Denk je aan Schotland, dan denk je waarschijnlijk aan drie dingen: haggis, doedelzakken en kilts. Hoewel dit stereotypen zijn, maken ze ongetwijfeld deel uit van de identiteit en de geschiedenis van het land. De meest prominente van allemaal? Dat moet wel de kilt zijn – een standaardonderdeel van de Highland Dress voor mannen. Een “echte Schot” draagt zijn kilt met trots en eer omdat het zijn erfgoed en traditie belichaamt. Gedragen op bruiloften, doopfeesten en militaire parades, is dit icoon van de Schotse kleding nog steeds actueel.
Maar hoeveel weet je over de geschiedenis van de kilt?
Hier bij Lochcarron, zien we onszelf als tartan virtuozen. We denken dan ook dat we alles weten over kilts.
Daarom hebben we een korte geschiedenis van dit unieke Schotse kledingstuk samengesteld.
Bron: NewTown Grafitti
Wat is een kilt?
Ontstaan als de traditionele kleding van mannen en jongens in de Schotse Hooglanden in de 16e eeuw, is de moderne (kleine of wandelende kilt) een rokachtig kledingstuk met plooien aan de achterkant.
Sinds de 19e eeuw is de kilt geassocieerd geraakt met de bredere Schotse en Gaelic culturen.
Kilts zijn vaak gemaakt van een wollen stof in een tartan patroon.
Deze Schotse outfit wordt meestal gedragen bij formele evenementen, maar deelnemers dragen hem ook bij de Highland Games. Deze zware atletiek-, dans-, atletiek- en veldtoernooien vinden elk weekend in de Schotse zomer plaats op een groot aantal eilanden, steden, dorpen en steden in het hele land.
De kilt is onlangs omgetoverd tot een hedendaags modeartikel, waarmee de veelzijdigheid van dit eeuwenoude kledingstuk wordt benadrukt. 
Bron: Wikimedia commons
De oorsprong van de kilt
De kilt staat bekend als de Schotse nationale klederdracht en wordt over de hele wereld erkend. De kilt is een symbool van patriottisme en nationale identiteit en heeft diepgewortelde culturele en historische wortels. Over de hele wereld dragen Schotten trots een kilts als eerbetoon aan hun erfgoed.
Dit was echter niet altijd het geval.
Voor vele jaren, geheel beperkt tot de Hooglanden, werd de kilt algemeen beschouwd als het gewaad van wilden. De laaglanders, die de meerderheid van de Schotten vormen, beschouwden deze kleding als barbaars. Zij zagen degenen die de kilt droegen met minachting en afkeer en noemden hen met de denigrerende term: “redshanks”.
Heden ten dage echter draagt iedereen met ook maar de geringste aanspraak op Schotse afstamming de kilt met trots.
De etymologie van het woord “kilt” gaat terug op het Schotse woord “kilt”, dat het instoppen van kleding rond het lichaam betekent. De Encyclopædia Britannica zegt echter dat het Schotse woord van Scandinavische oorsprong is, afgeleid van het Oudnoordse ‘kjalta’, dat geplooid betekent.
De vraag is: hoe zijn deze tartan rokken ontstaan?
Bron: Michael Coghlan
Hoe is de kilt geëvolueerd?
De kilt heeft, zoals de meeste kledingstukken, door de eeuwen heen een evolutieproces doorgemaakt. De kilt die we vandaag de dag herkennen (de kleine kilt), begon als de “grote kilt” en vindt zijn oorsprong aan het eind van de jaren 1600.
De geschiedenis van de kilt zelf gaat minstens een eeuw eerder terug.
De grote kilt
Aan het eind van de 16e eeuw verscheen de kilt voor het eerst als de geriemde plaid (Breacan an Fhéilidh) of grote kilt (Feileadh Mòr): een kledingstuk over de hele lengte waarvan de bovenste helft als mantel over de schouder kon worden gedragen of als capuchon over het hoofd kon worden getrokken.
Geschikt voor het gure weer en het verraderlijke terrein van de Schotse Hooglanden, had de plaid met ceintuur vele voordelen. Het was warm, het liet bewegingsvrijheid toe, de bovenste helft diende als een mantel tegen het weer, het droogde snel en het kon een adequate deken voor de nacht bieden. Je kent deze vroege versie van de kilt misschien wel uit de bekroonde film Braveheart, geregisseerd door en met Mel Gibson in de hoofdrol, wiens personage, William Wallace, een overtuigd patriot en verdediger van de Schotse vrijheid, trots een geriemde plaid draagt om zijn inzet voor de Schotse zaak te tonen.
Deze voorstelling is echter zeer onnauwkeurig, omdat de grote kilt pas ongeveer 300 jaar na de dood van Wallace werd ingevoerd.
Toch geeft het u een idee van hoe deze grote deken-achtige lap stof eruit ziet.
Bron: Wikimedia commons
De kleine of wandelende kilt
De knielange tartan kilt die we tegenwoordig kennen, lijkt sterk op de kleine kilt of wandelende kilt, die pas eind 17e of begin 18e eeuw tot ontwikkeling kwam.
De kleine kilt of wandelkilt (fèileadh beag), in wezen de onderste helft van een grote kilt, werd tegen 1746 populair in de Hooglanden en de noordelijke Laaglanden, hoewel de grote kilt (of geriemde plaid) nog steeds werd gedragen.
Het ontwerp van de kleine kilt werd overgenomen door het Highland regiment van het Britse leger; de militaire kilt ging vervolgens over in het civiele gebruik en is sindsdien populair gebleven. 
Bron: Wikimedia commons
Wie heeft de kilt uitgevonden?
Hoewel niet zonder controverse, een brief gepubliceerd in het Edinburgh Magazine schrijft de komst van de hedendaagse kilt toe aan Thomas Rawlinson, een Quaker uit Lancashire.Rawlinson, een Engelse IJzermeester, ‘man van genie en snelle onderdelen’, had Hooglanders in dienst om in zijn ovens in de buurt van Inverness te werken.
Op het eerste gezicht droegen zijn arbeiders de grote kilt. Rawlinson vond de geriemde plaid echter te “log en onhandelbaar” voor het smelten van ijzererts en het vervaardigen van houtskool. Uit efficiëntie- en praktische overwegingen ontwierp hij een kilt, bestaande uit de onderste helft van de ceintuurplaid, als afzonderlijk kledingstuk met reeds genaaide plooien.
De kleine kilt of wandelende kilt was geboren.
De bovengenoemde brief legt uit hoe Rawlinson:
‘ dacht dat het geen grote uitvinding was om de kleding te verkorten, en het handig en handig te maken voor zijn werklieden: en gaf dienovereenkomstig opdracht om het onderste gedeelte van wat de felie of kilt wordt genoemd, te vlechten zoals hierboven, en het bovenste gedeelte werd terzijde gelegd; en dit kledingstuk, zo gemodelleerd als een verkleinwoord van het eerste, werd in het Gaelic felie-beg genoemd… en het werd zo handig en handig gevonden, dat, in de kortste tijd, het gebruik ervan algemeen werd in alle Hooglanden, en ook in veel van onze noordelijke Lage Landen.
Rawlinson en zijn zakenpartner, Ian MacDonnell (opperhoofd van de MacDonnells van Glengarry), droegen zelf de kilt, en de clansleden volgden het voorbeeld van hun opperhoofd.
Het tartan rokachtige kledingstuk werd al snel een modehit.
Met name de kilt van Rawlinson is het vroegst gedocumenteerde voorbeeld van een kleine kilt met ingenaaide plooien, die een kenmerk zijn van de kilt van vandaag.
Bron: Wikipedia commons
Natuurlijk betwisten veel Schotten het idee dat een Engelsman de kilt heeft uitgevonden. Er zijn zelfs aanwijzingen dat de kilt al vóór de tijd van Rawlinson in gebruik was. Zo lijkt het portret van Kenneth Sutherland, 3e Lord Duffus, te wijzen op eerder gebruik van de wandelkilt. Er bestaan echter meningsverschillen over deze theorie binnen de historiografische gemeenschap, waarbij sommige deskundigen het niet eens zijn over de oorsprong van de hedendaagse kilt.
Lord Dacre (voorheen Hugh-Trevor Roper) betoogt in zijn boek, The Invention of Scotland: Myth and History:
‘In Schotland, zo lijkt mij, heeft de mythe een veel belangrijkere rol in de geschiedenis gespeeld dan in Engeland. Sterker nog, ik geloof dat de hele geschiedenis van Schotland gekleurd is door mythe; en die mythe wordt in Schotland nooit verdreven door de werkelijkheid, of door de rede, maar blijft hangen totdat een andere mythe is ontdekt om haar te vervangen.’
Daarop voortbordurend stelt Lord Dacre onomwonden: De verschijning van de kilt kan in feite binnen een paar jaar worden gedateerd, want hij is niet geëvolueerd, hij is uitgevonden. De uitvinder was een Engelse Quaker uit Lancashire, Thomas Rawlinson. Het is geen verrassing dat deze beoordeling van Lord Dacre op felle kritiek stuitte, vooral uit Schotse hoek.
Michael Fry, een eminent Schots historicus, heeft Lord Dacre’s beweringen over de kilt ontkracht door te zeggen dat zij “absoluut niets bewijzen”. Fry beweert dat er bewijs is dat de Tartan in de Middeleeuwen werd gedragen. Hij bestempelde Lord Dacre ook als “geen erg betrouwbare gids voor de Schotse geschiedenis.”
Zoals bij elk voorbeeld van geschiedenis, zijn de verslagen over wie de kilt heeft uitgevonden inconsistent.
Welke verklaring is volgens u het meest aannemelijk? Hoe dan ook, het debat over deze controversiële en patriottisch geladen kwestie gaat door.
Bron: Bernhard_Staerck
The Dress Act 1746
In 1746, niet lang na de uitvinding van de kilt, werden alle items van Highland Dress, inclusief de kilt, bij de Dress Act (of Diskilting Act) vogelvrij verklaard.
In de nasleep van de Jacobitische Opstand, om de bloedige gevechten uit het verleden te vermijden, werd de wet aangenomen in een poging om de Highland cultuur te onderdrukken en krijgersclans onder controle van de regering te brengen. Er werd een uitzondering gemaakt voor de Highland Regimenten van het Britse leger – die elk een eigen tartan kregen om geïdentificeerd te kunnen worden.
Iedereen die het verbod overtrad werd voor zijn eerste overtreding veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes maanden. Voor hun tweede overtreding moesten ze ‘worden vervoerd naar een van de plantages van Zijne Majesteit aan gene zijde van de zee, om daar zeven jaar te blijven.’
Tijdens het verbod werd het voor Schotse romantici mode om kilts te dragen als vorm van protest.
In 1782 werd, dankzij de inspanningen van de Highland Society of London, de Diskilting Act herroepen. Tegen die tijd waren kilts en tartans niet langer gewone kledij van de Highlands, waarmee de weg werd vrijgemaakt voor nieuwe interpretaties van de Highland Dress.
Hiermee werd een nieuwe persoonlijkheid van de Highlander bedacht. Niet langer blootsbenige, gevaarlijke barbaren, werden zij bewonderenswaardige, in kilt geklede versies van de ‘nobele wilde’.
Deze geromantiseerde visie op de Schotse Hooglanders was een reactie op de stad en de industrie en een verheerlijking van de ongetemde wildernis.
Bron: FrankWinkler
Soorten kilt
We kennen de kilt allemaal vanwege de levendige ruitmotieven. Maar door de geschiedenis heen kon niet iedereen die een kilt droeg zich zulke versierde patronen veroorloven.
afhankelijk van de rijkdom van de drager, waren vroege vormen van deze historische Schotse kleding ofwel gekleurd, in verschillende ruit ruitmotieven, of effen wol.
Veel oorspronkelijke kiltdragers konden het zich niet veroorloven om uitgebreide ontwerpen aan te schaffen. Immers, deze Schotse traditionele kleding was een grotendeels praktische vorm van kleding (niet ceremonieel zoals het vandaag wordt beschouwd).
Er zijn verschillende kiltstijlen en de term “kilt” kan op een hele reeks kledingstukken worden toegepast:
- Het traditionele kledingstuk, hetzij in zijn historische vorm, hetzij in de moderne aanpassing die nu algemeen in Schotland wordt aangetroffen
- De Ierse kilt die door Ierse pipe bands wordt gedragen, gebaseerd op de traditionele Schotse kilt, maar in een enkele (effen) kleur
- Verschillende schooluniformen voor meisjes
- Varianten van de Schotse kilt ontwikkelden zich in andere Keltische naties, zoals de Welshe kilt en de Cornish kilt
Laten we de Schotse kilt eens van dichterbij bekijken…
De Schotse kilt
Ontwerp
De Schotse kilt toont de uniciteit van ontwerp, constructie en conventie.
Een op maat gemaakt kledingstuk, het wikkelt zich rond het lichaam van de drager bij de natuurlijke taille (tussen de onderste rib en de heup) beginnend vanaf een kant (meestal de linker van de drager), rond de voor- en achterkant en weer over de voorkant naar de andere kant.
Dit ontwerp omvat de moderne kilt die men gewoonlijk ziet gedragen bij formele evenementen, militaire parades en de Highland Games.
Bron: Ian Robertson
Stoffen
De meeste kilts zijn gemaakt van keper geweven kamgaren wol, waardoor een kenmerkend diagonaal weefpatroon in de stof ontstaat. Dit soort keperbinding, wanneer geweven volgens een bepaald patroon of kleur, wordt tartan genoemd.
Dat is waar wij om de hoek komen kijken. Als tartanvirtuozen leveren wij 3 verschillende gewichten, die alle een ander doel dienen.
Dezer dagen zijn er vele manieren om tartan te gebruiken in DIY kunst en ambachten.
Setts
Het meest opvallende kenmerk van de authentieke Schotse kilt is misschien wel het tartan patroon, de sett, dat hij vertoont. De associatie van bepaalde patronen met individuele clans of families gaat eeuwen terug.
Heden ten dage zijn er bijzondere tartanpatronen voor organisaties, verenigingen, districten en graafschappen. Er zijn ook kettingen voor universiteiten, scholen, sportactiviteiten en individuen.
Ondergoed: to wear or not to wear?
Het gerucht gaat vaak dat een ‘echte Schot’ niets onder zijn kilt draagt.
Craig Murray, die voor de Independent schrijft, legt uit: “De reden is dat het erg warm en behaaglijk is, gehuld in al die zuivere wol. Als er al iets is, dan wordt het daar beneden te warm. Onderbroeken zouden gewoon – nou ja, plakkerig zijn. De Scottish Tartans Authority daarentegen stelt dat de praktijk als “kinderachtig en onhygiënisch” kan worden beschouwd en dat “‘commando gaan’ in strijd is met het fatsoen”.
Net als bij de komst van de kilt, lijkt het erop dat de jury hier nog niet over uit is!
Wordt de kilt vandaag de dag nog steeds gedragen?
Dat gebeurt inderdaad.
Je hebt misschien mannen gezien die een kilt droegen als alternatief voor een broek bij formele gelegenheden zoals bruiloften, doopfeesten en diploma-uitreikingen. Er zijn zelfs modeversies van het kledingstuk beschikbaar voor vrouwen in minirokvorm.
Kilts worden ook gedragen tijdens Hogmanay (Schots Nieuwjaar) en de Highland Games.
De kilt is een al lang bestaand en zeer gerespecteerd embleem van Schotland. Het is dan ook niet meer dan terecht dat de rijke geschiedenis van de kilt wordt herdacht en gevierd.