11 Feiten over Johann Sebastian Bach

Johann Sebastian Bach is overal. Bruiloften? Bach. Spookhuizen? Bach. Kerk? Bach. Verscheurende elektrische gitaarsolo’s? Kijk, het is Bach! De barokcomponist produceerde meer dan 1100 werken, van liturgische orgelstukken tot wereldlijke cantates voor orkest, en zijn ideeën over muzikale vorm en harmonie blijven generaties van muziekmakers beïnvloeden. Hier zijn 11 dingen die je misschien niet wist over de man achter de muziek.

Er is wat onenigheid over wanneer hij eigenlijk geboren is.

Sommige mensen vieren Bachs verjaardag op 21 maart. Andere mensen steken de kaarsjes aan op 31 maart. De juiste datum hangt af van wie je het vraagt. Bach werd geboren in Thüringen in 1685, toen de Duitse staat nog de Juliaanse kalender hanteerde. Vandaag gebruiken we de Gregoriaanse kalender, die de data met 11 dagen verschoof. En terwijl de meeste biografieën kiezen voor 31 maart, kiest Bach-geleerde Christopher Wolff resoluut voor Team 21. “Het is waar dat zijn leven in feite 11 dagen langer duurde omdat het protestantse Duitsland in 1700 de Gregoriaanse kalender aannam,” vertelde hij aan de klassieke MPR, “maar met de wettelijke bepaling dat alle data van vóór 31 december 1699 geldig blijven.”

Hij stond in het centrum van een muzikale dynastie.

Bachs overgrootvader was een doedelzakspeler. Zijn grootvader was een hofmuzikant. Zijn vader was violist, organist, hof trompettist, en paukenist. Tenminste twee ooms van hem waren componisten. Hij had vijf broers – allen Johann genaamd – en de drie die volwassen werden, werden musici. J.S. Bach had ook 20 kinderen, en van degenen die hun kindertijd overleefden, werden er minstens vijf professionele componisten. Volgens het Nekrolog, een overlijdensbericht geschreven door Bachs zoon Carl Philipp Emanuel Bach, “hebben vanaf Veit Bach, de stichter van deze familie, al zijn nakomelingen, tot in de zevende generatie, zich aan het vak van musicus gewijd, op slechts enkele uitzonderingen na.”

Hij ondernam een muzikale pelgrimstocht die elke road trip naar Woodstock in de schaduw stelt.

In 1705 liep de 20-jarige Bach 280 mijl – dat klopt, te voet – van de stad Arnstadt naar Lübeck in Noord-Duitsland om een concert van de invloedrijke organist en componist Dieterich Buxtehude te beluisteren. Hij bleef er vier maanden om bij de musicus te studeren. Bach hoopte Buxtehude op te volgen als organist van de Lübeckse Mariakerk, maar een huwelijk met een van Buxtehude’s dochters was een voorwaarde om de baan te kunnen overnemen. Bach weigerde, en liep terug naar huis.

Hij brak met zijn leerlingen.

Een van Bachs eerste banen was als kerkorganist in Arnstadt. Toen hij zich voor die baan aanmeldde, vertelde niemand hem dat hij ook les moest geven aan een studentenkoor en -orkest, een verantwoordelijkheid die Bach haatte. Bach, niet iemand die er doekjes om windde, verloor op een dag zijn geduld met een fagottist met fouten, Johann Geyersbach, en noemde hem een zippelfagottist – dat wil zeggen een “kinderachtige geitenfagottist”. Dat waren strijdwoorden. Dagen later viel Geyersbach Bach aan met een wandelstok. Bach trok een dolk. Het geruzie escaleerde in een hevig gevecht waarbij de twee uit elkaar moesten worden getrokken.

Hij bracht 30 dagen door in de gevangenis voor het opzeggen van zijn baan.

Toen Bach in 1708 een baan aannam als kamermusicus aan het hof van de Hertog van Saksen-Weimar, nam hij opnieuw een reeks verantwoordelijkheden op zich waarvoor hij zich nooit had aangemeld. Deze keer nam hij het op de koop toe, in de overtuiging dat zijn harde werk zou leiden tot zijn promotie tot kapellmeister (muziekdirecteur). Maar na vijf jaar werd de topfunctie overgedragen aan de zoon van de voormalige kapelmeester. Woedend nam Bach ontslag en sloot zich aan bij een rivaliserend hof. Als vergelding liet de hertog hem vier weken opsluiten. Bach bracht zijn tijd in de bajes door met het schrijven van preludes voor orgel.

De Brandenburgse Concerten waren een mislukte sollicitatie.

Omstreeks 1721 was Bach het hoofd van de hofmuziek van Prins Leopold van Anhalt-Köthen. Helaas kon de componist naar verluidt niet overweg met de nieuwe vrouw van de prins, en hij ging op zoek naar een nieuwe baan. (Ziet u een patroon?) Bach poetste wat manuscripten die hij had laten liggen op en stuurde ze naar een potentiële werkgever, Christian Ludwig, de markgraaf van Brandenburg. Dat pakket, dat de Brandenburgse Concerti bevatte – nu beschouwd als enkele van de belangrijkste orkestcomposities van de Barok – leverde Bach de baan niet op.

Hij schreef een verbazingwekkende koffiejingle.

Bach hield blijkbaar genoeg van koffie om er een liedje over te schrijven: “Schweigt stille, plaudert nicht” (“Wees stil, stop met kletsen”). Het lied werd in 1735 opgevoerd in het koffiehuis van Zimmerman in Leipzig en gaat over een door koffie geobsedeerde vrouw wier vader wil dat ze stopt met het drinken van het cafeïnehoudende spul. Ze komt in opstand en zingt deze strofe:

Ah! Hoe zoet smaakt koffie
Meer lekker dan duizend kussen
Minder dan muskaatwijn.
Koffie, ik moet koffie hebben,
En, als iemand mij wil verwennen,
Ah, breng mij dan koffie als geschenk!

Als Bach je zou uitdagen voor een klavierduel, zou je gegarandeerd in verlegenheid worden gebracht.

In 1717 werd Louis Marchand, een Franse klavecinist, uitgenodigd om te spelen voor Augustus, keurvorst van Saksen, en hij presteerde zo goed dat hem een positie werd aangeboden aan het hof. Dit irriteerde de concertmeester van het hof, die Marchand arrogant en onuitstaanbaar vond. Om de Franse klavecinist af te schrikken, smeedde de concertmeester een plan uit met zijn vriend, J.S. Bach: een klavierduel. Bach en Marchand zouden improviseren over een aantal verschillende stijlen, en de winnaar zou 500 taler mee naar huis nemen. Maar toen Marchand ontdekte hoe getalenteerd Bach was, maakte hij dat hij weg kwam.

Sommige van zijn muziek zou wel eens gecomponeerd kunnen zijn om te helpen tegen slapeloosheid.

Sommige mensen schamen zich om toe te geven dat klassieke muziek, vooral de barokstijl, hen slaperig maakt. Schaam je niet meer! Volgens Bachs vroegste biograaf werden de Goldbergvariaties gecomponeerd om graaf Hermann Karl von Keyserling van zijn slapeloosheid af te helpen. (Dit verhaal wordt, om eerlijk te zijn, betwist.) Wat de waarheid ook is, het heeft de Andersson Dance troupe er niet van weerhouden een fantastische Goldberg-gebaseerde tournee van voorstellingen te presenteren, genaamd “Ternary Patterns for Insomnia.” Slaaponderzoekers hebben ook voorgesteld om de effecten van de melodieën op slapeloosheid te bestuderen.

Een mislukte oogoperatie maakte hem blind.

Toen Bach 65 was, onderging hij een oogoperatie. De “couching” procedure, die werd uitgevoerd door een rondreizende chirurg genaamd John Taylor, hield in dat de cataract diep in het oog werd geschoven met een bot instrument. Na de operatie gaf Taylor de componist oogdruppels die duivenbloed, kwik en verpulverde suiker bevatten. Het werkte niet. Bach werd blind en stierf kort daarna. Ondertussen ging Taylor verder met het verknoeien van meer muzikale operaties. Hij zou dezelfde ingreep uitvoeren op de componist George Frideric Händel, die ook blind werd.

Niemand is er 100 procent zeker van dat Bach in zijn graf begraven is.

In 1894 wilde de pastoor van de Johanneskerk in Leipzig het lichaam van de componist overbrengen van het kerkhof naar een waardiger omgeving. Er was een klein probleem: Bach was begraven in een ongemarkeerd graf, zoals gebruikelijk was voor gewone mensen in die tijd. Volgens cranioloog Wilhelm His deed een opgravingsteam zijn best om de componist te vinden, maar vond in plaats daarvan “hopen botten, sommige in vele lagen boven op elkaar liggend, sommige vermengd met de resten van doodskisten, andere reeds verbrijzeld door het gehak van de gravers”. Het team beweerde later Bachs kist te hebben gevonden, maar er wordt getwijfeld of ze de juiste (de)componist hebben gevonden. Vandaag verblijft Bach vermoedelijk in de St. Thomaskerk van Leipzig.