Orale toediening van geneesmiddelen is de meest gebruikelijke en aanvaardbare manier om geneesmiddelen toe te dienen, vooral voor ambulante patiënten. Indien mogelijk is de orale toediening, meestal afgekort als p.o. of PO (Latijn per os, wat door de mond betekent) de eerste keus voor de toediening van geneesmiddelen, omdat deze zowel gemakkelijk als economisch is.
Oraal toegediende geneesmiddelen (bijvoorbeeld tabletten, capsules, siroop, oplossingen, suspensies, poeders, emulsies, enz. Hoewel enkele oraal toegediende geneesmiddelen bedoeld zijn om in de mond te worden opgelost, worden bijna alle oraal toegediende geneesmiddelen doorgeslikt. De meeste van deze geneesmiddelen worden ingenomen voor de systemische werking die optreedt na absorptie door de verschillende oppervlakken van het maagdarmkanaal. Enkele geneesmiddelen, zoals maagzuurremmers, worden doorgeslikt vanwege hun lokale werking in het maagdarmkanaal.
Oraal toegediende geneesmiddelen passeren gewoonlijk de darmwand en de lever, die verschillende inactiverende enzymen bevatten. Dit proces wordt “pre-systemisch” of “first-pass” metabolisme genoemd. Dit geeft aan dat slechts een fractie van het toegediende geneesmiddel daadwerkelijk de systemische circulatie bereikt (deze fractie wordt de orale “biologische beschikbaarheid” van een geneesmiddel genoemd).
Voordelen van orale toediening van geneesmiddelen
1. Het is de eenvoudigste, handigste en veiligste manier om een geneesmiddel toe te dienen.
2. Het is geschikt voor herhaald en langdurig gebruik.
3. Het kan zelf worden toegediend en is pijnloos.
4. Het is economisch omdat het geen extra kosten voor de patiënt met zich meebrengt. Wanneer het geneesmiddel een vaste stof is, b.v. tabletten en capsules, heeft de patiënt slechts één of twee kopjes water nodig, dat in de meeste gevallen vrij verkrijgbaar is. Als het geneesmiddel in vloeibare vorm is, is niets nodig behalve een afmeethulpmiddel dat in de meeste gevallen bij het geneesmiddel wordt geleverd.
5. Er zijn geen steriele voorzorgsmaatregelen nodig.
6. Het gevaar van een acute geneesmiddelreactie is minimaal.
7. Er is geen speciale kennis of speciale benodigdheden (spuiten, naalden) nodig voor het gebruik.
Nadelen van orale toediening van geneesmiddelen
1. Het is niet geschikt voor noodgevallen, omdat de werking van oraal toegediende geneesmiddelen relatief traag is.
2. Het kan alleen worden gebruikt bij patiënten bij bewustzijn en bij patiënten die kunnen slikken.
3. Het vereist medewerking of therapietrouw van de patiënt, vooral poliklinische patiënten.
4. Het is niet geschikt voor:
- onverteerbare en sterk irriterende geneesmiddelen
- geneesmiddelen die worden vernietigd door maagzuur en spijsverteringssappen (bijv, insuline)
- geneesmiddelen met een uitgebreid first-pass metabolisme (bv. lignocaine, imipramine)
- patiënten met hevig braken en diarree.
5. Orale toediening van geneesmiddelen is soms inefficiënt omdat de absorptie in de meeste gevallen onregelmatig en onvolledig is.
6. Veranderingen in de oplosbaarheid van geneesmiddelen kunnen het gevolg zijn van reacties met andere stoffen die in het maagdarmkanaal aanwezig zijn, b.v. de interferentie van de absorptie van tetracyclinen door de vorming van onoplosbare complexen met calcium, dat beschikbaar kan zijn uit zuivelproducten of formuleringsadditieven.