbaar voor alle zwangere vrouwen. Sommige tests worden aanbevolen voor mensen met een bepaalde etnische achtergrond of die een sterke familiegeschiedenis van een genetische ziekte hebben.

Als uit de test blijkt dat u drager bent, is de volgende stap het testen van de vader van de baby. Als uit de test blijkt dat beide ouders drager zijn, kan een genetisch consulent u meer informatie geven over het risico van het krijgen van een baby met de aandoening. Verdere tests kunnen beschikbaar zijn om aan te tonen of de foetus de aandoening heeft of drager is.

Uw urine kan bij elk prenataal bezoek worden getest. Deze test controleert het suiker- en eiwitgehalte. Hoewel de aanwezigheid van suiker in de urine normaal is tijdens de zwangerschap, kan een hoog suikergehalte een teken van diabetes zijn. Eiwit in de urine kan wijzen op een infectie van de urinewegen of een nieraandoening. In de late zwangerschap kan het een teken zijn van hoge bloeddruk. Deze aandoening wordt zwangerschapsvergiftiging (preeclampsie) genoemd. Als deze problemen zich voordoen, kunnen ze worden behandeld.

Andere onderzoeken

Een Pap-test kan worden gedaan om te controleren op veranderingen van de baarmoederhals die tot kanker zouden kunnen leiden. Er kan ook een monster van baarmoederhalscellen worden genomen om te controleren op bepaalde SOA’s, zoals gonorroe en chlamydiale infectie. Als een van deze aandoeningen wordt gevonden, kunnen ze worden behandeld.

Later in de zwangerschap wordt u getest op groep B-streptokokken (GBS). Voor deze test wordt een uitstrijkje gebruikt om celmonsters te nemen uit uw vagina en anale gebied. GBS kan tijdens de geboorte op de baby worden overgedragen en in de eerste weken van het leven van de baby problemen veroorzaken.

Tijdens de bevalling kunnen antibiotica worden gegeven om besmetting van de baby te voorkomen.

Onderzoek naar geboorteafwijkingen

Bij een Pap-test wordt met een borsteltje of een spatel een klein stukje cellen van het oppervlak van de baarmoederhals weggenomen. De cellen worden onderzocht om te zien of ze abnormaal zijn. Afwijkende baarmoederhalscellen kunnen leiden tot kanker.

De screeningstests zijn eenvoudig uit te voeren en leveren geen risico’s op voor de foetus. Er zijn verschillende tests beschikbaar die kunnen worden uitgevoerd op basis van het stadium of trimester van uw zwangerschap. Vrouwen kunnen vaak kiezen voor een enkele test of een combinatie van tests. Sommige van deze tests zijn niet overal beschikbaar. Als de resultaten van een screeningstest een verhoogd risico aantonen, kan een diagnostische test worden uitgevoerd. Deze diagnostische tests brengen een klein (2%) risico op foetaal verlies met zich mee.

Uw arts zal u de risico’s en voordelen van de screeningstests uitleggen om u te helpen de beste keuze te maken. Als er een geschiedenis van aangeboren afwijkingen in uw familie is, kan uw arts u aanbevelen een genetisch consulent te bezoeken voor meer gedetailleerde informatie over uw risico’s.

First Trimester Screening

De screeningstests in het eerste trimester omvatten bloedonderzoek en een echografie. Deze screening kan worden uitgevoerd als een enkele gecombineerde test of als onderdeel van een stapsgewijs proces. Sommige vrouwen hebben misschien geen verdere tests nodig. De screening in het eerste trimester wordt uitgevoerd tussen 11 en 14 weken zwangerschap om het risico op downsyndroom en trisomie 18 op te sporen. Het bloedonderzoek meet het gehalte van twee stoffen in het bloed van de moeder:

1. Pregnancy-associated plasma protein-A (PAPP-A)
2. Human chorionic gonadotropin (hCG)

Een echo-onderzoek, nuchal translucency screening genoemd, wordt gebruikt om de dikte van de huid achter in de nek van de foetus te meten. Een toename van deze ruimte kan een teken zijn van het syndroom van Down, trisomie 18, of andere problemen.

Echografie is een onderzoek waarbij met behulp van geluidsgolven een beeld van uw foetus wordt gemaakt. Deze geluidsgolven worden geproduceerd door een apparaat dat een transducer wordt genoemd. De transducer wordt over uw buik bewogen of in uw vagina geplaatst, afhankelijk van de structuren die moeten worden bekeken.

Een echo-onderzoek kan worden gedaan om de leeftijd van de foetus te bepalen. Het kan ook worden gebruikt om te controleren hoe de baby groeit. In sommige gevallen helpt het om een diagnose te bevestigen of een mogelijk probleem te controleren. Een echografie kan op elk moment van de zwangerschap worden uitgevoerd.

De resultaten van de screening op nuchal translucency worden vervolgens gecombineerd met die van het bloedonderzoek en de leeftijd van de moeder om het risico voor de foetus te beoordelen. In het eerste trimester wordt met deze gecombineerde test in ongeveer 85% van de gevallen het Down-syndroom opgespoord. Als de nuchal translucency dikte verhoogd is, kan de foetus een hartafwijking of een andere genetische aandoening hebben. In dat geval kan uw arts een meer gedetailleerd echografisch onderzoek rond 20 weken zwangerschap voorstellen.

Screening in het tweede trimester

In het tweede trimester wordt een test aangeboden die “multiple marker screening” wordt genoemd en waarmee wordt gescreend op het Down-syndroom, trisomie 18 en neurale buisdefecten. Deze test meet het gehalte van drie of vier van de volgende stoffen in uw bloed:

1. Alpha-fetoproteïne (AFP)-een stof die door een groeiende foetus wordt aangemaakt en die wordt aangetroffen in vruchtwater, foetaal bloed en, in kleinere hoeveelheden, in het bloed van de moeder.
2. Estriol-A hormoon dat door de placenta en de lever van de foetus wordt aangemaakt.
3. hCG
4. Inhibin-A-A hormoon dat door de placenta wordt aangemaakt.

De test waarbij de eerste drie van deze stoffen worden gebruikt, wordt een drievoudige screening genoemd. Wanneer de vierde stof (inhibine-A) wordt toegevoegd, wordt de test een viervoudige of “quad”-screening genoemd. Deze tests worden meestal rond de 15-20 weken zwangerschap gedaan. Het stadium van de zwangerschap op het moment van de test is belangrijk omdat de niveaus van de gemeten stoffen tijdens de zwangerschap veranderen. Met de drievoudige screening wordt Downsyndroom in 70% van de gevallen opgespoord. De quadscreening spoort Downsyndroom op in 80% van de gevallen. De AFP-test spoort neuralebuisdefecten in 80% van de gevallen op.

Eerste en tweede trimesterscreening

De resultaten van de eerste trimester- en tweede trimestertests kunnen samen worden gebruikt om hun vermogen om Downsyndroom op te sporen te vergroten. Wanneer ze samen worden gebruikt en afhankelijk van de gebruikte tests, kan 85-96% van de gevallen van Downsyndroom worden opgespoord. Bij dit soort tests is het mogelijk dat de definitieve uitslag pas bekend is als alle tests zijn afgerond.

Diagnostische tests

Als uit de resultaten van de screening blijkt dat er een risico is, kunnen de volgende diagnostische tests worden gedaan:

• Amniocentese. Bij deze test wordt een kleine hoeveelheid vruchtwater en cellen uit de zak rond de foetus afgenomen en onderzocht. Dit onderzoek wordt in het tweede trimester van de zwangerschap uitgevoerd.
• Chorionic Villus Sampling (CVS). Bij dit onderzoek wordt een klein monster van cellen uit de placenta genomen en onderzocht. Dit onderzoek wordt in het eerste trimester van de zwangerschap uitgevoerd.
• Echografie. Dit type echografie geeft een gedetailleerd beeld van de organen en de kenmerken van de baby.

Zowel een vruchtwaterpunctie als een CVS hebben een klein risico op foetaal verlies. Uw arts kan u uitleggen wat deze risico’s zijn.

Tot slot…

Sommige onderzoeken worden bij alle zwangere vrouwen gedaan om problemen op te sporen die een risico voor de moeder of de baby kunnen inhouden. Andere tests worden gedaan op basis van risicofactoren, familie of etnische achtergrond, of andere testresultaten. Als problemen in een vroeg stadium worden ontdekt, kan uw arts ze behandelen of speciale zorg voor u of uw baby plannen.

Glossary

Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS): Een groep tekenen en symptomen, meestal van ernstige infecties, die optreden bij een persoon van wie het immuunsysteem is beschadigd door infectie met het humaan immunodeficiëntievirus (HIV).

Amniotisch vocht: Water in de zak rond de foetus in de baarmoeder van de moeder.

Anemie: Abnormaal laag gehalte aan bloed of rode bloedcellen in de bloedbaan.

Antibiotica: Geneesmiddelen die infecties behandelen.

Antilichamen: Eiwitten in het bloed die worden aangemaakt als reactie op lichaamsvreemde stoffen.

Antigeen: Een stof, zoals een organisme dat een infectie veroorzaakt of een eiwit dat op het oppervlak van bloedcellen wordt aangetroffen, dat een immuunreactie kan opwekken en de productie van een antilichaam kan veroorzaken.

Baarmoederhals: Het onderste, smalle uiteinde van de baarmoeder, dat uitsteekt in de vagina.

Chlamydiale Infectie: Een seksueel overdraagbare aandoening veroorzaakt door bacteriën die kan leiden tot bekkenontstekingsziekte en onvruchtbaarheid.

Diabetes: Een aandoening waarbij het suikergehalte in het bloed te hoog is.

Down Syndroom: Een genetische aandoening waarbij mentale achterstand, abnormale gelaats- en lichaamskenmerken, en medische problemen zoals hartafwijkingen optreden.

Genenen: DNA “blauwdrukken” die coderen voor specifieke eigenschappen, zoals haar- en oogkleur.

Glucose: Een suiker die aanwezig is in het bloed en is de belangrijkste bron van brandstof van het lichaam.

Gonorroe: Een seksueel overdraagbare aandoening die kan leiden tot bekkenontstekingsziekte, onvruchtbaarheid en artritis.

Neural Tube Defects (NTD’s): Geboorteafwijkingen die het gevolg zijn van een onvolledige ontwikkeling van de hersenen, het ruggenmerg, of de bekleding daarvan.

Pap-test: Een test waarbij cellen uit de baarmoederhals en vagina worden genomen en onder een microscoop worden onderzocht.

Placenta: Weefsel dat voeding geeft aan en afvalstoffen afvoert van de foetus.

Preeclampsie: Een zwangerschapsaandoening waarbij sprake is van een hoge bloeddruk en eiwit in de urine.

Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA’s): Ziekten die worden verspreid door seksueel contact.

Syfilis: Een seksueel overdraagbare ziekte die wordt veroorzaakt door een organisme genaamd Treponema pallidum; het kan leiden tot grote gezondheidsproblemen of de dood in de latere stadia.

Trimester: Een van de drie perioden van 3 maanden waarin de zwangerschap is verdeeld.

Trisomie 18: Een genetische aandoening die ernstige problemen met de ontwikkeling veroorzaakt. De meeste baby’s met trisomie 18 sterven binnen het eerste levensjaar.