Oxyzuur

Vele anorganische oxyzuren worden traditioneel aangeduid met namen die eindigen op het woord zuur en die ook, in een enigszins gewijzigde vorm, de naam bevatten van het element dat zij naast waterstof en zuurstof bevatten. Bekende voorbeelden van dergelijke zuren zijn zwavelzuur, salpeterzuur en fosforzuur.

Deze praktijk is volledig ingeburgerd, en de IUPAC heeft dergelijke namen aanvaard. In het licht van de huidige chemische nomenclatuur is deze praktijk een uitzondering, omdat systematische namen van verbindingen worden gevormd aan de hand van de elementen die zij bevatten en hun moleculaire structuur, niet aan de hand van andere eigenschappen (bijvoorbeeld zuurgraad) die zij hebben.

De IUPAC raadt echter af om toekomstige verbindingen die nog niet ontdekt zijn, aan te duiden met een naam die eindigt op het woord zuur. Zuren kunnen namelijk worden aangeduid met namen die worden gevormd door het woord waterstof toe te voegen vóór het overeenkomstige anion; zwavelzuur zou bijvoorbeeld evengoed waterstofsulfaat (of diwaterstofsulfaat) kunnen worden genoemd. In feite zou de volledige systematische naam van zwavelzuur, volgens de regels van de IUPAC, dihydroxidodioxidosulfur zijn en die van het sulfaation, tetraoxidosulfaat(2-), Dergelijke namen worden echter bijna nooit gebruikt.

Hetzelfde element kan echter meer dan één zuur vormen wanneer het wordt samengesteld met waterstof en zuurstof. In dergelijke gevallen is de Engelse praktijk om dergelijke zuren te onderscheiden, het achtervoegsel -ic in de naam van het element te gebruiken in de naam van het zuur dat meer zuurstofatomen bevat, en het achtervoegsel -ous in de naam van het element in de naam van het zuur dat minder zuurstofatomen bevat. Zo is bijvoorbeeld zwavelzuur H2SO4, en zwavelig zuur H2SO3. Analoog is salpeterzuur HNO3, en salpeterigzuur HNO2. Indien er meer dan twee zuurstofzuren zijn met hetzelfde element als centraal atoom, dan worden in sommige gevallen zuren van elkaar onderscheiden door het voorvoegsel per- of hypo- aan hun naam toe te voegen. Het voorvoegsel per- wordt echter alleen gebruikt wanneer het centrale atoom een halogeen of een groep 7-element is. Zo heeft chloor de volgende vier oxyzuren:

• hypochlorig zuur HClO
• chloorzuur HClO2
• chloorzuur HClO3
• perchloorzuur HClO4

Het achtervoegsel -iet komt voor in namen van anionen en zouten die zijn afgeleid van zuren waarvan de naam eindigt op het achtervoegsel -ous. Daarentegen komt het achtervoegsel -ate voor in namen van anionen en zouten afgeleid van zuren waarvan de naam eindigt op het achtervoegsel -ic. De voorvoegsels hypo- en per- komen voor in de naam van anionen en zouten; zo wordt het ion ClO-
4 perchloraat genoemd.

In enkele gevallen komen de voorvoegsels ortho- en para- voor in de namen van sommige oxyzuren en de daarvan afgeleide anionen. In dergelijke gevallen, is het para-zuur wat kan worden gedacht als overblijvend van het ortho-zuur als een watermolecule wordt gescheiden van het ortho-zuurmolecule. Zo wordt fosforzuur, H3PO4, soms orthofosforzuur genoemd, om het te onderscheiden van metafosforzuur, HPO3. Volgens de huidige regels van de IUPAC mag het voorvoegsel ortho- echter alleen worden gebruikt in namen van orthotellurinezuur en orthoperiodiek zuur, en hun overeenkomstige anionen en zouten.

VoorbeeldenEdit

In de volgende tabel verwijzen de formule en de naam van het anion naar wat er overblijft van het zuur wanneer het al zijn waterstofatomen als protonen verliest. Veel van deze zuren zijn echter polyprotisch, en in dergelijke gevallen bestaan er ook een of meer tussenanionen. In de naam van dergelijke anionen wordt het voorvoegsel waterstof- (in de oudere nomenclatuur bi-) toegevoegd, met zo nodig een cijfervoorvoegsel. Bijvoorbeeld, SO2-
4 is het sulfaatanion, en HSO-
4, het hydrogensulfaat- (of bisulfaat-) anion. Evenzo is PO3-
4 fosfaat, HPO2-
4 is waterstoffosfaat, en H
2PO-
4 is diwaterstoffosfaat.

Sulfoxylzuur (hyposulfidezuur)

Oxyzuren en hun overeenkomstige anionen

Elementengroep	Element (centraal atoom)	Oxidatietoestand	Zuurformule	Zuurnaam	Anionformule	Anionnaam
6	Chromium	+6	H 2CrO 4	Chroomzuur	CrO2- 4	Chromaat
			H 2Cr 2O 7	Dichrominezuur	Cr 2O2- 7	Dichromaat
7	Mangaan	+7	HMnO 4	Permangaan zuur	MnO- 4	Permanganaat
		+6	H 2MnO 4	Mangaanzuur	MnO2- 4	Manganaat
	Technetium	+7	HTcO 4	Pertechnetic acid	TcO- 4	Pertechnetate
		+6	H 2TcO 4	Technetzuur	TcO2- 4	Technetaat
	Rhenium	+7	HReO 4	Perrhenic zuur	ReO- 4	Perrhenaat
		+6	H 2ReO 4	Tetraoxofeen(VI)zuur	ReO2- 4	Rhenaat(VI)
		+5	HReO 3	Trioxorhenic(V) acid	ReO- 3	Trioxorhenate(V)
			H 3ReO 4	Tetraoxorfine(V)zuur	ReO3- 4	Tetraoxorfenaat(V)
			H 4Re 2O 7	Heptaoxodirhenine(V)zuur	Re 2O4- 7	Dirhenaat(V)
8	Iron	+6	H2FeO4	Verzuur	FeO42-	Ferraat
	Ruthenium	+6	H2RuO4	Ruthenic zuur	RuO42-	Ruthenaat
		+7	HRuO4	Perruthenisch zuur	RuO4-	Perruthenaat (let op verschil in gebruik met osmium)
		+8	H2RuO5	Hyperrutheninezuur	HRuO5-	Hyperruthenaat
	Osmium	+6	H6OsO6	Osmiumzuur	H4OsO62-	Osmaat
		+8	H4OsO6	Perosmisch zuur	H2OsO62-	Perosmate (let op verschil in gebruik in vergelijking met ruthenium)
13	Boron	+3	H 3BO 3	Boorzuur (voorheen orthoboorzuur)	BO3- 3	Boraat (voorheen orthoboraat)
			(HBO 2) n	Metaboorzuur	BO- 2	Metaboraat
14	Koolstof	+4	H 2CO 3	koolstofzuur	CO2- 3	carbonaat
	Silicium	+4	H 4SiO 4	Kiezelzuur (voorheen orthosiliciumzuur zuur)	SiO4- 4	Silicaat (voorheen orthosilicaat)
			H 2SiO 3	Metasilicinezuur	SiO2- 3	Metasilicaat
14, 15	Koolstof, stikstof	+4, -3	HOCN	Cyanic zuur	OCN-	Cyanate
15	stikstof	+5	HNO 3	stikstofzuur	NO- 3	Nitraat
			HNO 4	Peroxynitroenzuur zuur	NO- 4	Peroxynitraat
			H 3NO 4	Orthonitroenzuur	NO3- 4	Orthonitraat
		+3	HNO 2	Nitroenzuur	NO- 2	Nitriet
			HOONO	Peroxynitroenzuur	OONO-	Peroxynitriet
		+2	H 2NO 2	Nitroxylic zuur	NO2- 2	Nitroxylaat
		+1	H 2N 2O 2	Hyponitroenzuur zuur	N 2O2- 2	Hyponitriet
	Fosfor	+5	H 3PO 4	Fosforzuur (voorheen orthofosforzuur)	PO3- 4	fosfaat (orthofosfaat)
			HPO 3	Metafosforzuur	PO- 3	Metafosfaat
			H 4P 2O 7	pyrofosforzuur (difosforzuur)	P 2O4- 7	pyrofosfaat (difosfaat)
			H 3PO 5	Peroxomonofosforzuur zuur	PO3- 3	Peroxomonofosfaat
		+5, +3	(HO) 2POPO(OH) 2	Difosfor(III,V) zuur	O 2POPOO2- 2	Difosfaat(III,V)
		+4	(HO) 2OPPO(OH) 2	Hypofosforzuur acid (diphosphoric(IV) acid)	O 2OPPOO4− 2	Hypophosphate (diphosphate(IV))
		+3	H 2PHO 3	Phosphonzuur	PHO2- 3	Fosfonaat
			H 2P 2H 2O 5	Difosfon zuur	P 2H 2O5- 3	Difosfonaat
		+1	HPH 2O 2	Fosforzuur (hypofosforzuur)	PH 2O- 2	Fosfinaat (hypofosfiet)
	Arseen	+5	H 3AsO 4	Arseenzuur	AsO3- 4	Arsenaat
		+3	H 3AsO 3	Arseenzuur	AsO3- 3	Arseniet
16	Zwavel	+6	H 2SO 4	Zwavelzuur	SO2- 4	Sulfaat
			H 2S 2O 7	zwavelzuur	S 2O2- 7	disulfaat
			H 2SO 5	Peroxomonosulfuric acid	SO2- 5	Peroxomonosulfaat
			H 2S 2O 8	Peroxodisulfuurzuur	S 2O2- 8	Peroxodisulfaat
		+5	H 2S 2O 6	Dithionzuur	S 2O2- 6	Dithionaat
		+5, 0	H 2S xO 6	Polythionzuren (x = 3, 4…)	S xO2- 6	Polythionaten
		+4	H 2SO 3	Zwavelig zuur	SO2- 3	Sulfiet
			H 2S 2O 5	zwavelig zuur	S 2O2- 5	Disulfiet
		+4, 0	H 2S 2O 3	Thiosulfuric acid	S 2O2- 3	Thiosulfate
		+3	H 2S 2O 4	Dithionzuur	S 2O2- 4	Dithioniet
		+3, -1	H 2S 2O 2	zwavelig zuur	S 2O2- 2	Thiosulfiet
		+2	H 2	H 2SO	SO2- 2	Sulfoxylaat (hyposulfiet)
		+1	H 2S 2O 2	Dihydroxydisulfaan	S 2O2- 2
		0	HSOH	Sulfenic acid	HSO-	Sulfinite
	Selenium	+6	H 2SeO 4	Selenic zuur	SeO2- 4	Selenate
		+4	H 2SeO 3	Selenous zuur	SeO2- 3	Seleniet
	Tellurium	+6	H 2TeO 4	Tellurinezuur	TeO2- 4	Telluraat
			H 6TeO 6	Orthotellurinezuur	TeO6- 6	Orthotelluraat
		+4	H 2TeO 3	Telluur	TeO2- 3	Telluriet
17	Koorstof	+7	HClO 4	Perchloorzuur	ClO- 4	Perchlorate
		+5	HClO 3	Chloric acid	ClO- 3	Chlorate
		+3	HClO 2	chlorigzuur	ClO- 2	chloriet
		+1	HClO	Hypochlorigzuur	ClO-	Hypochloriet
	Broom	+7	HBrO 4	Perbrominezuur	BrO- 4	Perbromaat
		+5	HBrO 3	Broomzuur	BrO- 3	Bromaat
		+3	HBrO 2	Broomzuur	BrO- 2	Bromiet
		+1	HBrO	Hypobroomzuur	BrO-	Hypobromiet
	Iodine	+7	HIO 4	Periodiek zuur	IO- 4	Periodaat
			H 5IO 6	Orthoperiodinezuur	IO5- 6	Orthoperiodaat
		+5	HIO 3	Iodinezuur	IO- 3	Iodaat
		+1	HIO	Hypojoodzuur	IO-	Hypojoodiet
18	Xenon	+6	H2XeO4	Xenic zuur	HXeO4-	waterstofxenaat (dibasisch xenaat is onbekend)
		+8	H4XeO6	Perxeenzuur	XeO64-	Perxenaat