De baanbrekende pilote, schrijfster, ontwerpster en feministe Amelia Earhart werd 80 jaar geleden, op 5 jan. 1939, officieel dood verklaard. Haar vliegtuig zou in de Stille Oceaan zijn verdwenen. Maar tot op de dag van vandaag kan niemand met zekerheid zeggen wanneer Earhart werkelijk stierf.
Ondanks tientallen jaren van speculatie, onderzoek en analyse, proberen luchtvaarthistorici en antropologen nog steeds de puzzel van haar verdwijning en dood in elkaar te puzzelen. Ze weten dat Earhart met een vliegtuig de Stille Oceaan overstak – de eerste vrouwelijke piloot die zo’n vlucht probeerde. Op 2 juli 1937 verdween ze, samen met haar navigator Fred Noonan, tijdens de reis van 2.227 zeemijl van Lae, Nieuw Guinea naar Howland Island.
Hulpkreten
Onderzoekers geloven, gebaseerd op registraties van 57 geloofwaardige noodoproepen die zijn geanalyseerd in een rapport dat vorig jaar is uitgebracht (pdf), dat Earhart kort na haar verdwijning op 2 juli dit bericht via de radio uitzond: “Vliegtuig neergestort op een onbekend eiland. Small, uninhabited.”
Een Texaanse huisvrouw, Mabel Larremore, die haar huisradio scande, hoorde de oproep, gevolgd door 12 uur stilte. De 56 andere signalen die vermoedelijk door Earhart in de daaropvolgende zes dagen zijn verzonden, geven aan dat zij en Noonan waren gestrand op een kleine onbewoonde landmassa in de Stille Zuidzee die de Britten toen Gardner island noemden – nu bekend als Nikumaroro eiland. De piloot en haar navigator bevonden zich 350 zeemijl ten noorden van hun beoogde bestemming Howland island.
Op 4 juli meldde een inwoner van San Francisco dat hij nog een bericht had opgepikt dat vermoedelijk van Earhart afkomstig was, met de tekst: “Still alive. Beter opschieten. Vertel echtgenoot dat alles goed is.”
De laatste keer dat een duidelijke, geloofwaardige transmissie van Earhart werd gemeld was op 7 juli. Thelma Lovelace uit New Brunswick, Canada, zei dat ze de piloot hoorde vragen: “Kun je me lezen? Kun je me lezen? Dit is Amelia Earhart … Kom binnen alstublieft. We hebben water binnengekregen, mijn navigator is zwaar gewond … we hebben medische zorg nodig en moeten hulp hebben. We kunnen het niet veel langer volhouden.”
Gebaseerd op deze en andere transmissies, data-analyse, en recente fysieke onderzoeken van radio-uitzendingen van Nikumaroro, Richard Gillespie, uitvoerend directeur van The International Group for Historic Aircraft Recovery – die al tientallen jaren probeert dit mysterie op te lossen – gelooft dat Earhart en Noonan op Nikumaroro stierven in 1937.
Volgens Gillespie’s onderzoek is hun vliegtuig, een Electra, waarschijnlijk geland in een rif aan de rand van het water. Earhart en Noonan zonden hun noodsignalen ’s nachts wanneer de lage getijden het mogelijk maakten de transmissies te horen, maar waren voorzichtig over hoe vaak ze uitreikten omdat het runnen van de radio ook de batterij van het vliegtuig zou uitputten. Hij vermoedt dat Earhart en Noonan hun dagen doorbrachten op het eiland, op zoek naar voedsel, water en schaduw.
De bewijzen die Gillespie verzamelde op het eiland en uit historische verslagen leiden hem tot de overtuiging dat op 7 juli het tij zo hoog was dat het de transmissie van het vliegtuig overspoelde en het onmogelijk maakte voor Earhart om weer contact te maken. Hij vermoedt dat Earhart daarna nog enige tijd als schipbreukeling heeft geleefd, en dat Noonan waarschijnlijk vrijwel onmiddellijk aan zijn verwondingen is overleden. De onderzoeker geeft echter toe dat, ondanks zijn inspanningen, de vragen over wat er precies is gebeurd – en waarom de autoriteiten de civiele meldingen van Earhart’s hulpkreten negeerden en verdisconteerden – nooit volledig zullen worden opgelost.
Wrakstukken van het vliegtuig werden gefotografeerd in het Nikumaroro rif in oktober van 1937, en onderdelen van het vliegtuig werden ontdekt in 1938, toen het voorheen onbewoonde eiland kortstondig werd bewoond. Maar tegen die tijd hadden de Amerikaanse autoriteiten Earhart al dood verklaard en geconcludeerd dat haar vliegtuig in de Stille Oceaan was geland, voor altijd verloren.
Forensisch bewijs
De zaak was officieel gesloten, maar het verhaal bleef zich ontvouwen. In 1940, drie jaar na de verdwijning van Earhart’s vliegtuig, ontdekten Britse ambtenaren ook 13 menselijke beenderen op Nikumaroro. Aanvankelijk geloofden ze dat dit Earharts resten konden zijn. Maar een onderzoek door een arts in datzelfde jaar concludeerde dat de botten van een “korte, Europese” man waren. Vorig jaar heeft Richard Jantz, directeur van het Forensic Anthropology Center van de Universiteit van Tennessee, de gegevens van die overblijfselen opnieuw onderzocht en concludeerde in een studie in Forensic Anthropology dat deze botten van een lange vrouw hadden kunnen zijn en “waarschijnlijk die van Amelia Earhart waren.” Hij stelt dat Earhart, die 1,80 m lang was, meer overeenkomsten vertoont met de Nikumaroro botten dan 99% van de individuen in een grote referentiesteekproef. Wat eerdere conclusies over de botten betreft, merkt hij op: “Er zijn veel voorbeelden van foutieve beoordelingen door antropologen uit die tijd.”
Het feit dat het zoekgezelschap dat de originele resten vond ook een deel van wat een vrouwenschoen leek te zijn in de buurt vond, samen met een Amerikaanse sextantdoos – een navigatie-instrument – vergelijkbaar met het soort dat Earhart gebruikte, en een fles Benedictijnse likeur, waarvan bekend was dat ze die bij zich had. Een telegram van Gerald Bernard Gallagher, een Britse koloniale officier die verantwoordelijk was voor de ontdekking in 1940, aan de waarnemend administratief officier van het Central Gilbert Islands District in Tarawa op 23 september 1940, verklaart:
Graag van Koata (Native Magistrate Gardner op weg naar Central Hospital) een bepaalde fles verkrijgen waarvan wordt beweerd dat deze is gevonden in de buurt van de schedel die op Gardner Island is ontdekt. Ik verzoek u de fles op een veilige plaats te bewaren en vraag Koata niet te spreken over de schedel, die mogelijk die van Amelia Earhardt is.
Hero en oplichter
Sindsdien hebben Gillespie, Jantz en vele anderen samengewerkt om een samenhangend beeld te vormen van wat er werkelijk is gebeurd. Earhart, die in haar tijd populair was, is in de tussenliggende jaren alleen maar geliefder geworden in de publieke verbeelding en onze nieuwsgierigheid naar de piloot lijkt nooit af te nemen.
Heden ten dage wordt begrepen dat Earhart veel meer is geweest dan alleen een luchtvaartpionier. Earhart schreef boeken, naaide haar eigen kleren, had een zeer gewaardeerde stijl die nog steeds cool is en het kopiëren waard, en ontwierp een modelijn, naast haar werk in de luchtvaart. Ze was een feministe die andere vrouwelijke “vliegers” hielp organiseren en was van plan een carrière te hebben en haar onafhankelijkheid te behouden – getrouwd met een toen invloedrijke uitgever, George Putnam, in 1932, stond Earhart erop dat de New York Times haar met haar eigen “professionele naam” zou aanspreken en niet Mrs. Putnam.
Met andere woorden, ze was een vrouw die haar tijd ver vooruit was. We zullen misschien nooit te weten komen wat er precies met haar gebeurd is in de dagen voor haar dood. Maar we kunnen er zeker van zijn dat ze een blijvende held is, en dat haar herinnering springlevend zal blijven.