Carol Steens vader corrigeerde haar eens over de kleur van het getal vijf. Dat getal is geel, vertelde ze hem. “En mijn vader zei: ‘Nee, het is okergeel.'” Haar tandarts heeft een wortelkanaal gedaan omdat ze zei dat haar tand “gloeiend oranje was.”
Steen, haar vader en sommige kinderen van haar neven en nichten hebben een eigenschap die synesthesie wordt genoemd – en de bron kan hun gedeelde DNA zijn. Een team van wetenschappers kondigde maandag in Proceedings of the National Academy of Science aan dat zes genen, waaronder enkele die betrokken zijn bij de groei van hersencellen en verbindingen, in verband kunnen worden gebracht met synesthesie.
Amanda Tilot, een onderzoeker aan het Max Planck Institute for Psycholinguistics, en haar collega’s onderwierpen drie families aan een genetisch sequentieprotocol dat whole exome sequencing wordt genoemd. In twee families hadden een vrouw, haar moeder en al haar dochters de eigenschap: Specifiek, ze ervaren geluiden als bepaalde kleuren. In een andere familie hadden de moeder, dochter, zus en kleinzoon van een man allemaal synesthesie.
(Twee belangrijke dingen om op te merken: niet alle mensen met synesthesie hebben overlappende zintuigen, en de familie van Steen was niet een van de bestudeerde.)
Eerdere studies hebben geprobeerd om de genetische onderbouwing voor synesthesie vast te stellen. Maar whole exome sequencing is veel nauwkeuriger dan de technieken die worden gebruikt in andere genetische analyses, vertelde Tilot aan Newsweek. “Dat gaf ons de nauwkeurigheid die we nodig hadden om specifieke genen aan te wijzen.”
De onderzoekers vonden zes specifieke genen die er een beetje anders uitzagen bij de mensen die synesthesie hadden in deze families. Bekend als COL4A1, ITGA2, MYO10, ROBO3, SLC9A6 en SLIT2, zijn al deze genen gerelateerd aan een proces genaamd axonogenese, iets dat neuronen nodig hebben om zich met elkaar te verbinden.
Andere studies hebben ook gesuggereerd dat de manier waarop hersencellen zich verbinden anders zou kunnen zijn bij mensen met synesthesie. “Het sluit mooi aan bij wat mensen hebben hypotheses over, en wat de neuroimaging literatuur suggereert over hoe synesthesie zou kunnen ontwikkelen,” zei Tilot.
Slechts ongeveer 4 procent van de mensen heeft synesthesie, volgens een schatting uit 2006. Het vermogen lijkt misschien intrigerend, maar waarom zou iemand die misschien nooit de wereld zal ervaren zoals synestheten doen, zich zorgen maken over dit onderzoek? Twee woorden: The Dress.
Herken je The Dress nog? Het internet werd gek van een kledingstuk dat sommigen zagen als wit en goud en anderen als blauw en zwart. Dat fenomeen houdt verband met synesthesie: Mensen nemen dingen verschillend waar.
“Zintuiglijke waarneming is iets dat natuurlijke variatie kent,” legde Tilot uit. Die variatie, die synesthesie omvat, is normaal. Het kan zelfs de flexibiliteit van onze hersenen weerspiegelen – een interessante vraag voor iedereen, zelfs als de letter A niet roze is, of het getal vijf niet oker.
Meestal gaat die flexibiliteit onopgemerkt voorbij. “Totdat zoiets naar boven komt, hebben we meestal geen idee dat er verschillen zijn in hoe onze buren verschillende aspecten van de wereld waarnemen,” zei Tilot. “Dat is hoe synesthetici zich voelen. Ze hebben vaak geen idee dat ze de wereld anders ervaren dan andere mensen. Het wordt pas een begrip voor hen als ze erover lezen of het tegen iemand anders zeggen en een soort verbaasde reactie krijgen.”
Learning to Live With It
“Verbaasd” is een mogelijke reactie. Steen realiseerde zich dat ze de wereld anders zag als 7-jarige die in Detroit woonde. De reactie van degene aan wie ze het vertelde was meer dan verbazing. Toen ze met haar beste vriendin van hun lagere school naar huis liep, beschreef ze: “Ik zei het gewoon. Ik zei: ‘De letter A is het mooiste roze dat ik ooit heb gezien.'”
“Ze zei: ‘Je bent raar.’ We liepen verder naar huis, maar nu waren we in stilte. We hebben nooit meer gepraat.”
Heden ten dage praat Steen vrijuit over haar synesthesie. Als kunstenaar en professor was ze in 1995 medeoprichter van de American Synesthesia Association. Haar synesthesie voedt zich zelfs in haar kunst. “Als ik naar de kunstwinkel ga, heb ik al uitgezocht met welk muziekstuk ik wil werken. Ik zet een koptelefoon op en ga naar de sectie olieverf en ik verwijder heel voorzichtig een dop, en als de kleur in de tube overeenkomt met de kleur die ik in mijn geestesoog zie, koop ik de tube,” zei ze.
Maar die correctie die ze van haar vader kreeg, was een van de laatste keren dat ze ooit over hun gedeelde eigenschap spraken. “Hij heeft het er nooit meer over gehad.”