Leverkanker: behandelingsmogelijkheden

Op deze pagina leest u meer over de verschillende behandelingen die artsen toepassen bij mensen met dit type leverkanker. Gebruik het menu om andere pagina’s te bekijken.

Dit hoofdstuk beschrijft de behandelingen die de standaardbehandeling voor HCC zijn. “Standaardzorg” betekent de beste bekende behandelingen. Bij het nemen van beslissingen over het behandelplan worden patiënten aangemoedigd de optie van deelname aan klinische proeven te overwegen. Een klinische proef is een onderzoek waarbij een nieuwe aanpak van een behandeling wordt getest. Artsen willen weten of de nieuwe behandeling veilig, doeltreffend en mogelijk beter is dan de standaardbehandeling. In klinische proeven kan een nieuw geneesmiddel, een nieuwe combinatie van standaardbehandelingen of nieuwe doses van standaardgeneesmiddelen of andere behandelingen worden getest. Uw arts kan u helpen alle behandelingsmogelijkheden te overwegen. Voor meer informatie over klinische proeven, zie de rubrieken Over klinische proeven en Nieuwste onderzoek.

Behandeloverzicht

In de kankerzorg werken verschillende soorten artsen vaak samen om een uitgebreid behandelplan voor patiënten op te stellen waarin verschillende soorten behandelingen worden gecombineerd. Dit wordt een multidisciplinair team genoemd. Kankerzorgteams omvatten een verscheidenheid aan andere gezondheidswerkers, bijvoorbeeld doktersassistenten, oncologieverpleegkundigen, maatschappelijk werkers, apothekers, consulenten, diëtisten en anderen.

Behandelingsopties en aanbevelingen hangen af van verschillende factoren:

• welk percentage van de lever door de kanker is aangetast;

• of de kanker is uitgezaaid;

• de voorkeuren van de patiënt en zijn algehele gezondheidstoestand;

• de schade aan het resterende deel van de lever zonder kanker.

Wanneer een tumor in een vroeg stadium wordt ontdekt en de lever van de patiënt goed functioneert, is het doel van de behandeling om te proberen de kanker te elimineren. Het zorgplan kan ook de behandeling van symptomen en bijwerkingen omvatten, een belangrijk onderdeel van de kankerzorg. Wanneer leverkanker in een verder gevorderd stadium wordt aangetroffen of wanneer de lever van de patiënt niet goed meer functioneert, moeten de patiënt en de arts de doelstellingen van elke aanbevolen behandeling bespreken. Op dit punt kunnen de behandelingsdoelen gericht zijn op het vertragen van de groei van de kanker en het verlichten van de symptomen om de kwaliteit van leven te verbeteren.

De verschillende op de ziekte gerichte behandelingsopties kunnen worden gegroepeerd naargelang zij de kanker kunnen genezen of de overlevingskansen van de patiënt kunnen verbeteren, maar de kanker hoogstwaarschijnlijk niet zullen elimineren. Hieronder volgt een beschrijving van de meest voorkomende behandelingsopties, zowel de ziektegerichte behandelingsopties als die welke gericht zijn op het beheersen van bijwerkingen en symptomen. Neem de tijd om u te informeren over uw behandelingsmogelijkheden en stel zeker vragen als u zich zorgen maakt over dingen die onduidelijk zijn. Praat met uw arts over de doelen van elke behandeling en wat u tijdens de behandeling kunt verwachten. Meer informatie over het nemen van beslissingen over behandeling.

Ziektegerichte behandelingen om HCC te elimineren en mogelijk te genezen

Deze behandelingen worden gewoonlijk aanbevolen wanneer de tumor in een vroeg stadium is ontdekt. Zij worden niet aanbevolen voor de behandeling van patiënten in een verder gevorderd stadium van de ziekte. Deze behandelingen zijn chirurgie, radiofrequente ablatie, percutane ethanolinjectie en radiotherapie.

chirurgie

Chirurgie is het verwijderen van de tumor en een deel van het gezonde omliggende weefsel tijdens een operatie. Dit is waarschijnlijk de meest succesvolle ziektegerichte behandeling, vooral voor patiënten met een goede leverfunctie en tumoren die veilig uit een beperkt deel van de lever kunnen worden verwijderd. Chirurgie is soms geen optie als de tumor een te groot deel van de lever omvat, als de lever te beschadigd is, als de tumor buiten de lever is uitgezaaid, of als de patiënt andere ernstige ziekten heeft. Een chirurgisch oncoloog is een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van kanker door middel van chirurgie. Een hepatobiliary chirurg heeft ook een gespecialiseerde opleiding in chirurgie van de lever en de pancreas. Soms zijn levertransplantatie chirurgen betrokken bij deze operaties. Praat voor de operatie met uw behandelteam over de mogelijke bijwerkingen van de specifieke operatie die u ondergaat. Meer informatie over de basisprincipes van kankerchirurgie.

Twee soorten chirurgie worden gebruikt om HCC te behandelen:

• Hepatectomie. Wanneer een deel van de lever wordt verwijderd, wordt de operatie een hepatectomie genoemd. Hepatectomie kan alleen worden gedaan als de kanker in 1 deel van de lever zit en de lever goed functioneert. Het resterende deel van de lever neemt de functies van de hele lever over. De lever kan binnen enkele weken weer tot normale grootte aangroeien. Hepatectomie is soms niet mogelijk als de patiënt vergevorderde cirrose heeft, zelfs als de tumor klein is.

  Bijwerkingen van hepatectomie kunnen pijn, zwakte, vermoeidheid en tijdelijk leverfalen zijn. Het zorgteam let op tekenen van bloedingen, infecties, leverfalen of andere problemen die onmiddellijke behandeling vereisen.

• Levertransplantatie. Soms kan een levertransplantatie worden uitgevoerd. Deze procedure is alleen mogelijk wanneer de kanker niet buiten de lever is uitgezaaid, een geschikte donor wordt gevonden en aan zeer specifieke criteria wordt voldaan wat betreft de grootte en het aantal tumoren. Deze criteria zijn meestal een enkele tumor van 5 cm of minder, of 3 tumoren of minder, die alle kleiner zijn dan 3 cm. Het is belangrijk om te begrijpen dat het aantal beschikbare donorlevers zeer beperkt is, zodat transplantatie niet altijd een optie is.

Na een transplantatie wordt de patiënt zorgvuldig in de gaten gehouden op tekenen dat het lichaam de nieuwe lever afstoot of dat de tumor is teruggekeerd. De patiënt moet medicijnen gebruiken om afstoting te voorkomen. Deze geneesmiddelen kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals zwelling van het gezicht, hoge bloeddruk of toegenomen lichaamsbeharing. Levertransplantatie heeft aanzienlijke risico’s op ernstige complicaties, waaronder overlijden door infectie of afstoting van de donorlever.

Levertransplantatie is een bijzonder effectieve behandeling voor mensen met een kleine tumor, omdat bij deze ingreep de tumor en de beschadigde lever worden verwijderd. Donoren zijn echter zeldzaam, en mensen die op een levertransplantatie wachten, moeten soms lang wachten voordat er een lever beschikbaar komt. Tijdens deze periode kan de ziekte verergeren. Het transplantatiecentrum zal u vertellen hoe lang u ongeveer moet wachten en welke regels gelden om te bepalen welke mensen op de wachtlijst voorrang krijgen.

Radiofrequente ablatie (RFA)

RFA- en microgolftherapie maken gebruik van warmte om kankercellen te vernietigen. Ze kunnen worden toegediend via de huid, laparoscopisch, of tijdens een operatie terwijl de patiënt onder sedatie is. Sedatie houdt in dat geneesmiddelen worden toegediend die een gevoel van verhoogde ontspanning, rust of slaperigheid veroorzaken. Deze behandeling wordt ook thermische ablatie genoemd.

Percutane ethanolinjectie

Percutane ethanolinjectie is wanneer alcohol rechtstreeks in de levertumor wordt geïnjecteerd om deze te vernietigen. Bijwerkingen zijn koorts en pijn na de procedure. In het algemeen is het proces echter eenvoudig, veilig en bijzonder doeltreffend voor een tumor van minder dan 3 cm. Als er echter alcohol uit de lever lekt, kan iemand korte maar hevige pijn hebben. Deze optie wordt zelden gebruikt en is grotendeels vervangen door RFA (zie boven).

Stralingstherapie

Stralingstherapie is het gebruik van röntgenstralen of andere krachtige deeltjes om kankercellen te vernietigen. Een arts die gespecialiseerd is in het geven van bestralingstherapie om kanker te behandelen, wordt een radiotherapeut-oncoloog genoemd.

• Stereotactische lichaamsradiatietherapie (SBRT). SBRT is een term die verschillende methoden beschrijft om hoge stralingsdoses aan een tumor toe te dienen en tegelijk de hoeveelheid stralingsblootstelling aan gezond weefsel te beperken. Dit is belangrijk omdat gezond leverweefsel door straling kan worden beschadigd. Met SBRT worden tumoren van ongeveer 5 cm of kleiner doeltreffend behandeld. In vergelijking met RFA (zie hierboven) wordt deze methode echter nog steeds als experimenteel beschouwd, aangezien er weinig informatie beschikbaar is over de doeltreffendheid ervan op lange termijn.

Bijwerkingen kunnen onder meer schade aan de maag en de longen zijn. Deze bijwerkingen kunnen echter vaak worden voorkomen. Bespreek met uw behandelteam hoe u mogelijke bijwerkingen kunt voorkomen en beheersen. Meer informatie over de basisprincipes van bestralingstherapie.

Door ziektegerichte behandelingen leven patiënten langer

Als uw arts denkt dat uw kanker niet met de bovenstaande behandelingen kan worden genezen, kan hij of zij u een van de volgende opties aanraden om de tumor te verkleinen en/of de groei van de tumor te vertragen. Hoewel deze behandelingen de kanker hoogstwaarschijnlijk niet zullen wegnemen, is aangetoond dat zij de levensduur van de patiënt verlengen.

Chemo-embolisatie en radio-embolisatie

Chemo-embolisatie is een soort chemotherapiebehandeling die lijkt op arteriële infusie van de lever (zie hieronder). Chemotherapie is het gebruik van geneesmiddelen om kankercellen te vernietigen, meestal door hun vermogen tot groei en deling te stoppen. Tijdens deze procedure worden de geneesmiddelen in de leverslagader ingespoten en wordt de bloedstroom vanuit de slagader korte tijd geblokkeerd, zodat de chemotherapie langer in de tumor blijft. Door de bloedtoevoer naar de tumor te blokkeren, worden ook de kankercellen vernietigd.

Naast het gebruik als primaire behandeling voor HCC, kan chemo-embolisatie worden gebruikt om de tumorgroei te vertragen bij mensen die op een wachtlijst staan voor een levertransplantatie.

Radio-embolisatie is vergelijkbaar met chemo-embolisatie, behalve dat bij radio-embolisatie een arts radioactieve bolletjes plaatst in de slagader die het bloed naar de tumor levert. De bolletjes geven de straling rechtstreeks af aan de tumor wanneer ze vast komen te zitten in de kleine bloedvaten van de tumor.

Gerichte therapie

Gerichte therapie is een behandeling met geneesmiddelen die zich richt op specifieke kankergenen of -eiwitten, of weefselaandoeningen die bijdragen aan de groei en overleving van kanker. Dit type behandeling blokkeert de groei en verspreiding van kankercellen, terwijl de schade aan gezonde cellen wordt beperkt.

Uit recente studies blijkt dat niet alle tumoren dezelfde doelwitten hebben. Om de meest doeltreffende behandeling te bepalen, kan een arts tests uitvoeren om de genen, eiwitten en andere factoren die bij de tumor betrokken zijn, te identificeren. Dit helpt de artsen om de meest doeltreffende behandeling te vinden die het best bij elke patiënt past, wanneer dat mogelijk is. Daarnaast wordt veel onderzoek verricht om meer te weten te komen over specifieke moleculaire doelwitten en nieuwe behandelingen die daarop gericht zijn. Meer informatie over de basisprincipes van doelgerichte therapieën.

Voor HCC zijn anti-angiogene geneesmiddelen de meest gebruikelijke vorm van doelgerichte therapie. Antiangiogenetische therapie richt zich op het stoppen van angiogenese, het proces van de vorming van nieuwe bloedvaten. Omdat een tumor de voedingsstoffen die door bloedvaten worden vervoerd nodig heeft om te groeien en zich te verspreiden, is het doel van anti-angiogene therapieën de tumor “uit te hongeren”. Sorafenib (Nexavar) wordt verondersteld via dit proces te werken. Sorafenib wordt gebruikt voor de behandeling van gevorderd HCC dat niet volledig kan worden verwijderd door chirurgie. Het wordt ingenomen in de vorm van een tablet die moet worden doorgeslikt (oraal). Bijwerkingen van sorafenib zijn onder meer diarree en bepaalde huidproblemen.

In april 2017 heeft de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) het gebruik van een andere doelgerichte therapie, regorafenib (Stivarga), goedgekeurd voor de behandeling van mensen met HCC die eerder werden behandeld met sorafenib. Regorafenib remt ook angiogenese en wordt al gebruikt voor de behandeling van colorectale kanker en gastro-intestinale stromale tumoren.

Praat met uw arts over de mogelijke bijwerkingen van een specifiek geneesmiddel en hoe deze kunnen worden beheerd.

Andere behandelingsmogelijkheden

Immunotherapie

Immunotherapie, ook wel biologische therapie genoemd, is bedoeld om het natuurlijke afweersysteem van het lichaam te stimuleren om kanker te bestrijden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van lichaamseigen of in een laboratorium vervaardigd materiaal om de werking van het immuunsysteem te verbeteren, te sturen of te herstellen. Immunotherapie wordt momenteel bestudeerd in klinische proeven voor HCC en wordt niet beschouwd als een standaard behandelingsoptie.

De bijwerkingen van immunotherapie kunnen variëren van zeer weinig effecten bij veel patiënten tot gevaarlijke auto-immuunaandoeningen bij sommige patiënten. Bij auto-immuunziekten valt het immuunsysteem normale delen van het lichaam aan, zoals de dikke darm of de longen. Praat met uw medische team over de mogelijke bijwerkingen van de immunotherapie die voor u wordt aanbevolen. Leer meer over de basisprincipes van immunotherapie.

Andere klinische proeven

Naast de hierboven beschreven behandelingsmogelijkheden kan uw arts u voorstellen deel te nemen aan een klinische proef waarin een nieuwe behandelingsbenadering voor HCC wordt geëvalueerd. Dit is vooral belangrijk voor een ziekte als HCC, waar de behandelingsmogelijkheden voor gevorderde ziekte zeer beperkt zijn en er voortdurend onderzoek wordt verricht om meer behandelingsmogelijkheden te vinden. Meer informatie over het nieuwste HCC-onderzoek en de huidige onderzoeksgebieden.

Hoe krijgt u zorg voor symptomen en bijwerkingen

Kanker en de behandeling ervan veroorzaken vaak bijwerkingen. Naast behandelingen om de kanker te vertragen, te stoppen of te elimineren, is een belangrijk aspect van kankerzorg het verlichten van de symptomen en bijwerkingen van de persoon. Deze benadering wordt palliatieve zorg of ondersteunende zorg genoemd en omvat ondersteuning van de patiënt bij lichamelijke, emotionele en sociale behoeften.

Palliatieve zorg is elke behandeling die zich richt op het verminderen van symptomen, het verbeteren van de kwaliteit van leven en het bieden van ondersteuning aan patiënten en hun familie. Iedereen, ongeacht leeftijd of soort en stadium van kanker, kan palliatieve zorg krijgen. Palliatieve zorg werkt het best als hiermee zo vroeg mogelijk in het kankerbehandelingsproces wordt begonnen. Vaak krijgen mensen tegelijkertijd een behandeling voor kanker om de bijwerkingen te verlichten. In feite hebben patiënten die beide behandelingen tegelijk krijgen vaak minder ernstige symptomen, een betere kwaliteit van leven en melden ze een grotere tevredenheid over de behandeling.

Palliatieve behandelingen zijn gevarieerd en omvatten vaak medicijnen, veranderingen in de voeding, ontspanningstechnieken, emotionele steun en andere therapieën. U kunt ook palliatieve behandelingen krijgen die vergelijkbaar zijn met de behandelingen die gebruikt worden om kanker te elimineren, zoals chemotherapie, chirurgie of bestralingstherapie. Praat met uw arts over de doelen van elke behandeling in uw behandelplan.

Voordat u met de behandeling begint, praat met uw zorgteam over mogelijke bijwerkingen van uw specifieke behandelplan en opties voor palliatieve zorg. Vertel het uw arts of een ander lid van uw behandelteam tijdens en na de behandeling als u een probleem ondervindt, zodat het zo snel mogelijk kan worden aangepakt. Meer informatie over palliatieve zorg.

Metastatisch HCC

Als HCC is uitgezaaid naar andere plaatsen in het lichaam, wordt dit uitgezaaide kanker genoemd. Mensen met deze diagnose wordt aangeraden te praten met artsen die ervaring hebben met de behandeling van dit stadium van kanker, aangezien er verschillende meningen kunnen bestaan over het beste behandelingsplan. Meer informatie over het vragen van een second opinion voordat u met de behandeling begint, zodat u zich comfortabel voelt bij het gekozen behandelplan. Deze analyse kan klinische proeven omvatten waarin nieuwe behandelingen worden bestudeerd.

Uw behandelingsplan kan een combinatie van chemotherapie, doelgerichte therapie, bestralingstherapie en/of andere opties omvatten. In dit stadium is het doel van de behandeling meestal de groei van de kanker af te remmen. Palliatieve zorg zal ook belangrijk zijn om de symptomen en bijwerkingen te helpen verlichten.

Voor de meeste patiënten is een diagnose van uitgezaaide kanker zeer stressvol en soms moeilijk te verwerken. Patiënten en hun familie worden aangemoedigd om met artsen, verpleegkundigen, maatschappelijk werkers of andere leden van het gezondheidsteam te praten over hoe zij zich voelen. Het kan ook nuttig zijn om met andere patiënten te praten, bijvoorbeeld via een steungroep.

Remissie en de kans op herhaling

Een remissie treedt op wanneer de kanker niet in het lichaam kan worden aangetoond en er geen symptomen zijn. Dit kan ook worden aangeduid als “geen bewijs van ziekte” (NED).

Een remissie kan tijdelijk of permanent zijn. Deze onzekerheid maakt veel mensen ongerust dat de kanker zal terugkeren. Hoewel veel remissies blijvend zijn, is het belangrijk met uw arts te praten over de mogelijkheid dat de kanker terugkomt. Inzicht in het risico van terugkeer en de behandelingsopties kan u helpen u beter voor te bereiden als uw kanker inderdaad terugkeert. Leer meer over omgaan met de angst voor terugkeer.

Als de kanker na de oorspronkelijke behandeling terugkomt, wordt dat terugkerende kanker genoemd. Het kan op dezelfde plaats terugkomen (lokaal recidief genoemd), in de buurt (regionaal recidief) of elders (ver verwijderd recidief).

Wanneer dit gebeurt, begint een nieuwe ronde van tests om zoveel mogelijk informatie over het recidief te krijgen. Nadat deze tests zijn gedaan, bespreekt u met uw arts de behandelingsmogelijkheden. Vaak zal het behandelingsplan de hierboven beschreven behandelingen, zoals chirurgie en bestraling, omvatten, maar ze kunnen op een andere manier worden gecombineerd of met een andere frequentie worden gegeven. Uw arts kan u klinische trials voorstellen waarin nieuwe methoden voor de behandeling van dit type terugkerende kanker worden bestudeerd. Welk behandelingsplan u ook kiest, palliatieve zorg zal belangrijk zijn om de symptomen en bijwerkingen te verlichten.

Mensen met terugkerende kanker ervaren vaak emoties zoals ongeloof of angst. Patiënten worden aangemoedigd om met hun zorgteam over deze gevoelens te praten en te vragen naar ondersteunende diensten om hen te helpen ermee om te gaan. Lees meer over omgaan met terugkeer van kanker.

Als behandeling niet aanslaat

Herstel van kanker is niet altijd mogelijk. Als de kanker niet kan worden genezen of onder controle kan worden gehouden, wordt de ziekte gevorderd of terminaal genoemd.

Deze diagnose is stressvol en voor veel mensen is praten over gevorderde kanker moeilijk. Het is echter belangrijk om open en eerlijke gesprekken met uw arts en zorgteam te voeren om uw gevoelens, voorkeuren en zorgen kenbaar te maken. De rol van het gezondheidsteam is te helpen, en veel leden van het gezondheidsteam hebben speciale vaardigheden, ervaring en kennis om patiënten en hun familie te ondersteunen. Ervoor zorgen dat iemand lichamelijk comfortabel is en geen pijn heeft, is uiterst belangrijk.

Patiënten met vergevorderde kanker en een levensverwachting van minder dan 6 maanden kunnen een vorm van palliatieve zorg overwegen die hospicezorg wordt genoemd. Hospicezorg is bedoeld om de best mogelijke levenskwaliteit te bieden aan mensen die het einde van hun leven naderen. U en uw familie willen wellicht met uw zorgteam praten over mogelijkheden voor hospicezorg, waaronder hospice thuiszorg of andere zorginstellingen. Verpleging en speciale apparatuur kunnen thuisblijven voor veel gezinnen tot een haalbare optie maken. Meer informatie over geavanceerde planning van kankerzorg.

Na het overlijden van een dierbare hebben veel mensen behoefte aan ondersteuning bij het verwerken van hun verlies. Meer informatie over rouw en verlies.

Het volgende deel van deze gids is Over klinische proeven. Het verschaft meer informatie over onderzoekstudies die gericht zijn op het vinden van betere manieren om voor mensen met kanker te zorgen. U kunt het menu gebruiken om een andere sectie te kiezen om in deze gids te lezen.