Enge dingen lijken om elke hoek op te doemen als je worstelt met een stemmings- of angststoornis. Ik heb de meeste meegemaakt, en de engste van allemaal waren derealisatie en depersonalisatie. Wat is deze horror? Nou, niet zo macaber als je zou denken.
De geest kan zeggen: ‘Ik heb hier iets meer dan ik aankan – kan iemand me alsjeblieft helpen?’
De jongen was negen jaar oud. Tot op de dag van vandaag herinnert hij zich nog precies waar hij was toen zijn eerste derealisatie-episode zich voordeed, evenals de aanleiding ervan. Het enige wat hij wist was dat hij naar een logische plek moest rennen: de wc. Eigenlijk had hij kilometers ver kunnen sprinten.
Ik was dat kind, en ik heb jarenlang vaak te maken gehad met derealisatie en depersonalisatie – totdat ze verdwenen.
Derealisatie en depersonalisatie (DR/DP) zijn perceptueel afschuwelijk. En hoe meer we erover leren en delen, hoe minder impact ze zullen hebben. En misschien, heel misschien, zullen ze opstaan en weggaan.
Acht jaar geleden heb ik hier op Chipur een driedelige serie over DR/DP gehouden. Gezien hun schadelijke kracht, en het gebrek aan beschikbare kwaliteitsinformatie, heb ik besloten om die drie stukken samen te vatten in één voor snelle lezing en referentie.
Wat zijn derealisatie en depersonalisatie?
Ja, ik heb zowel DR als DP vaak ervaren door de jaren heen. Maar laten we dit even op een rijtje zetten. Ik ben bezig met vierenzestig jaar op deze planeet en heb met geen van beide in decennia geworsteld.
Derealisatie is een verontrustend gevoel van onwerkelijkheid en onthechting van je directe wereld. Het is alsof je in een exclusieve dimensie opereert, en als het zich voordoet word je extreem bezorgd over wat je moet doen en hoe je hulp kunt vinden. Het gaat allemaal om de angst om uit je hoofd te zijn en te lijken.
Net zoals derealisatie een extern perceptueel probleem is, is depersonalisatie een even verontrustend zelfperceptiefenomeen. Tijdens mijn eerste jaar op de universiteit, zal ik nooit vergeten dat ik het huis binnenliep dat een stel jongens huurden en naar een foto keek die van ons was genomen op een feestje. Er was een jongen op de achterste rij, in het midden, die me echt bekend voorkwam. Ik bedoel, ik wist wie hij was, maar toch ook weer niet. Ja, dat was ik.
Ik heb DR en DP altijd beschouwd als symptomen – manifestaties van, en reacties op, diverse omstandigheden en stoornissen. De DSM-5 erkent depersonalisatie/derealisatie stoornis, een dissociatieve stoornis. Maar hoeveel episodes ik in de loop der jaren ook heb gehad, er zijn genoeg “outs” in de diagnostische criteria om mij ervan te overtuigen dat ik niet voor de diagnose in aanmerking zou zijn gekomen.
Geschat wordt dat DR/DP gedurende het hele leven tot 5% voorkomt, met pieken tot 30-70% ten tijde van een traumatische gebeurtenis.
Wat veroorzaakt derealisatie en depersonalisatie?
“Het gaat wel over. Het gaat wel over. Het gaat wel over…”
Wel, als je hoopt op keiharde DR/DP oorzaken, dan blaf je tegen de verkeerde boom. Vergeet niet, dit zijn emotionele/mentale situaties, en we weten inmiddels dat antwoorden niet gemakkelijk komen.
In het algemeen, als je perioden van DR of DP hebt, zijn ze meestal manifestaties van of reacties op…
- Persoonlijkheidskenmerken of -stoornissen die vermijding en ontkenning van moeilijke situaties genereren of het moeilijk maken om zich aan te passen
- Zwaar trauma, waaronder het meemaken of meemaken van een gebeurtenis of misbruik. Tijdens de kindertijd is natuurlijk altijd van belang
- Erge stress
- Slaapstoornissen, bipolariteit, depressie of angst, met name ernstige of aanhoudende depressie en angst met paniekaanvallen
- Neurologische problemen, zoals epilepsie, occipitale-temporale kwabdisfunctie, migraine, licht hoofdletsel
- Vestibulaire aandoeningen zoals labyrinthitis
- Drugsgebruik en ontwenning
Bedenk wel dat dit triggers zijn, zo u wilt. Wat de eigenlijke anatomische en fysiologische gebeurtenissen betreft, hebben we gewoon niet de ruimte – de kennis – om daar op in te gaan.
Nou, als een voormalig lijder aan DR/DP, heb ik mijn eigen kijk op de oorzaak van een episode. Voor mijn geld, DR en DP, intense perceptuele veranderingen, zijn de zelf-beschermende reactie van de geest op de ultieme waargenomen toestand van overbelasting.
Ik bedoel, het lijkt mij dat wanneer de geest gelooft dat het mega-overweldigd is, het de schakelaar van een perceptuele filter omdraait, gelovend dat zelfs het geringste extra beetje stimuli kan leiden tot verschillende gradaties van psychische ineenstorting.
Ik zou ook kunnen suggereren dat derealisatie en depersonalisatie kunnen optreden als gevolg van het feit dat de geest zo verteerd wordt door de huidige overbelasting, dat hij gewoon geen perceptuele nauwkeurigheid kan leveren in antwoord op wat de zintuigen op tafel brengen.
Ja, het is de geest in een krachtige staat van verdediging. In deze context probeert het zichzelf een kans te geven om datgene waarmee het al worstelt te sorteren en te verwerken. Dus kiest het ervoor de zintuiglijke boodschappen te remmen die binnenstromen uit iemands onmiddellijke interne en externe ervaring.
Ik vind dit allemaal echt heel fascinerend, vooral als je bedenkt dat iets dat zo vreselijk beangstigend aanvoelt, en de potentie heeft om zo’n groot disfunctioneren te veroorzaken, eigenlijk de natuurlijk bedoelde manier van de geest kan zijn om zichzelf te beschermen.
De geest kan inderdaad zeggen: “Ik heb hier een beetje meer dan ik aankan – kan iemand me alsjeblieft helpen?” Voor mij geeft het toekennen van een persoonlijkheid, zo u wilt, aan de geest de ontstane verontrustende verschijnselen een beetje zachtheid en mildheid – waardoor ze veel minder catastrofaal lijken.
Oké, nog een laatste opmerking – van de wereldberoemde neuroloog, Dr. V.S. Ramachandran, die DR/DP behandelt in zijn boek, A Brief Tour of Human Consciousness: From Impostor Poodles to Purple Numbers.
Ramachandran stelt dat te midden van een emotioneel lege en hypervigilante toestand, we slechts twee alternatieven hebben om op een of andere manier te verklaren wat er is gebeurd: “De wereld is gewoon niet echt”, in de vorm van derealisatie, en “Ik ben niet echt”, in de vorm van depersonalisatie.
***Update: 12.13.20***
Zoveel als ik heb ervaren en geschreven over derealisatie en personalisatie, ben ik nooit in staat geweest om solide oorzaken aan te dragen. Ik ben blij te kunnen melden dat dat veranderd is. Zeker, dit is niet de oplossing, maar het is een belangrijke stap in de goede richting.
The Brain & Behavior Research Foundation meldt dat een onderzoeksteam onder leiding van Karl Deisseroth, MD, PhD cellen en circuits in een specifiek gebied van de hersenen hebben geïdentificeerd die betrokken zijn bij het genereren van dissociatie. Het team gebruikte verschillende geavanceerde technieken om de activiteit van neuronen in de cortex van de hersenen bij muizen op te nemen en te controleren. Zij registreerden ook neurale activiteit in de menselijke hersenen van een patiënt die behandeld wordt voor epilepsie en die herhaaldelijk dissociatie ervaart.
De experimenten, gedetailleerd in het tijdschrift Nature, stelden het team in staat een karakteristiek ritme te ontdekken in een deel van de menselijke hersenen dat de PMC (posteromediale cortex) wordt genoemd, die verbonden is met vele andere gebieden en betrokken is bij het genereren van bewustzijn. Het ritme, een oscillatie gegenereerd door neuronen die vuren met 3 cycli per seconde (3Hz), werd alleen gezien in dit deel van de cortex en alleen wanneer de geobserveerde patiënt dissociatieve symptomen ervoer vlak voor het begin van een epileptische aanval.
Hetzelfde 3Hz ritme werd waargenomen in het corresponderende gebied van de muizenhersenen, bij dieren die waren geïnduceerd om dissociatief-achtig gedrag te vertonen minuten na een injectie met ketamine. De muizenexperimenten stelden het team ook in staat een specifiek eiwit te identificeren, HCN1 genaamd, dat betrokken is bij het mechanisme van dissociatie.
Meer uit het artikel op de Brain & Behavior Research Foundation website: Onderzoekers ontdekken een ritme in de cortex dat betrokken is bij het veroorzaken van dissociatie.
Tijd om verder te gaan met het leven
Derealisatie en depersonalisatie: absolute verschrikking. Neem het van mij aan, ik weet het. Maar net als elk ander symptoom waar een stemmings- of angststoornispatiënt mee te maken kan krijgen, hoe meer we over ze te weten komen, hoe groter de kans dat ze de weg op gaan.
En ik kan je uit persoonlijke ervaring vertellen dat dat zeker kan gebeuren. Begrepen?
Hey, voordat we uit elkaar gaan. Je hebt waarschijnlijk gemerkt dat ik niets heb gezegd over het beheren van DR en DP. Als je de originele driedelige serie bekijkt, vind je wat goede info. Inclusief de serie, zijn er vijf eerder geposte derealisatie/depersonalisatie stukken hier op Chipur. Typ derealisatie in het zoekveld en je ziet ze allemaal.
Veel meer waar dit artikel vandaan kwam. Blader door de honderden titels van Chipur.