Een korte geschiedenis van de wetenschap

De mensheid is altijd nieuwsgierig geweest, wilde begrijpen waarom dingen zich op een bepaalde manier gedragen en probeerde waarnemingen te koppelen aan voorspellingen. Sinds de prehistorie hebben wij bijvoorbeeld de hemel geobserveerd en geprobeerd de seizoensgebonden veranderingen in de stand van de zon, de maan en de sterren te verklaren.

Kevin Labianco onder CC-BY-NC-ND licentie onder Creative-Commons licentie
Bestand van astronomen buiten het Griffith Observatory, Los Angeles

In ongeveer 4000 v. Chr. probeerden de Mesopotamiërs hun waarnemingen te verklaren door te suggereren dat de aarde zich in het centrum van het heelal bevond, en dat de andere hemellichamen eromheen bewogen. De mens is altijd geïnteresseerd geweest in de aard en de oorsprong van dit heelal.

METALLURGIE
Maar men was niet alleen geïnteresseerd in astronomie. De winning van ijzer, die tot de IJzertijd leidde, is een chemisch proces dat de vroege metallurgen ontwikkelden zonder ook maar iets van de wetenschap te begrijpen. Niettemin waren zij in staat de extractie met vallen en opstaan te optimaliseren.

Voorheen werden koper en tin gewonnen (wat tot de Bronstijd leidde) en later, zink. Hoe elk van deze procédés precies werd ontdekt, is in de nevelen der tijden verloren gegaan, maar het is waarschijnlijk dat zij werden ontwikkeld door observatie en experimenten op een soortgelijke manier als door de wetenschappers van vandaag wordt gebruikt.

MEDICIJN
De vroege mensheid merkte ook op dat bepaalde planten konden worden gebruikt om ziekte en kwalen te behandelen, en er werden kruidengeneesmiddelen ontwikkeld, waarvan sommige nog steeds door moderne farmaceutische bedrijven worden gebruikt om aanknopingspunten te bieden voor nieuwe synthetische geneesmiddelen.

De GRIEKEN
De eersten die probeerden de theorie achter hun waarnemingen te ontwikkelen, waren de Grieken: mensen als Pythagoras, die zich concentreerden op een wiskundige kijk op de wereld. Evenzo ontwikkelden Aristoteles en Plato logische methoden om de wereld om hen heen te onderzoeken.

Het waren de Grieken die voor het eerst suggereerden dat materie was opgebouwd uit atomen – fundamentele deeltjes die niet verder konden worden gesplitst.

Maar het waren niet alleen de Grieken die de wetenschap vooruit hielpen. Ook in India, China, het Midden-Oosten en Zuid-Amerika werd wetenschap ontwikkeld. Ondanks hun eigen culturele wereldbeeld ontwikkelden zij onafhankelijk van elkaar materialen als buskruit, zeep en papier.

Het duurde echter tot de 13e eeuw voordat veel van dit wetenschappelijk werk werd samengebracht in Europese universiteiten en het meer begon te lijken op de wetenschap zoals wij die nu kennen.

De vooruitgang verliep aanvankelijk betrekkelijk langzaam. Het duurde bijvoorbeeld tot de 16e eeuw voordat Copernicus (letterlijk) onze kijk op het heelal revolutionair veranderde en voordat Harvey zijn ideeën over de bloedcirculatie in het menselijk lichaam naar voren bracht. Deze langzame vooruitgang was soms het gevolg van religieuze dogma’s, maar ook van moeilijke tijden!

BEGIN VAN DE MODERNE WETENSCHAP
In de 17e eeuw werd de moderne wetenschap echt geboren en begon men de wereld nauwkeuriger te onderzoeken met behulp van instrumenten als de telescoop, de microscoop, de klok en de barometer. Het was ook in deze tijd dat men wetenschappelijke wetten begon op te stellen voor verschijnselen als de zwaartekracht en het verband tussen volume, druk en temperatuur van een gas.

In de 18e eeuw werd een groot deel van de fundamentele biologie en scheikunde ontwikkeld als onderdeel van het tijdperk van de Verlichting.

In de 19e eeuw ontstonden de grote namen van de wetenschap: mensen als de scheikundige John Dalton, die de atoomtheorie van de materie ontwikkelde, Michael Faraday en James Maxwell, die beiden theorieën over elektriciteit en magnetisme naar voren brachten, en Charles Darwin, die de (nog steeds) omstreden evolutietheorie voorstelde. Elk van deze ontwikkelingen dwong wetenschappers hun opvattingen over de werking van de wereld radicaal te herzien.

De vorige eeuw bracht ontdekkingen als de relativiteit en de kwantummechanica, die opnieuw van wetenschappers eisten dat zij de dingen op een heel andere manier bekeken. Het doet je afvragen wat de iconoclastische ontdekkingen van deze eeuw zullen zijn.

De onderstaande tabel, die rechtstreeks afkomstig is uit The Open University course S103 Discovering Science, geeft de tijdschaal aan van enkele van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis van de aarde en de ontwikkelingen in wetenschap en technologie. Het laat iets zien van de parallelle ontwikkeling van de menselijke communicatie en van de wetenschap en haar technologische toepassingen, geplaatst in de context van de geschiedenis van de Aarde als geheel.

De jaren voor heden (BP) die in deze tabel zijn aangegeven, zijn natuurlijk bij benadering, in die zin dat zij slechts “ongeveer zo lang geleden” inhouden. Wat de oudere tijden betreft, is het duidelijk dat geen enkele wetenschapper kan bewijzen dat de aarde precies 4 600 000 000 jaar geleden is gevormd, of dat de eerste menselijke nederzettingen 12 000 jaar geleden werden gesticht.

Ontdek meer Wetenschapsinhoud