Er was een tijd dat de mensheid geloofde dat de aarde het hele universum was. Toen onze plaats in de kosmos duidelijk werd, vroegen we ons natuurlijk af of er planeten rond andere sterren waren. Vandaag weten we dat het antwoord op die vraag een volmondig “ja” is, en het begon allemaal precies 25 jaar geleden. Toen maakten sterrenkundigen de ontdekking bekend van de eerste exoplaneet die om een zonachtige ster draaide. Hij stond bekend als 51 Pegasi b, en het veranderde voorgoed hoe we het heelal bestuderen.
Astronomen kondigden de ontdekking van 51 Pegasi b op 6 oktober 1995 aan. Ik herinner me nog goed dat ik als 11-jarige nerd naar een nieuwsreportage keek. Binnen een week na de aankondiging had een ander team de waarneming bevestigd, waardoor 51 Pegasi b een vaste plaats in de geschiedenis kreeg. Dat was toen al heel wat, en het belang van de ontdekking is alleen maar duidelijker geworden nu we ons in de gouden eeuw van exoplaneetdetectie bevinden. 51 Pegasi b leverde zijn ontdekkers in 2019 zelfs een Nobelprijs voor natuurkunde op.
51 Pegasi b draait om de ster 51 Pegasi op ongeveer 50 lichtjaar afstand van de aarde. Michel Mayor en Didier Queloz van de Universiteit van Genève ontdekten 51 Pegasi b met behulp van wat we nu kennen als de radiale-snelheidsmethode. Een zeer gevoelige spectroscoop die op de ster was gericht, toonde kleine snelheidsveranderingen in de orde van grootte van 70 meter per seconde. Het tweetal bevestigde dat de wiebel het gevolg was van de zwaartekracht van een exoplaneet-51 Pegasi b. We ontdekken nog steeds enkele exoplaneten met deze zelfde basismethode, hoewel de meeste detecties worden gedaan met de transit-methode. Dat is wat de Kepler telescoop en de nieuwere TESS satelliet gebruiken.
De onderzoekers stelden vast dat 51 Pegasi b een gasreus was die ongeveer half zo groot was als Jupiter, en dat diende later als basis voor de nieuwe naam van de planeet. In 2014 lanceerde de Internationale Astronomische Unie (IAU) een project om belangrijke sterren en exoplaneten eigennamen te geven in plaats van het onhandige letterschema dat we voor de meeste van hen gebruiken. De IAU koos Helvetios voor de ster en Dimidium voor de planeet, waarvan de laatste afkomstig is van het Latijn voor “de helft.”
De radiale-snelheidsmethode om een exoplaneet op te sporen.
Hoewel 51 Pegasi b niet de allereerste planetoïde was die buiten het zonnestelsel werd ontdekt, was het wel de eerste die we als een “echte” planeet zouden beschouwen. De eerste exoplaneten werden in 1992 ontdekt toen astronomen een paar (waarschijnlijk vergane) werelden zagen draaien om een pulsar die bekend staat als PSR B1257+12. 51 Pegasi is echter een “hoofdreeks”-ster, vergelijkbaar met de zon, waardoor zijn planeet een veel interessanter object is. De planeet draait ook heel dicht om de ster heen met een temperatuur van meer dan 1000 graden Fahrenheit. Dat was niet verenigbaar met onze theorieën over de vorming van het zonnestelsel in 1995, maar we weten nu dat “hete Jupiters” heel gewoon zijn.
Dimidium zette ons op het spoor van een beter begrip van het heelal, en denk eens aan alle vooruitgang die in de daaropvolgende 25 jaar is geboekt. In 1995 kenden we één exoplaneet. Nu staan er meer dan 4.000 in de boeken. Er is er zelfs een vlak naast ons in Proxima Centauri. Waar zullen we over 25 jaar zijn? Extragalactische planeten? Planeten die buitenaards leven ondersteunen? U kunt het net zo goed raden als wij.
Nu lezen:
- Stronomen vinden ‘Pi-planeet’ met 3,14-daagse omloopbaan
- Stronomen hebben mogelijk een planeet in een ander sterrenstelsel ontdekt
- Wetenschappers vinden allereerste planeet die om dode ster draait