Culturele Antropologie

Een genderrol is een reeks maatschappelijke normen die voorschrijven welk soort gedrag over het algemeen als aanvaardbaar, gepast, of wenselijk wordt beschouwd voor een persoon op grond van zijn werkelijke of vermeende geslacht. Deze zijn meestal gecentreerd rond tegengestelde opvattingen van vrouwelijkheid en mannelijkheid, hoewel er ontelbare uitzonderingen en variaties zijn. De specifieke kenmerken van deze genderverwachtingen kunnen van cultuur tot cultuur aanzienlijk verschillen, terwijl andere kenmerken in een hele reeks culturen gemeengoed kunnen zijn. Er wordt voortdurend gedebatteerd over de mate waarin genderrollen en hun variaties biologisch bepaald zijn, en in welke mate zij sociaal geconstrueerd zijn.

Verschillende groepen hebben pogingen ondernomen om aspecten van de heersende genderrollen te veranderen die zij als onderdrukkend of onjuist beschouwen, met name de feministische beweging.

De term ‘genderrol’ werd voor het eerst gebruikt door John Money in 1955 tijdens zijn studie van intersekse personen om de manieren te beschrijven waarop deze personen hun status als man of vrouw uitdrukken, in een situatie waarin geen duidelijke biologische toewijzing bestaat.

Achtergrond

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieert genderrollen als “sociaal geconstrueerde rollen, gedragingen, activiteiten en attributen die een bepaalde samenleving passend acht voor mannen en vrouwen”. Er is echter nog steeds discussie over de vraag in hoeverre gender en de bijbehorende rollen sociaal geconstrueerd zijn (d.w.z. niet biologisch beïnvloed), en in hoeverre “sociaal geconstrueerd” kan worden beschouwd als synoniem van “willekeurig” of “kneedbaar”. Daarom is een beknopte gezaghebbende definitie van genderrollen of van gender zelf ongrijpbaar.

Enkele classificatiesystemen, in tegenstelling tot de WGO, zijn niet-binair of “gender queer”, waarbij meerdere mogelijke genders, waaronder transgenders en intersekse, als afzonderlijke categorieën worden vermeld. Genderrollen zijn cultureel bepaald, en terwijl de meeste culturen er slechts twee onderscheiden (jongen en meisje of man en vrouw), erkennen andere meer. Androgynie, bijvoorbeeld, is voorgesteld als een derde geslacht. Andere samenlevingen hebben beweerd meer dan vijf geslachten te zien, en sommige niet-westerse samenlevingen hebben drie geslachten – man, vrouw en derde geslacht. Sommige individuen (niet noodzakelijk afkomstig uit een dergelijke cultuur) identificeren zich met geen enkel geslacht.

Genderrol – gedefinieerd als in zekere zin verwijzend naar culturele verwachtingen volgens een begrepen genderclassificatie – mag niet verward worden met genderidentiteit, het interne gevoel van het eigen geslacht, dat al dan niet kan overeenstemmen met categorieën die door maatschappelijke normen worden aangereikt. Het punt waarop deze geïnternaliseerde genderidentiteiten geëxternaliseerd worden in een reeks verwachtingen is het ontstaan van een genderrol.

Genderrollen worden gewoonlijk in pejoratieve zin genoemd, als een instelling die de vrijheid van gedrag en meningsuiting beperkt, of worden gebruikt als basis voor discriminatie.

Omwille van de heersende genderrol van algemene ondergeschiktheid, kregen vrouwen in vele delen van de wereld pas stemrecht in de 19de of 20ste eeuw, sommige tot ver in de 21ste. Over de hele wereld genieten vrouwen in talloze opzichten geen volledige vrijheid en bescherming door de wet. Integendeel, door de heersende opvatting dat mannen in de eerste plaats kostwinners zijn, krijgen zij zelden het voordeel van vaderschapsverlof.

~