Een niemandsland veranderd in een natuurreservaat ?
Deze kaart van radioactieve afzettingen (gemeten aan de hand van de activiteit van cesium-137 in de bodem), in de onmiddellijke nabijheid van de beschadigde reactor in Tsjernobyl, toont zeer hoge besmettingen maar zeer ongelijkmatig. De activiteit overschrijdt 3700 kBq per vierkante meter in de buurt van de reactor en de stad Pripyat (40 maal het dosistempo van natuurlijke radioactiviteit). Deze besmettingen hebben op 27 april 1986 geleid tot de evacuatie door de Sovjet-autoriteiten van 116.000 mensen die binnen een straal van 30 km rond de beschadigde centrale woonden.
UNSCEAR-2000 Op 27 april 1986, één dag na de explosie, gingen de Sovjet-autoriteiten over tot de evacuatie van 116.000 inwoners die binnen een straal van 30 km rond de beschadigde centrale woonden. Het gebied werd binnen 30 uur met spoed geëvacueerd en verboden verklaard. De verboden zone is sindsdien grotendeels onbewoond gebleven, hoewel, tegen de verboden in, ongeveer 500 mensen, meestal bejaarden, de “samosjoly” er weer zijn gaan wonen, die er de voorkeur aan gaven de dorpen en de omgeving waaraan zij waren gehecht niet te verlaten.
Als men bij deze 116.000 inwoners, mensen buiten de zone optelt die later ook geëvacueerd werden, komt men op een totaal van zo’n 350.000 mensen die het trauma van een opgelegde ontworteling van de ene dag op de andere en van verhuizing hebben moeten ondergaan.
In het centrum van de uitsluitingszone, de verlaten reactor en de controlekamer. Mike Durst, kernfysicus bij de IAEA: “Binnen voel je je als in een graftombe. Koud, nat en donker. Gebarsten leidingen, veel puin. Je gaat door een hele reeks doolhoven om de controlekamer te bereiken waar de operatoren de reactor controleerden. Het stralingsniveau is niet al te hoog, maar als je naar beneden gaat is het dodelijk”
NGM (De lange schaduw van Tsjernobyl)
Voormalige bewoners van de zone heffen het glas ter nagedachtenis aan hun doden. De autoriteiten staan de evacués toe om één keer per jaar, elk voorjaar, terug te keren om de graven te bezoeken en de nagedachtenis aan hun verdwenen familieleden en voorouders te eren tijdens een “Dag van de ouders”. Met de weemoed van de herinnering wordt een andere dimensie toegevoegd; families herdenken niet alleen hun familie, maar ook een manier van leven die verloren is gegaan.
NGM / Gerd LudwigIn het centrum van het verboden gebied kan men de beschadigde eenheid zien die bedekt is met haar sarcofaag, de andere drie eenheden die tot 2000 in bedrijf waren, en op ongeveer twee kilometer afstand, de spookstad Pripyat waarvan veel van de 50.000 inwoners in de fabriek werkzaam waren.
De mens is vertrokken en een dierenrijk is in de plaats gekomen. Dit uitgestrekte niemandsland van bijna 3000 km2 is in twintig jaar tijd een reservaat geworden vol leven en vol diersoorten die nu de overhand hebben. Elanden, herten, wilde zwijnen hebben zich vermenigvuldigd, en na hen wolven en honderden vogelsoorten. Lynxen of uilen die tientallen jaren niet meer gezien waren, zijn weer opgedoken. De voetafdrukken van een beer zijn zelfs geïdentificeerd, een dier dat eeuwenlang geen voet had gezet in dit deel van Oekraïne.
Volgens een Oekraïense radio-ecoloog, Sergej Gaschak, die door de BBC werd geïnterviewd, bezetten de dieren hun territoria ongeacht de stralingen die zij niet voelen: “Er mag dan plutonium in het gebied zijn, maar er is geen herbicide of pesticide, industrie, verkeer. De moerassen zijn niet opgedroogd … Veel vogels nestelen in de sarcofaag, spreeuwen, duiven, zwaluwen, roodstaarten. Ik heb nesten gezien en eieren gevonden.”
Dit paradoxale paradijs was echter niet zo idyllisch toen de stralingsniveaus veel hoger waren tijdens de eerste weken na het ongeval. In het rode bos, dicht bij de reactor, werd 4 km2 dennenhout rood en stierf bruin gewoon af. Op de meest radioactieve plaatsen stierven dieren of plantten zich niet meer voort.
Sindsdien zijn de meest actieve maar kortlevende radio-elementen
verdwenen en is de radioactiviteit sterk afgenomen. De natuur en de dieren hebben zich aan deze mildere omstandigheden aangepast. Bij observzd, schijnen DNA-mutaties geen invloed te hebben gehad op de fysiologie van het dier of zijn vermogen om zich voort te planten.
In de verboden zone leven veel wilde dieren. Omdat de aanwezigheid van mensen verboden is, is het gebied, dat Oekraïne en Wit-Rusland omspant, een toevluchtsoord voor dieren geworden. Het wordt gebruikt voor de hervestigingsprogramma’s van bedreigde diersoorten, zoals het Mongoolse wilde paard, de Przewalskipaarden.
IAEA / Kirstie Hansen (Een Tsjernobyl-dagboek)Grote dieren zoals herten of elanden, die lange afstanden afleggen, in en uit zwaar besmet land zonder er lang te blijven, zijn minder blootgesteld dan kleine dieren die levenslang op deze plaatsen opgesloten kunnen zitten. Maar er zijn tekenen dat deze kleine wezentjes zich aanpassen aan de omstandigheden. Sergej Gaschak ontdekte dat muizen die tussen de onvolgroeide en misvormde dennen in het “rode bos” leefden, even lang leefden als muizen die op schonere grond leefden, maar dat de laatsten zich met moeite verzetten tegen een transplantatie in de besmette omgeving van dit bos.
Het recreatiepark Prypiat had op 1 mei 1986 open moeten gaan, maar de centrale ontplofte vijf dagen eerder. Nu biedt het de toeristen een attractie van een nieuw type.
Gerd Ludwig : National Geographic Magazin/In 2014, na vele jaren en dankzij de vele ontsmettingspogingen, doet een interessant artikel in het National Geographic Magazine verslag van een vroeg nucleair toerisme. Na de wilde dieren die het quasi onbewoonde gebied hebben heroverd, komen er toeristen van een nieuw soort. Zij nemen foto’s van zichzelf in het pretpark van de spookstad Pripyat, dragen geen maskers maar vermijden paddestoelen op te pikken
Toegang tot pagina in het frans.